اما در زمان غیبت کبرا وضعیت چگونه است؟ غیر از عموم مردم که امکان ملاقات و دیدار با حضرت(عج) را ندارند آیا کسانی که جزء یاران حضرت(عج) هستند، با او ارتباط دارند و با یکدیگر در یک مکان جمع می شوند و در مورد برنامه های دوران ظهور بحث می کنند؟

در زمان غیبت کبری در خصوص ارتباط مردم، به ویژه یاران امام با ایشان دو مبنا وجود دارد. برخی عقیده دارند که در زمان غیبت کبری ارتباط و ملاقات حضوری با امام زمان علیه السلام امکان ندارد.[3]

بر اساس این نگرش هر گونه ملاقات با امام زمان(عج) امکان نداشته و به حسب ظاهر کسی حق ندارد که ادعای ارتباط و ملاقات حضوری را داشته باشد. این نگرش ریشه در روایات دارد؛ زیرا روایات، ملاقات حضوری را نفی کرده است.[4]

از سوی دیگر از برخی متون استفاده می شود که حضرت(عج) مکان معیّنی ندارند، از این رو، به حسب ظاهر امکان ندارد که یاران حضرت(عج) در یک مکان جمع شوند. گرچه ممکن است با بهره مندی از امدادهای الهی این کار صورت گیرد. از روایات دیگر نیز استفاده می شود که هر گاه شرایط ظهور امام(عج) فراهم شد و ۳۱۳ نفر[5] وجود داشتند، حضرت حجت(عج) ظهور می کنند. حال معلوم نیست ۳۱۳ همگی زنده اند و یا برخی از آن ها از دنیا رفته و در هنگام ظهور رجعت می کنند و یا برخی از ۳۱۳ نفر بعداً متولد می شوند. از این رو نمی توان گفت: یاران امام در زمان غیبت با حضرت در یک مکان جمع می شوند.

برخی عقیده دارند که در زمان غیبت کبری ملاقات با امام زمان علیه السلام امکان دارد.[6] بر اساس این نگرش نمی توان گفت یاران امام در یک مکان جمع شده و با حضرت ارتباط دارند، زیرا آنچه از متون دینی استفاده می شود، آن است که در زمان غیبت کبری، فقیهان و مجتهدان واجد شرایط، نیابت عامه امام(عج) را بر عهده دارند و مردم مسایل شرعی و سیاسی خویش را از آنان می پرسند.

البته هدایت و ارشاد و رهبری مردم توسط امام زمان علیه السلام انجام می گیرد و زمین لحظه ای از وجود مقدس امام زمان علیه السلام خالی نیست. نفع امام(عج) به همگان می رسد و حضرت(عج) به طور ناشناس در مکان های مختلف حضور پیدا کرده،[7] به مشکلات مردم رسیدگی می کنند.

 امام صادق علیه السلام در این رابطه می فرمایند: «امام قائم(عج)… در مراسم حج شرکت می کند و مردم را می بیند، امام مردم او را نمی بینند و نمی شناسند.»[8]

ولی در عین حال نمی توان گفت که یاران امام(عج) در حضور ایشان جمع شده و با حضرت(عج) ارتباط داشته و در خصوص برنامه های ظهور بحث می کنند.  در زمان حضور امام(عج)، یاران امام با حضرت(عج) ارتباط دارند، همچنین ممکن است در زمان غیبت با بهره گیری از امدادهای غیبی، ارتباط برقرار کنند، ولی دلیل قاطعی در خصوص جمع شدن یاران امام(عج) در زمان غیبت وجود ندارد.

پی نوشت ها:

۱. اعیان الشیعه، ج ۲، ص ۴۶؛ اعلام الوری، ص ۴۴۴؛ ارشاد، ص ۳۴۶؛ مهدی موعود، ص ۹۳۱ – ۹۳۳٫

2. مهدی پیشوایی، سیره پیشوایان، ص ۶۷۳٫

3. مجله حوزه، ویژه امام زمان(علیه السلام)، ص ۷۲ به بعد.

 4. کمال الدین و تمام النعمه، ص ۵۱۶٫

 5. لطف الله صافی، منتخب الاثر، ص ۵۹۴ – ۵۹۶٫

 6. تنزیه الانبیاء، سید مرتضی، ص ۱۸۲٫

 7.کتاب الغیبه، نعمانی، ص ۱۴٫

 8. کمال الدین و تمام النعمه، ص ۳۰۷٫

موسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر علیه السلام