يادداشتی در آستانه عیدسعید فطر؛ روزی عید است که نماز رسمیت پیدا کند

عقيق- حجت‌الاسلام محمد مقصودعلی محقق و مدرس حوزه علمیه: نبی بزرگوار اسلام در جمعه آخر ماه شعبان در خطبه‌های نماز جمعه فرمودند: «اَیُهَا النّاس! اِنَهُ قَد اَقبَل اِلَیکُم شَهر الله بِالبَرکَه وَ الرَحمَه وَ المَغفَرَه» مردم ماه خدا در پیش روی شماست! ماهی که همراه و توأم با عفو، رحمت و مغفرت است. ماه مبارک رمضان را در نظام و سامانه معرفتی اسلام یک وحدت جمعی دارد که هر روز و شب آن واجد یکسری از آداب و اعمال مخصوص می‌باشد و همان‌طوری که هر روز پایانش افطار است روز عید سعید فطر به افطار این ماه می‌رسیم. واژه عید از ریشه "عود" گرفته شده و به معنای بازگشت است. از طرفی دیگر واژه فطر از فطرت گرفته شده و به معنای سرشت است. بنابراین عید فطر را با واژگانی همچون بازگشت به فطرت، سرشت و حقیقت، وجود آدمی معنا می‌شود. پایه و اساس در فطرت انسان توحید و خداپرستی است و شرک امر عارضی می‌باشد که وقتی از آن قطع امید می‌کند خواه ناخواه به سوی ایمان و توصیه باز می‌گردد. لذا روز عید سعید فطر روز یقضیه و بیداری است که انسان‌ها به فطرت حقیقی خود عود و بازگشت می‌کنند. از کریم قرآنی «فطرت‌الله فطرالله و علیها» دو مطلب استفاده می‌شود؛ نخست فطرت در همه انسان‌هاست، البته فقط به مؤمنین یا اهل کتاب اختصاص ندارد و دیگر آن‌که دین مبین اسلام دین فطری انسانی می‌باشد. در حقیقت می‌توان چنین برداشت کرد که عید سعید فطر عید همه انسان‌هاست و همه انسان‌ها باید در این رجوع به فطرت و حقیقت وجودی گوی سبقت را از یکدیگر بربایند. نکته اساسی در سامانه و نظام معرفتی اسلام آن است که معارف اسلامی و مناسبت‌های دینی اسلام براساس حق‌محوری طراحی و تعبیه شده است. در نظام معارفی اسلام روزی رسماً عید است که عده‌ای مأمور شوند نماز ستون دین را نگه دارند. در واقع آن روزی عید است که نماز در آن رسمیت پیدا کند و جمعی با هم هماهنگ شوند و این ستون را اقامه کنند به نام نماز عید فطر. نماز منادی توحید و یکتاپرستی است که اگر با تمام آداب و شرایط آن من البدو الی الختم از تکبیره الاحرام آن تا انتهای سلام به نحو جامع و شایسته انجام شود در حقیقت مصلی و نمازگزار احیاء شده و به فطرت حقیقی خود رجوع کرده است.

سرّ تأکید و اهمیت قرآن و روایات مأثوره از حضرات معصومین(علیهم السلام) پیرامون نماز دائر مدار این جایگاه بی بدیل، نماز می‌باشد. اگر نماز به طور شایسته با آداب نیکو اقامه شود انسان به مرتبه خلیفه الهی نائل می‌آید. خلیفه باید خلأ مستخلف عنه خود را بپوشاند و چنین شخصی باید به قدر بضاعت وجودی خود آیینه تمام‌نمای اسماء صفات الهی باشد. در حقیقت نماز تفسیر کریمه قرآنی "انا لله و انا الیه راجعون" می‌باشد؛ مؤید این مطلب روایتی است از صادق آل رسول حضرت امام صادق(ع) صادر شده است. راوی نقل می‌کند که از امام صادق(ع) پرسیدم یابن رسول الله! چرا در هر رکعت نماز دو بار سر به سجده می‌گذاریم امام صادق(ع) فرمودند سجده اول که سر به مهر می‌نهیم در حقیقت آن حالت اولیه انسان است که از خاک خلق شده است. وقتی که سر از سجده برمی‌دارد تداعی کننده خلقت انسان و حضور انسان در دایره دنیا می‌باشد؛ وقتی که مصلی و نمازگزار سر به سجده می‌نهد، گویا وفات پیدا کرده و در حفره قبر منزل و مأوا گزیده است. هنگامی که مصلی و نمازگزار سر از سجده دوم برمی‌دارد یادآور حشر انسان‌ها در روز قیامت است که طبق این روایت که صادره از مقام ولایت حضرت صادق(ع) می‌باشد.

اگر انسان‌ها در نمازهای یومیه فقط به همین یک جزء نماز که سجده است با این تفاسیر و توضیح امام(ع) دقت کنند حقیقتاً به وجود حقیقی و فطرت الهی خودشان رجوع می‌کنند. حقیقت آدمی به تعبیر امام متقیان حضرت علی(ع) «اتحسب انک جرم صغیر و فیک النطوری العالم الاکبر»- به بیان حضرت امیر(ع) جهان اکبری درون انسان به ودیعه نهاده شده است که این جهان عالم اکبر در حقیقت انسان کامل محسوب می‌شود به تعبیر زیارت جامعه کبیره که صادره از مقام ولایت حضرت هادی(ع) است به حقیقت معصوم در نهاد انسان‌ها تعبیه شده است. عود و رجوع به این حقیقت انسانی میسور نمی‌باشد مگر آن که آدمی اعضاء، جوارح و جوانح خود را تحت تربیت معصوم(ع) قرار دهند. همچنین به میزانی که در همه ابعاد وجودی تبعیت از معصوم و خلیفه الهی را داشته باشد به همان میزان می‌تواند مراتب انسانیت را طی کند و به حقیقت وجودی خود رجوعی دوباره داشته باشد.