بدترین خصلت دولتمردان از نگاه اهل‌بیت

امام حسین «ع» نیز ترس از دشمن را از بدترین خصلتهای حاکمان می‌دانند؛ « شر خصال الملوک الجبن من الأعداء والقسوة علی الضعفاء والبخل عند الإعطاء؛ بدترین خصلتهای حاکمان ترس از دشمنان، قساوت بر ضعیفان و بخل در صرف اموال است. (مناقب آل أبی طالب ج3 ص221)

حاکمان و سیاستمداران اطرافیانی دارند که می توانند نقش مهمی را در تصمیم گیری ها و عملکرد آنان داشته باشند. اهل بیت علیهم السلام بدرباره اطرافیان حاکمان و خواص بیاناتی فرموده‌اند.

امیرالمؤمنین (ع) در رابطه با اطرافیان می‌فرماید: بدان براى زمامدار، خاصان و صاحب اسرارى است که خود خواه و دست درازند، و در داد و ستد، با مردم عدالت و انصاف را رعایت نمى‌‏کنند، ریشه ستم آنان را با قطع وسائل از بیخ بر کن و به هیچ یک از اطرافیان و بستگان خود زمینى از اراضى مسلمانان وامگذار، و نباید طمع کنند که قرار دادى به سود آنها منعقد سازى که مایه ضرر سایر مردم باشد، خواه در آبیارى و یا عمل مشترک دیگر، به طورى که هزینه‏هاى آنرا بر دیگران تحمیل کنند که در این صورت سودش براى آنها است و عیب و ننگش براى تو در دنیا و آخرت. حق را در باره آنها که خواهان حقند چه خویشاوند، و چه بیگانه رعایت کن، و در این باره صابر باش و به حساب خدا بگذار (و پاداش این کار را از او بخواه) ... هر چند این کار، موجب فشار بر یاران نزدیکت شود، و سنگینى این راه را بخاطر سرانجام ستوده آن تحمل کن، «نامه امیر المومنین علیه السلام به مالک اشتر»

امام صادق علیه السلام نیز می‌فرماید:‌«خواص حاکم سه دسته اند. دسته ای که موافق با خیر هستند که این دسته هم برای خود و هم برای حاکم و هم برای مردم برکت هستند. دسته ای هستند که به دنبال حفظ آن چه در دست دارند هستند که این دسته نیز نه خوب و نه بد هستند و بلکه به بد بودن نزدیک هستند. طبقه ای نیز وجود دارد که همراه با شر هستند که هم برای خود و هم برای حاکم شوم و بد هستند.(تحفف العقول ص320)»

نکته‌ی دیگری که دولتمردان باید به آن توجه کنند این است که سبب بیچارگی مردم نشوند؛ جمع کردن مال از سوی حاکمان، بدگمانی در بقای حکومت و عدم پند گرفتن از گذشتگان سه عاملی است که در بیان امیر المومنین علیه السلام سبب بیچارگی و فقر مردم می شود.(نامه به مالک اشتر نامه 53) خرابی زمین تنها به واسطه این است که صاحبان آن و کشاورزان بیچاره و فقیر می شوند و بیچارگی و فقر آن ها هم برای این است که حکمرانان خود به جمع کردن مال مشغول می شوند و نسبت به باقی ماندن حکومتشان بدگمان می شوند و از آن چه بر گذشتگان گذشته است عبرت نمی گیرند.(نامه به مالک اشتر نامه 53)