حجت الاسلام ذوعلم گفت: عقلانیت انقلابی عقبه ای فکری و تاریخی دارد. ما در امتداد عقلانیت فطری و توحیدی، قطعاً عقلانیت انقلابی را می بینیم که برخوردار از یک تجربه موفق تاریخی است.

وی ادامه داد: سه چارچوب را می توان معرفی کرد که عقلانیت انقلابی در مقابل آنها قرار دارد. اول عقلانیت لیبرالیستی است که در ۵۰ سال پهلوی آن را تجربه کرده ایم. دوم محافظه کاری سیاسی و اجتماعی است که در مورد آن باید گفت توقف، بازگشت به عقب و ایستایی نمی تواند جامعه ما را پیش ببرد، اگرچه ممکن است محافظه کاری توصیه شود. سوم شورشگری آنارشیستی است که برخی انقلابی گری را در این چارچوب و به معنی نپذیرفتن قانون و تخریب و هنجارشکنی معنی می کنند.

وی با اشاره به شاخصه های عقلانیت انقلابی گفت: اصالت جهاد و مقاومت،  پایداری در راه آرمان ها اولین شاخصه عقلانیت انقلابی است. بر اساس صریح آیات قرآن، ایمان واقعی مستلزم مجاهدت و مقاومت است. لذا اسلام دین مقاومت و مجاهدت به معنی عام است.

ذوعلم آرمان گرایی توأم با آینده نگری را شاخصه دوم عقلانیت انقلابی خواند و گفت: در این چارچوب ما خلاها و مشکلات را می بینیم و برای تحول وضع موجود به وضع آرمانی چاره اندیشه می کنیم. نکته این است که واقعیت نامناسب نباید ما را از تحول خواهی بازدارد.

ذوعلم گفت: سومین شاخص عقلانیت انقلابی، تکلیف گرایی است که توأام با توجه به نتایج است. نباید اهداف را به نتایج مادی کوتاه مدت تقلیل دهیم.

مواجهه فعال با مسائل و تبدیل تهدید به فرصت و همچنین تدبر و برنامه ریزی از دیگر شاخصه های عقلانیت انقلابی بود که ذوعلم به آنها اشاره کرد.

وی گفت: تدبیر و برنامه ریزی باید توأم با توکل و اعتماد به سنت های الهی باشد.

ذوعلم نقادی و نقدپذیری را شاخص دیگری عنوان کرد و گفت: ما در نگاه عقلانیت انقلابی به وضع موجود اکتفا نمی کنیم و برای امر پیشرفت یک فرآیند بی انتها قائلیم.

وی با اشاره به شناخت و بهره برداری از ظرفیت های ملی به عنوان شاخص دیگر عقلانیت انقلابی گفت: ما همه ظرفیت های جهان اعم از ظرفیت های فکری و علمی را به کار می گیریم و از آنها اهتراز نداریم و همه را در مسیر آرمان های الهی جهت می دهیم.

ذوعلم گفت: باید ببینیم که پارادایم های رقیب در حوزه های مختلف چه موضعی دارند تا تفاوت ما با آنها مشخص شود.

وی ادامه داد: مثلا دیپلماسی به معنای تعامل و مذاکره امری کاملاً معقول است ولی این دیپلماسی یک زمان ذیل عقلانیت لیبرالیستی یا پارادایم محافظه کارانه تعریف می شود که ما را به بیراهه می کشاند ولی اگر دیپلماسی را ذیل عقلانیت انقلابی تعریف کنیم حتماً نافع خواهد بود. باید بررسی کنیم دیپلماسی ذیل عقلانیت انقلابی چه شاخصه هایی دارد.

وی افزود: در عرصه کنش گری فرهنگی، مسئله آتش به اختیار به عنوان یک راهبرد در ذیل عقلانیت انقلابی تعریف می شود. باید همه مراکز و تشکل ها را به این راهبرد توجه دهیم. مشخص است که آتش به اختیار به معنی هنجارشکنی و بی قانونی نیست.

ذوعلم در پایان گفت: در عرصه مبارزه سیاسی باید گفت مدیریت سیاسی و بروکراسی جامعه ما اگر در ذیل عقلانیت انقلابی تعریف نشود قطعاً ما با چالش مواجه خواهیم شد. چون بروکراسی در ذیل عقل ابزاری یا محافظه کاری خود را نشان می دهد. در عقلانیت انقلابی تحرک و پویایی نکته مهم است.