نقاش شهدای مدافع حرم چه کسی است؟

چند سال است که در زمینه هنر نقاشی فعالیت می‌کنید؟

مدت 15 سال است که به طور تخصصی در تمام سبک‌های متداول نقاشی می‌کنم؛ دو سه سالی است که سبک نقاشی دیجیتال یا «دیجیتال پینتینگ» را آموخته‌ام که در دنیا یکی از متداول‌ترین انواع نقاشی و زمینه‌ای برای ساخت انیمیشن و سینمای مدرن است. هدف من از آموزش نقاشی دیجیتال این بود که به نوبه خودم رسانه‌ای برای مدافعان حرم باشم و تا کنون پرتره حدود 30 تن از شهدای مدافع حرم را نقاشی کرده‌ام.

درباره نحوه خلق آثار با «دیجیتال پینتینگ» توضیح دهید:

همان بوم و قلمی که وجود داشت حالا در قالب یک دستگاه کوچک آمده است که اثر را به رایانه منتقل می‌کند که البته همان میزان وقت و ظرافت را طلب می‌کند اما حُسن این وسیله این است که می‌توان اثر را در فضاهای مجازی منتشر کرد و یا با مواد مختلف چاپ کرد؛ می‌توان گفت این شیوه همان نقاشی سنتی است که اکنون با رایانه انجام می‌شود.

چرا به سراغ شهدای مدافع حرم رفتید؟

پس از انقلاب اسلامی، انجام چهره‌نگاری روی دیوار به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های هنرمندان تبدیل شد؛ مثلاً دیوارهای شهر دوکوهه را با چهره‌های شهدا آذین می‌کردند؛ این فضا از آن زمان با هنرمندان گمنام شروع شد که بسیاری از آنها هنوز هم ناشناخته هستند. این فضایی بود که نیاز به کار داشت؛ من به طور تخصصی فقط درباره شهدای مدافع حرم کار کردم. به غیر از شهید حججی سایر شهدای مدافع حرم بسیار غریب هستند و برای مردم ناشناخته‌اند در حالی که حق بزرگی به گردن ما دارند؛ امروز دل‌کندن از زندگی از زمان جنگ تحمیلی خیلی سخت‌تر است؛ اکثر شهدای مدافع حرم جوان و متأهل هستند و در اوج جوانی و امیال دنیوی از زندگی دل می‌کنند و به محیط جنگ وارد می‌شوند. احساس کردم که شهدای مدافع حرم بسیار گمنام و مظلوم هستند و با شبهاتی که امروزه مطرح می‌شود که مثلاً می‌گویند: «این‌ها برای پول به سوریه می‌روند» مظلومیت این شهدا دوچندان می‌شود؛ در حالی که ما به خوبی می‎‌دانیم که اکنون مرز جنگ ما به سوریه منتقل شده و این‌طور نمی‌شد اتفاقات بدی در کشور ما رخ می‌داد.

در کشور ما هنرمندان در فضاهای مختلفی فعالیت می‌کنند اما تعداد هنرمندانی که به طور تخصصی در حیطه شهدای مدافع حرم کار می‌کنند بسیار کم و انگشت‌شمار است پس این جبهه نیازمند هنرمندانی است که به طور تخصصی در آن به فعالیت بپردازند.

من درباره شهید حججی هیچ اثری خلق نکردم چون تصویری که از ایشان در فضای مجازی منتشر شده بود را خداوند متعال نقاشی کرده است با آن فضای دودآلود، تصویر خیمه‌ها و قاتل در کنار مقتول که حقیقتاً تداعی‌کننده عاشوراست. در ماجرای شهید حججی من واقعاً چیزی برای خلق نداشتم چون هنرمند زمانی دست به خلق اثر می‌زند که بخواهد یک روایت را به شکل تصویر به مردم منتقل کند؛ تصویری که از شهید حججی منتشر شد واقعاً کامل بود و این تصویر کار خودش را کرد؛ یعنی فیلمبرداری داعش از این صحنه موجب جهانی‌شدن این ماجرا شد و به قول معروف «عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد».

بعضی اوقات دستی از غیب می‌آید و کم‌‌کاری‌های ما را جبران می‌کند؛ این تصویر شهید حججی ناشی از کم‌کاریِ منِ هنرمند است؛ با وجود تعداد زیاد شهدای مدافع حرم چرا ما نباید آنها را بشناسیم؟ چرا نسل جوان ما شهید دانشگرِ 20 ساله را نمی‌شناسد؟

شهدای مدافع حرم آن‌قدر جای کار دارند که من تصمیم گرفتم به سراغ موضوع دیگری نروم و بعضاً درباره شهدای دفاع مقدس نیز کار کرده‌ام.

غربی‌ها با استفاده از ابزار سینما که واقعاً می‌توان گفت که امروز هنر اول است قهرمان‌های پوشالی خودشان را آنقدر خوب جلوه می‌دهند که هنوز برای نسل جوان ما سوپرمن و بن‌تن، قهرمان‌های دوست‌داشتنی هستند اما ما با وجود این که قهرمان‌هایی به عظمت شهید حججی داریم از این ظرفیت عظیم استفاده نمی‌کنیم. ما در تمام عرصه‌ها نظیر سینما، ادبیات، هنرهای تجسمی، رسانه و... نیاز به عمارهایی داریم که در این میدان جنگ نرم غوغا کنند.

من در نقاشی‌های دیجیتال از سبک رئال مقداری به سمت سبک کارتونی رفته‌ام البته با شرایطی که در شأن شهدای ما باشد؛ دلیل این کار من این بود که امروز جوان ما به این فضا نیاز دارد؛ می‌خواستم از طریق این تصاویر، شهدا را به نسل جوان بشناسانم؛ تصویر، بهترین راه انتقال مفاهیم است.

در هنر دفاع مقدس بسیاری از کارها برای مردم کلیشه‌ای و آزاردهنده شده است؛ ما امروز باید برخی از قالب‌ها را بشکنیم؛ اگر مفاهیم در قالب خلاقانه، زیبا و لطیف ریخته نشود جوانان آن را نمی‌پذیرند. غربی‌ها حرف ناحق خودشان را با قالبی زیبا به خورد ما می‌دهند به نحوی که هوش و حواس را از مخاطب می‌رباید و جایی برای فکر باقی نمی‌گذارد.

دلیل تأثیرگذاری شهید حججی صلابت و استقامتش بود

آقای مهدویان فیلم فاخری مثل «ایستاده در غبار» را می‌سازد اما متأسفانه تعداد کمی از این نوع فیلم‌ها در سینمای ما ساخته می‌شود. متاسفانه ما فقط یک عکس از شهید نشان می‌دهیم و سپس کمی از سیره اخلاقی و نحوه شهادت او می‌گوییم؛ اما صلابت این شهید را به نمایش نمی‌گذاریم؛ جوان ما به دنبال صلابت است؛ دلیل تأثیرگذاری شهید حججی این بود که صلابت و استقامت یک جوان ایرانی کمی قبل از شهادتش را نشان می‌دهد در حالی که کمی اضطرار و ترس در چهره او دیده نمی‌شود و این چهره برای جوان ایرانی تبدیل به الگو می‌شود. تصویر شهید حججی کار خودش را کرد و حالا منِ هنرمند باید به روایتگری این تصویر بپردازم؛ یعنی بگوییم که شهید حججی که بود؟ و چگونه به اینجا رسید؟ شهید حججی تبلور فرمایشات مقام معظم رهبری بود. ما نیازی به الگوسازی نداریم و الگوهای بسیار خوبی در اختیار داریم و فقط باید آنها را پرورش بدهیم.

من حدود 30 نقاشی با موضوع شهدا کشیده‌ام اما تا به حال نمایشگاه برگزار نکرده‌ام. سیره حضرت آقا این است که به دیدار با خانواده شهدا می‌روند و از نزدیک شاهد غم‌ها و مشکلات فرزندان شهدا می‌شوند؛ توفیق نصیب بنده شد که به دیدار چند خانواده شهید رفتم. مثلا از طریق اینستاگرام با شهید عطری آشنا شدم و سپس به همراه همسر و فرزندم به منزل این شهید بزرگوار در قم رفتیم؛ در آنجا فهمیدیم که ایشان چقدر بزرگوار بوده‌اند و حتی پیش از شهادت کراماتی نیز داشته‌اند. همسر ایشان می‌گفت که ما از دو سه ماه قبل از شهادتش متوجه شده بودیم که او ماندنی نیست.

شهید عطری اصالتاً رشتی بود. در قبرستان رشت قسمتی وجود دارد که تعدادی از بزرگان را در آنجا به خاک سپرده‌اند اما متولی قبرستان اجازه دفن شهید عطری در آن قسمت را نمی‌دهد تا این که شهید به خواب متولی می‌آید و می‌گوید که من نیت دارم در اینجا دفن شود.

زمانی که من تصویر شهید عطری را به خانواده‌اش اهدا کردم؛ پسر خردسال این شهید خودش را روی عکس پدر انداخته بود؛ ارتباطی که عرض کردم دقیقاً این‌گونه است.

همچنین به دیدن خانواده شهید آقاعبداللهی رفتم. ایشان از شهدای جاویدالاثر مدافع حرم هستند. پدرشان می‌گفت که ایشان برای شناسایی در منطقه خان‌طومان حدود 300 متر را در برف سینه‌خیز رفت. وقتی که پدر و مادر این شهید بزرگوار را می‌دیدم آنها را در اوج صلابت احساس می‌کردم و لذت می‌بردم.

دیدار مرتضی شهریاری با خانواده شهید آقاعبداللهی

برای شهدای دفاع مقدس چه آثاری خلق کرده‌اید؟

طرحی داشتیم که طی آن چهره 20 تن از شهدای سادات دفاع مقدس را نقاشی کرد و برادران ما در سپاه ناحیه غرب تهران در روز عید غدیر به دیدار خانواده این شهدا رفتند و تابلوها را به آنها تقدیم کردند.

باید به جوانان نمونه‌های ملموس ارائه دهیم

بعضی از آثار شما محتوای طنز دارد؛ درباره آنها توضیح دهید:

مثلاً در یکی از آثارم با عنوان «شاه‌ترامپ» چهره محمدرضاشاه با همان نگاه منفعت‌طلبانه و لذت‌گرایانه‌ای که نباید در شخصیت یک حاکم وجود داشته باشد را با چهره ترامپ که شخصی کاسب است و چیزی از سیاست نمی‌داند تلفیق کردم. از زمانی که حضرت آقا بحث اقتصاد مقاومتی را مطرح کردند در فضای جامعه صحبت از قدرتمند شدن کشور و خودکفایی اقتصادی مطرح شده است و به تبع این موضوع آمریکایی‌ها نیز به سراغ کسی رفتند که آنها را از نظر مالی تقویت کند؛ ترامپ آدم لذت‌گرا و شهوترانی است و من او را با شاه تلفیق کردم تا به نسل جوانمان بگویم که شما شاه را ندیده‌اید اما اکنون شاهد کسی هستید که مانند شاه بی‌قید، منفعت‌طلب، شهوتران و بی‌توجه به طبقات ضعیف جامعه است و تمام ویژگی‌های او دارد. تاریخ، گواه بسیاری از مسائل است اما برای درک بعضی از مسائل باید به جوانان نمونه‌های ملموس ارائه دهیم.

«شاه‌ترامپ» اثر مرتضی شهریاری

تسنیم: چه شد که تصمیم گرفتید درباره شهید ادواردو آنیلی به خلق اثر بپردازید؟

شهید ادواردو آنیلی پس از انقلاب به ایران می‌آید و با حضرت امام دیدار می‌کند؛ ایشان در میان شهدا دارای ویژگی‌های خاصی هستند که باعث شد من به سراغ ایشان بروم؛ پدر ادواردو رئیس کارخانه فیات بود و جزو صاحب‌منصبان لابی صهیونیسم به شمار می‌آمد؛ این شهید بزرگوار در چنین فضایی متولد شده بود اما به سمت فضای اسلامی جذب می‌شود و بااستقامت بر افکارش پافشاری می‌کند و این‌ها برای من جالب بود. واقعاً نیاز است شهید آنیلی به جوانان ما شناسانده شود تا کسی فکر نکند جوانی که در فضای لیبرالیستی غرب رشد کرده است دیگر مجالی برای هدایت ندارد. شهید آنیلی با استقامت خود تبدیل به یک پرچم شد و ما امروز باید این پرچم را به اهتزاز درآوریم؛ ایشان می‌تواند الگوی بسیار خوبی برای جوانان ما باشد.

«شهید ادواردو آنیلی» اثر مرتضی شهریاری

به هنرمندان ارزشی بها داده نمی‌شود

آیا نهادهای هنری انقلابی از شما حمایت کرده‌اند؟

من تا به حال نمایشگاه برگزار نکرده‌ام؛ آثارم را به حوزه هنری ارائه دادم اما آنها قبول نکردند که برای من نمایشگاه برگزار کنند و پاسخ قانع‌کننده‌ای هم به من ندادند. از حوزه هنری انقلاب اسلامی توقع می‌رود که از هنرمندان انقلابی حمایت کند. نقاشانی که در زمینه‌های مبتذل به خلق اثر می‌پردازند توسط گالری‌های خصوصی حمایت می‌شوند. اگر مسئولین به فکر حمایت از هنرمندان ارزشی نباشند؛ هنرمندان غیرارزشی فضای عرضه محصولات فرهنگی را تسخیر می‌کنند.

من هنرمند کاریکاتوریستی را می‌شناسم که آثار بسیار خوب و ارزشی خلق می‌کند اما تا به حال نمایشگاه برگزار نکرده است و کسی او را نمی‌شناسد. ما تعداد زیادی از این هنرمندان ارزشی داریم که متأسفانه به آنها بها نمی‌دهند.

مصاحبه از: مهدی خانی اوشانی