سخنان امام علی(ع) چه نقشی در شکل‌گیری مفاهیم عرفانی داشت؟

یکی از موضوعاتی که در تصوف و عرفان مورد توجه بوده کثرت ارجاعات صوفیه به گفتار حضرت علی(ع) در بیان مفاهیم عرفانی است. این موضوع می‌تواند فرمایش‌های امام علی(ع) را به عنوان عاملی دخیل در شکل‌گیری مفاهیم اولیه عرفانی معرفی کند. کثرت ارجاع به تعالیم ایشان در متون صوفیه که هم در زمینه مسائل نظری و هم در امور عملی مشاهده می‌شود، مبنای سیر و سلوک صوفیانه قرار گرفته‌اند. این حجم ارجاعات صوفیه به ایشان می‌تواند به معنای وجود دستمایه‌های عرفانی در جهان‌بینی و آموزه‌های حضرت باشد. در حوزه مفاهیم اعتقادی بیشتر گفتار و کردار حضرت در اموری چون توحید، معاد، عدل و .... عرضه شده‌اند و در زمینه مفاهیم ناظر بر مقامات و احوالات سیر و سلوک نیز در اموری چون توبه، زهد، توکل، رضا، خوف و رجا، و محبت نیز گفتار و کرداری فراوان از ایشان وجود دارد. جالب توجه است که صوفیه حتی در توحیه مستحسناتی چون خرقه، خلوت و سماع هم به حضرت متوسل شده و ارجاعاتی به ایشان دارند. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که می‌توان از متون صوفیه به عنوان منبعی برای شناخت حضرت امیر(ع) استفاده کرد.

این کتاب در فصل نخست با عنوان امام علی(ع) و تصوف، به جایگاه و اوصاف عرفانی امام علی(ع) می‌پردازد و همچنین دیدگاه ایشان را نسبت به عرفان تبیین می‌کند. فصل دوم به گفتار و کردار امام علی(ع) در مفاهیم اعتقادی اسلام همچون توحید، معاد و عدل پرداخته و در فصل سوم نیز به گفتار و کرداری می‌پردازد که بیشتر جنبه نظری دارند. فصل چهارم، به گفتار و کردار امام علی(ع) در مفاهیم عرفان عملی می‌پردازد که خود شامل دو بخش مقامات و احوالات است. فصل پنجم به آداب و خصائل اختصاص دارد که مفاهیمی چون: ذکر، شکر، تواضع، اخلاص و ... را پوشش می‌دهد، مبنای اتخاذ این چینش آن است ک در متون تعلیمی تصوف، مثل اللمع سراج طوسی این مفاهیم جزو مقامات یا احوال نیستند و بیشتر به عنوان آدابی صوفیانه مطرح شده و یا جزو صفات یک عارف محسوب می‌شوند. در فصل ششم ذیل عنوان شرعیات و مستحسنات، به مفاهیمی مانند خرقه، سماع و خلوت اشاره شده است. در پایان نیز به جمع‌بندی از مباحث ارائه شده پرداخته می‌شود و میزان تأثیر امام علی(ع) بر صوفیه مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.

انتشارات هرمس کتاب حاضر را در شمارگان 1000 نسخه و در 274 صفحه روانه بازار کتاب کرده است.