سخاوتمند بودن در کلام امام علی(ع)

حکمت138نهج البلاغه:

امام علی (عليه السلام) فرمودند: مَنْ أَيْقَنَ بِالْخَلَفِ جَادَ بِالْعَطِيَّةِ.
كسى كه يقين به پاداش دارد در بخشش، سخاوتمند است.

شرح و تفسير
امام علی (عليه السلام) در اين گفتار حكيمانه به يكى از مهم ترين انگيزه هاى انفاق و بخشش در راه خدا اشاره كرده مى فرمايد: «كسى كه يقين به پاداش و عوض داشته باشد در بخشش سخاوت به خرج مى دهد»، (مَنْ أَيْقَنَ بِالْخَلَفِ جَادَ بِالْعَطِيَّةِ).
از جمله غرائز مسلم انسان جلب منفعت و دفع ضرر است، انسان هميشه مى خواهد كارى انجام دهد كه سودى براى او داشته باشد يا ضررى را از او دور سازد و در همين راستا حاضر مى شود مواهبى را كه در اختيار دارد براى رسيدن به امور مهمترى هزينه كند و تمام تجارت هاى مادى با همين انگيزه صورت مى گيرد.

در تجارت معنوى كه قرآن نيز از همين لفظ براى آن استفاده كرده (مانند آيه شريفه (هَلْ أَدُلُّكُمْ عَلَى تِجَارَة تُنجِيكُمْ مِّنْ عَذَاب أَلِيم) نيز بر همين اساس كار مى كند، بنابراين كسانى كه به وعده هاى الهى ايمان و يقين داشته باشند و بدانند در برابر هر انفاق در راه خدا، بهتر و بيشتر از آن را در اين دنيا يا در آخرت و يا در هر دو دريافت مى كنند هرگز در انفاق كردن ترديدى به خود راه نمى دهند، سخاوتمندانه مى بخشند و از اموال و ثروت هاى خود در اين راه با روى گشاده استقبال مى كنند.

قرآن مجيد مى فرمايد: «(وَمَا أَنفَقْتُمْ مِّنْ شَىْء فَهُوَ يُخْلِفُهُ وَهُوَ خَيْرُ الرَّازِقِينَ)، و هر چيزى را (در راه خدا) انفاق كنيد، عوض آن را مى دهد (و جاى آن را پر مى كند)، و او بهترين روزى دهندگان است».

البته انسان گاه تنها با ظن و گمانِ عوض نيز اموالى را كه در دست دارد هزينه مى كند تا چه رسد به اين كه يقين داشته باشد. او در حال يقين بهتر و بيشتر خواهد پرداخت. احاديث فراوانى از معصومين در تأثير انفاق در راه خدا در بركات مادى و معنوى نقل شده است كه نشان مى دهد اين كار هم دنياى انسان را رونق مى بخشد و هم مايه نجات او در آخرت است.

در حديثى از امام على بن موسى الرضا(عليه السلام) مى خوانيم كه يكى از دوستان آن حضرت خدمتش رسيد امام(عليه السلام)فرمود: «هَلْ أنْفَقْتَ الْيَوْمَ شَيْئاً؟، آيا امروز چيزى در راه خدا انفاق كرده اى؟» گفت: نه به خدا سوگند. فرمود: «فَمِنْ أَيْنَ يُخْلِفُ اللهُ عَلَيْنا أنْفِقْ وَلَوْ دِرْهَماً واحِداً، چگونه خداوند عوض به ما مى دهد (اگر چيزى انفاق نكنيم) برو انفاق كن، هر چند يك درهم باشد».

در حديث ديگرى از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) آمده است كه فرمود: «تَصَدَّقُوا فَإنَّ الصَّدَقَةَ تَزيدُ فِى الْمالِ كَثْرَةً وَتَصَدَّقُوا رَحِمَكُمُ اللهُ، صدقه بدهيد كه مال انسان را افزون مى كند. صدقه بدهيد خدا شما را رحمت كند».

در حديث ديگرى از امام صادق(عليه السلام) آمده است كه فرمود: «إنَّ الصَّدَقَةَ تَقْضِى الدِّين وَتَخْلُفُ بِالْبَرَكَةِ، صدقه موجب اداى دين مى شود و بركاتى به جا مى گذارد». البته اين در مورد كسانى است كه در اعمال نيك همواره انتظار عوض دارند اما مخلصان واقعى، آنها هستند كه براى جلب رضاى الهى انفاق مى كنند همان گونه كه در سوره «دهر»، آيه 9 آمده است: (إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللهِ لاَ نُرِيدُ مِنْكُمْ جَزَآءً وَلاَ شُكُوراً)