حکم جواب دادن سلام در نماز از نظر مراجع تقلید

رسول اکرم (ص) فرمودند: «بخیل کسى است که از سلام کردن دریغ مى‌‏کند». بنابر این، آنچه در روایات آمده‌است که پیامبر اسلام (ص) همواره در «سلام کردن» از دیگران پیشی می‌گرفتند و هیچ‌گاه کسی نتوانست در سلام کردن بر آن حضرت سبقت بگیرد، امر عجیبی نیست؛ زیرا آن حضرت به حقانیت اسلام و احکام این دین الاهی یقین کامل و فوق العاده داشتند و در مقابل دستورات خداوند متعال مطیع محض بودند. از طرف دیگر ایشان اسوه و الگوی مسلمانان بودند، و به آنچه می‌فرمودند: خود عمل می‌کردند و با عنایت به این که با عمل خود مردم را به رعایت دستورات اسلام دعوت می‌کردند تا جامعه اسلامی از نتایج آن بهرمند شود. در سایه همین دستورات بود که دوستی و محبت بین مسلمانان رواج یافت.

 

به اهمیت سلام کردن بارها اشاره شده است، اما با مطرح کردن این سوال که آیا جواب دادن سلام در هنگام اقامه نماز واجب است یا خیر؟ نظر مراجع تقلید را در متن زیر مشاهده کنید.

 

مقام معظم رهبری: اگر شخصی به گروهی سلام کند و بگوید: «السلام علیکم جمیعاً»، و یکی از آنان مشغول نماز باشد، آیا بر او هم جواب سلام واجب است، حتی اگر دیگران جواب سلام را داده باشند؟

 

ج: اگر کس دیگرى جواب آن را بدهد، نماز گزار اقدام به جواب گفتن نکند.

 

آیات عظام گلپایگانی، اراکی، صافی: باید همان طور که او سلام کرده جواب دهد مثلًا اگر گفته «سلام ٌ. علیکم» در جواب بگوید «سلام ٌ. علیکُم»، ولی در جواب «علیکم السّلام» (آیت الله اراکی: بنا بر احتیاط واجب) باید بگوید «سلام ٌ. علیکم».

آیت الله سیستانی: باید جواب دهد، ولی جواب باید مثل سلام باشد یعنی نباید بر اصل سلام اضافه داشته باشد مثلًا نباید در جواب بگوید «سلام ٌ. علیکم و رحمه اللّه و برکاته» بلکه بنا بر احتیاط لازم نباید لفظ «علیکم» یا «علیک» را بر لفظ سلام در جواب مقدّم بدارد اگر آن کسی که سلام کرده این چنین نکرده باشد؛ بلکه احتیاط مستحب ّ. آن است که جواب کاملًا همان طور که او سلام کرده، باشد مثلًا اگر گفته «سلام ٌ. علیکم» در جواب بگوید «سلام ٌ. علیکم» و اگر گفته «السّلام علیکم» بگوید «السّلام علیکم» و اگر گفته «سلام ٌ. علیک» بگوید «سلام ٌ. علیک»، ولی در جواب «علیکم السّلام» می‌تواند «علیکم السّلام» یا «السّلام علیکم» یا «سلام علیکم» بگوید.

آیت الله مکارم شیرازی: جواب او واجب است، امّا جواب باید مانند سلام باشد مثلًا اگر گفت: «السّلام علیک» در جواب بگوید «السّلام علیک» و اگر بگوید «سلام علیکم» در جواب بگوید «سلام ٌ. علیکم» حتّی اگر بگوید «سلام» در جواب باید بگوید «سلام».

آیت الله بهجت: باید مثل سلام او جواب بدهد؛ بنا بر این اگر گفت: «سلام ٌ. علیکم»، جواب بگوید: «سلام ٌ. علیکم» و اگر گفت: «السّلام علیک»، باید در جواب بگوید: «السّلام علیک».

مسأله ۱۱۳۸ انسان باید جواب سلام را چه در نماز یا در غیر نماز فوراً بگوید و اگرعمداً یا از روی فراموشی جواب سلام را به قدری طول دهد، که اگر جواب بگوید جواب آن سلام حساب نشود، چنانچه در نماز باشد نباید جواب بدهد و اگر در نماز نباشد، جواب دادن واجب نیست.

آیت الله مکارم شیرازی : مسأله در غیر نماز هم جواب سلام واجب، امّا سلام کردن مستحب ّ. است و باید جواب را طوری بگوید که جواب سلام محسوب شود، یعنی اگر زیاد فاصله بیندازد که جواب محسوب نشود کار حرامی کرده و جواب دادن واجب نیست.