آثار فردی و اجتماعی صله ارحام

اهل بیت علیهم السلام پل ارتباطی ما و خداوند تبارک و تعالی هستند و بر اساس قرآن کریم پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم هرچه سخن می فرمایند وحی است لذا شایسته است که در این زمینه از سخنان پیامبر اکرم و ائمه هدی تمسک کنیم و به گفتهه های این اشخاص بزرگ اشاره نماییم.

صله‌ ارحام از دو واژه صله و ارحام تشکیل شده است که معنای لغوی صله از ماده «وصل» به معنای پیوستن بوده و پیوند کردن دو چیز را می‌گویند.(1) ارحام جمع رحم بوده و معنای لغوی رحم، زهدان به معنی جای کودک در شکم مادر را گویند.(2)

صله در لغت به معنای احسان و دوستی آمده است و مراد از «رَحِم» خویشاوندان و بستگان می‌باشد.(3) در اصطلاح، صله ارحام محبت و سلوک داشتن با خویشان و نزدیکان است.

واژه رحم، در صله ارحام استعاره برای قرابت و خویشاوندی است؛ چراکه آن‌ها از یک رحم متولد شده‌اند و مراد از رحم یعنی نسبت شناخته شده بین آن دو وجود داشته باشد؛ هر چند نسبت دوری با هم داشته باشند.(4) معنای اصطلاحی صله ارحام، اتحاد خویشاوندان و اقوام و دیدار خویشاوندان(5) است.

اهمیت صله ارحام:

در آیات قرآن کریم به دو آیه می توان اشاره کرد که اهمیت صله رحم مورد توجه قرار داده است:

1) الَّذِينَ يَنْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مِيثَاقِهِ وَيَقْطَعُونَ مَا أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَيُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ أُولَئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ(6)

کسانی که پیمان خدا را پس از محکم ساختن آن می شکنند پیوندهایی که خداوند دستور فرموده است برقرار سازد، قطع و در روی زمین فساد می کنند، زیان کارانند.

سؤال: عهد خداوند چيست؟

پاسخ: از جمله‌ «لا يَنالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ» استفاده مى‌شود كه رهبرى آسمانى، عهد خداوند است و از روايات نيز استفاده مى‌شود كه نماز، عهد خداوند است. هرگونه تعهّدى كه انسان بين خود و خدا داشته باشد، عهد الهى است. قوانين عقلى، فكرى و احكام الهى نيز مصداق عهد الهى مى‌باشند.

علّامه مجلسى قدس سره به دنبال آيه‌ى‌ «وَ يَقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ» يكصد وده حديث درباره اهميت صله رحم، بيان نموده و آنها را مورد بحث قرار داده است.(7)

2) فَهَلْ عَسَيْتُمْ إِنْ تَوَلَّيْتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ وَتُقَطِّعُوا أَرْحَامَكُمْ. أُولَئِكَ الَّذِينَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فَأَصَمَّهُمْ وَأَعْمَى أَبْصَارَهُمْ (8)

شما منافقان اگر (از فرمان خدا و اطاعت قرآن) روی بگردانید آیا جز این امید می‌برید که در زمین فساد و قطع رحم کنید؟ همین منافقانند که خدا آنها را لعن کرده و گوش و چشمشان را کر و کور گردانید.

پیام های آین آیه بر این اساس است:

1) اعراض از دين و دستورات قرآن، زمينه ساز فساد و تباهى است.

2) صله رحم و روابط خويشاوندى، گناهى است در رديف فساد در زمين.

3) فساد گسترش يابد، انسان حتّى به بستگان خود نيز رحم نمى‌كند.

4) فراريان از جنگ، فسادگران و قاطعان رحم، مورد نفرين خداوند هستند.(9)

در حدیثی از امام علی علیه السلام اینگونه آمده است: ما آمَنَ باللهِ مَنْ قَطِعَ رحِمَهُ. (10)

امام علی علیه السلام فرمودند: کسی که با خویشاوندان خود قطع رابطه کند، به خدا ایمان نیاورده است.

در این کلام حضرت صله رحم در مقابل کفر به خداوند متعال عنوان شده است و حضرت افرادی را که به این سنت عمل نکنند را کافر معرفی می نماید ولذا اهمیت صله ارحام به قدری است که آن را نشانه ایمان فرموده اند.

آثار فردی صله رحم:

در بیان آثار فردی صله ارحام به چند روایت اشاره می کنیم:

1) توجه خداوند به شخص:

در روایتی زیبا از امیر المومنین علیه السلام می بینیم حضرت می فرمایند: أنه تعالی یَصل مَن وصلِها و یَقطَعُ مَن قَطَعها و یَکرَم مَن أکرَمَها. (11)

امام علی علیه السلام فرمودند: همانا خداوند متعال به کسی که صله رحم نماید، توجه و عنایت می کند و کسی که با خویشاوندان خود قطع رابطه کند، خداوند توجه خویش را از او سلب می نماید.

اولین اثر در زندگی فردی که به برکت صله ارحام به شخص عنایت می شود طبق فرمایش امام علی علیه السلام توجه خداوند متعال به اشخاصی است که به عامل به صله ارحام هستند.

انسان مومن جز بندگی خداوند و توجه خدا به وی چیزی نمی خواهد و این صله رحم است که توجه خداوند را به شخص میسر می سازد.

2) نیکویی خلق:

یکی دیگر از آثار و برکات صله رحم نیکویی خلق شخص است که امام صادق علیه السلام در این رابطه می فرمایند: صِلَهُ الارحام تُحسِّنُ الخُلقَ ....(12)

امام صادق علیه السلام فرمودند: صله ارحام، اخلاق را نیکو می گرداند. در این حدیث از دیگر آثار صله ارحام خوش خلقی شخص بیان شده است.