اهميت نماز و عبادت در كودكي

امام چهارم (ع)در روايتي مي فرمايند :وقتي كودكي به سن سه سالگي رسيد به او بگوييد كلمه لا اله الا الله را بگويد و بعد از چند ماه نام پيامبر اسلام محمد(ص)را بر زبان جاري كند در سن چهار سالگي بر پيامبر درود بفرستد.همه اينها نقش تمهيداتي دارند و اين امر و عواملي از اين قبيل آنها را براي انجام عبادت در كودكي و دوران بلوغ آماده مي كند كه به آن نقش تمهيداتي گفته مي شود.

نقش الگويي:كودكان و نوجوانان در تقليد پذيري شهره اند و آنها بسياري از رفتار ها از طريق تقليد كردن از ديگران مي آموزند.كودكان و نوجوانان كه در جاي جاي اين جهان الگوهايي از معنويت را آنها كه كه خود اهل دل اند و به مشاهده قلبي حقايق عالم نشسته اند بيابند غذاي روح خود را يافت و جذب آن مي شوند.ولي آناني كه از اين بحث دور اند وقتي براي نياز دروني خود جوابي نمي يابند خود را در سطوح ديگر شخصيت مشغول مي كنند.

دوره كودكي و نوجواني در تربيت اسلامي حائز اهميت بسيار است.چنانچه حضرت علي (ع)مي فرمايند :قلب كودكان و نوجوانان مانند زميني خالي است و هر آنچه در آن افكنده شود مي پذيرد و در ادامه به فرزندشان امام حسن(ع)مي فرمايند:من به تربيت تو اقدام كردم قبل از اينكه قلب تو سخت شود و قبل از اينكه عقلت اشتغالات بسياري بيابد.

خلاصه آنچه قلب كودكان و نوجوانان را تحت تاثير مثبت يا منفي قرار مي دهد در تربيت ديني بايد به جد مورد توجه و تحقيق قرار گيرد.نتيجه آنكه در اسلام نيز به اين امر تكيد بسياري شده است.ثابت شده كودكان و نوجوانان بيشتر از طريق مشاهده از اعمال و زفتار والدين و اطرافيان خود الگو مي گيرند و آنها با مشاهده اعمال نيك عبادت و نماز والدين به اين كار مي پردازند و به تقليد و تكرار آن رفتار ها مبادرت مي ورزند.نقش تبليغي:

از ديگر نقش هايي كه بر عهده والدين و آموزگاران مي باشد نقش تبليغي است.امروزه آيين هايي كه افكار بت پرستانه را در دنيا تبليغ مي كنند كم نيستند.آنها با وعده هاي فريبنده اي مردم را بسي مرام و دين خود دعوت مي كنند.امروز در اينترنت به مطالب زيادي در مورد اديان مختلف بر مي خوريم كه به نحوي سعي در دور كردن كودكان و نوجوانان از دين اسلام را دارند.

در اينجا نقش والدين و مربيان بسيار مهم و سازنده است بايد با تبليغات مناسب آنها را به راه راست هدايت كنند.با سخن گفتن در مورد دين و عبادت و نماز و احكام آن كودكان را بسوي عبادت جذب كرد.چنانكه در فرآ" نيز تاكيد شده است كه :خداوند متعال پيامبر (ص)را مورد خطاب قرار داده مي فرمايد:

ايپيامبر ابلاغ كن آنچه را كه از سئي پروردگارت به تو نازل گشته است.اگر آن را ابلاغ نكني رسالت خود را به نحو اكمل ابلاغ نكرده اي.

نتيجه اينكه ما بايد تبليغات بسيار گسترده اي در رابطه با كشاندن كودكان و نوجوانان بسوي عبادت و نماز داشته باشيم.

در اسلام تبليغ از نقش و اهميت ويژه اي برخوردار است و با اين عمل حتما مي توان نتيجه بهتري گرفت.نقش تشويق در كودك:

براي دست يافتن به نتيجه بهتر قطعا خواست و اراده كودك مهم است پس بايد كاري كرد كه عبادت براي او كاري جاذب و رغبت انگيز باشد.نه اينكه فرزندان را در مواقع نا مناسب مجبور به اين كار نماييم.بد نيست بدانيم وقتي كودكان را با تنبيه يا اجبار بسوي كاري مي فرستيم چه اتفاقي مي افتد.

آنچه رخ مي دهد به قرار زير مي باشد.

1.احساس زدگي و تنفر نسبت به انجام عبادت پيدا مي كند و اين امر نتيجه خوبي به دنبال نخواهد داشت.

2.از آنچه كه فرد در انجام كارهاي ارادي و اختياري از انگيزه بيشتري برخوردار است قطعا با تشويق او بر ميزان اين بازده افزوده مي شود و بالعكس اجبار باعث كاهش انگيزه و پايين آمدن بازده فرد مي باشد.

3.اگر رابطه اي كه با كودكان قبلا برقرار كرديم رابطه خوبي نباشد اين امر او را غمگين مي كند و عامل كاهش رفتار صحيح او مي باشد و بالعكس اگر كودكان را به عملي تشويق و ترغيب نماييم مسلما با شادي و نشاط شروع به انجام آن عمل خواهند كرد و تشويق در اين امر موفقيت ما را چند برابر خواهد كرد.

بايد با توجه به تجربه دريافت فرزند به چه نوع تقويت كننده اي علاقمند است.تا با اختيار نهادن آن وي را به انجام عبادت و نماز علاقمند ساخت.مثلا ممكن است يكي از فرزندان شما به گردش كردن و ديگري به خوراكي خاصي علاقمند باشد و فرزند سوم شما به تقويت كننده هاي كلامي به خوبي پاسخ دهد.پس بايد به تناسب آنها را مورد تشويق قرار داد.

مراد اين است كه پس از اتمام نماز كودكان به نحوي مورد تشويق قرار گيرند تا اين امر موجب دوام عبادت و استمرار توجه به فريضه نماز گردد و به تدريج كه او بزرگ و بزرگتر مي شود سخن از اهميت و فلسفه نماز نيز به ميان آورد تا عادت كردنبه اقامه نماز همراه با فهم و درك بهتر از اين عبادت باشد.نقش تذكر و ياد آوري:

ممكن است كودكان اوقات نماز را فراموش كنند و يا به علت بازي هاي كودكانه و ديگر عوامل وقت نماز را فراموش كنند و آن را در وقت مناسب به جا نياورند.در اينجا والدين و مدرسه نقش بسيار مهمي دارند و بايد به كودكان ياد آور شوند تا نمازشان را در اول وقت بخوانند تا به اين عمل عادت نمايند.

اگر تذكرات به موفع والدين و مربيان نباشد كودك گاه دچار فراموشي شده و از انجام نماز باز مي ماند و رفته رفته به انجام چنين اعمالي بي علاقه و دلسرد مي شود.

وجود تذكرات سازنده با لحني ملايم امري مفيد است و مي تواند نقش بسيار سازنده اي را در هدايت كودك بسوي عبادت داشته باشد.

نقش تسهيلي:انجام عبادت و نماز بصورت كامل و بجا آوردن تمامي شرايط آن براي كودكا كاري دشوار است.به منظور ترغيب كودكان به عبادت بايد تسهيلاتي را در نظر گرفت.

امام صادق (ع)مي فرمايند:كودكان خود را هنگام سحري بيدار كنيد تا همراه شما روزه بگيرند .اما در طول روز هر وقت كه خودشان خواستند مي توانند افطار كنند و نبايد براي آنها اجباري باشد.

اجبار كودكان را از انجام عبادت متنفر مي كند و موجب دلسردي و بي علاقگي آنان نسبت انجام چنين اعمالي مي شود.

درمورد نماز هم روايات زيادي آمده است كه به چند مورد از آنها اشاره مي كنيم:

روايت است وقتي كودكان مي خواهند وضو بگيرند و نماز بخوانند براي آنها آب نيمه گرم آماده كرده و جانماز آنها را پهن كنيم.

حتي مي توانيم با مختصر كردن ادعيه و قنوت و موردي نظير اينها خواندن نماز را براي كودكان سهولت بخشيم.

البته با افزايش سن آنها مي توان بر كيفيت عبادت آنها افزود و سطح راز و نياز و عبادات آنها را اعتلا بخشيد.

اما بايد از تحميل عبادت هاي سخت و سنگين جدا پرهيز كنيم كه اين اعمال موجبات زدگي كودكان از دين را فراهم مي سازند.آثار اقامه نمار:

نماز باعث تقوا استو تقوا نه تنها روح بلكه جسم را نيز از آلودگي هاي ناشي از گناه نگه مي دارد.بيماري هاي ناشناخته و خانمان بر انداز كه امروزه در جهان شايع شده اند مطمئنا نتيجه تبهكاري كساني بوده است كه اهل نماز و نيايش نبوده اند.

آقاي كارل فيزيولوژيست معروف فرانسوي در باره آثار جسماني و درماني نماز مي نويسد:

طبيب زماني كه مي بيند بيمار دست به دامان دعا و توسل به خدا شده است مي تواند خرسند باشد چه آرامش هايي كه نيايش به ارمغان آورده است.اين امر كمك شاياني در مداوا مي كند.زيرا نيايش در همان حال كه آرامش را پديد آورده است بطور كامل در فعاليت هاي مغزي انسان يك نوع شكفتگي و انبساط باطني و دلاوري را تحريك مي كند نكته ديگري كه قابل ذكر است اينكه عبادت انسان ساز و شفا بخش نماز علاوه بر تاثير درماني كه پس از هجوم استرس ها درد داراي نقش پيش گيري كننده از آنها نيز هست.بويژه اين نقش را در نماز هاي جماعت و نماز نشاط بخش و عبادي سياسي جمعه بيشتر مي توان يافت.

خلاصه نماز و ذكر تاثير مثبت و عميقي بر سيستم عصبي مركزي و سيستم ايمني بدن دارد.نتيجه گيري:

نماز خواندن در دين اسلام از اهميت بسياري برخوردار است .نماز ستون دين است و كودكاني كه نماز مي خوانند خداوند به آنان حسناتي مي دهد و آنها را بيشتر دوست دارد.

نماز انسان را از بدي ها و زشتي ها دور مي كند و بسوياعمال نيك و خوبي ها و خوشي ها هدايت مي كند.

نماز رمز دست يافتن به رستگاري است و اگر انسانها نماز بخوانند و به داي يگانه ايمان بياورند خدا در هاي رحمت و بركت را از آسمانها و زمين بر آنها گشوده مي سازد.

نماز رمز همه اين گشايش ها و بركت هاست و مددكار انسان در شرايط سخت محسوب مي شود.

پس نماز را ياوري قدرتمند بدانيم كه نتيجه آن را در يان دنيا و در جهان آخرت خواهيم ديد.

با چنين نگرشي بايد به تشويق كودكان بپردازيم تا اين عبادت حيات بخش از كودكي با وجود آنها عجين گرد و سلامت دين و دنيا و آخرت آنان در پرتو آن تامين شود.

 مراجع:

راشدي- حسن-نماز شناسي ج 2

نشريه ماهانه آموزشي تربيتي و پيوند

جواهريان-محمد علي سادات-بينش اسلامي