انواع سختی ها از نگاه قرآن کریم

«أَللّـهُمَّ ارْزُقْنى فيهِ فَضْلَ لَيْلَةِ الْقَدْرِ وَ صَيِّرْ اُمُورى فيهِ مِنَ الْعُسْرِ اِلَى الْيُسْرِ وَ اقْبَلْ مَعاذيرى وَ حُطَّ عَنّىِ الذَّنْبَ وَ الْوِزْرَ يـا رَؤُفـاً بِعِـبادِهِ الصّـالِحـينَ/ خدايا در اين ماه، فضيلت شب قدر را روزيم كن، و كارهايم را از سختى به آسانى برگردان، و پوزش هايم را بپذير و گناهان و وِزرهايم را بريز، اى خداى مهربان نسبت به بندگان صالح خويش».

بنده روزه دار در این روز چهار درخواست از خداوند متعال دارد.

در بند نخست از این دعا آمده است: «أَللّـهُمَّ ارْزُقْنى فيهِ فَضْلَ لَيْلَةِ الْقَدْرِ/ خدايا در اين ماه، فضيلت شب قدر را روزيم كن».

چند سخن در این بند از دعا قابل توجه است؛ نخست آنکه شب قدر چه شبی است؟ در روایات آمده که خداوند شب قدر را در تمام شب های سال پنهان کرده است؛ همچنین روایاتی دلالت می کنند که بیشترین مظنه، وجود شب قدر در ماه مبارک رمضان است و باید گفت، روایاتی دلالت دارند که چهار شب نوزدهم، بیست و یکم، بیست و سوم و بیست و هفتم، بیشترین احتمال را برای مصداقیت شب قدر دارند.

همچنین تعدادی از روایات تأکید می کنند که شب بیست و هفتم قوت بیشتری داشته و اهل سنت نیز این شب را شب قدر می دانند؛ با توجه به این نکات، شایسته است که تلاش کنیم شب بیست هفتم را نیز مراسم احیاء داشته باشیم.

سخن دوم آن است که میزان ارزش شب قدر به چه اندازه است؟ پاسخ آن در سوره قدر بیان شده که «لیله القدر خیر من ألف شهر»؛ زیرا در این شب قدر جبرئیل نازل شده و روح از آسمان به زمین آمده و سلام می کند و در حدیثی از نبی مکرم اسلام(ص) آمده است: «فَإِذَا کَانَتْ لَیْلَةُ الْقَدْرِ أَمَرَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ جَبْرَئِیلَ(ع) فَهَبَطَ فِی کَتِیبَةٍ مِنَ الْمَلَائِکَةِ إِلَى الْأَرْضِ وَ مَعَهُ لِوَاءٌ أَخْضَرُ فَیَرْکُزُ اللِّوَاءَ عَلَى ظَهْرِ الْکَعْبَةِ وَ لَهُ سِتُّمِائَةِ جَنَاحٍ مِنْهَا جَنَاحَانِ لَا یَنْشُرُهُمَا إِلَّا فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ فَیَنْشُرُهُمَا تِلْکَ اللَّیْلَةَ فَیُجَاوِزَانِ الْمَشْرِقَ وَ الْمَغْرِبَ وَ یَبُثُّ جَبْرَئِیلُ(ع) الْمَلَائِکَةَ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ فَیُسَلِّمُونَ عَلَى کُلِّ قَائِمٍ وَ قَاعِدٍ وَ مُصَلٍّ وَ ذَاکِرٍ وَ یُصَافِحُونَهُمْ وَ یُؤَمِّنُونَ عَلَى دُعَائِهِمْ حَتَّى یَطْلُعَ الْفَجْرُ فَإِذَا طَلَعَ الْفَجْرُ نَادَى جَبْرَئِیلُ(ع) یَا مَعْشَرَ الْمَلَائِکَةِ الرَّحِیلَ الرَّحِیلَ فَیَقُولُونَ یَا جَبْرَئِیلُ فَمَا ذَا صَنَعَ اللهُ تَعَالَى فِی حَوَائِجِ الْمُؤْمِنِینَ مِنْ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ فَیَقُولُ إِنَّ اللهَ تَعَالَى نَظَرَ إِلَیْهِمْ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ فَعَفَا عَنْهُمْ وَ غَفَرَ لَهُمْ إِلَّا أَرْبَعَةً. قَالَ فَقَالَ رَسُولُ اللهِ(ص) وَ هَؤُلَاءِ الْأَرْبَعَةُ مُدْمِنُ الْخَمْرِ وَ الْعَاقُّ لِوَالِدَیْهِ وَ الْقَاطِعُ الرَّحِمِ وَ الْمُشَاحِن‏/  ابن عباس از پیامبر خدا(ص) نقل می‌‌کند که: وقتی شب قدر شود، خداوند متعال به جبرئیل فرمان می‌‌دهد تا با گروهی از فرشتگان به زمین فرود آید، و با او پرچمى سبز رنگ است. پس آن پرچم را بر فراز کعبه می‌‌کوبد. جبرئیل ششصد بال دارد که دو بال آن را جز در شب قدر باز نکند، و در آن شب آن دو بال را بگشاید، و آن دو بال از مشرق و مغرب فراتر رود، و جبرئیل (ع) در این شب فرشتگان را به اطراف عالم گسیل دارد و آنان تا سپیده صبح، به هر ایستاده و نشسته، و هر نمازگزار و ذکرگوئى سلام کنند، و با آنان دست دهند و دعاى ایشان را آمین گویند. هنگام طلوع صبح، جبرئیل(ع) صدا زند: اى گروه ملائکه آماده رفتن شوید. می‌‌پرسند: اى جبرئیل! خداوند با درخواست و حاجات مؤمنین از امّت محمّد(ص) چه کرده است؟ می‌‌گوید: خداى متعال امشب به آنان نظر رحمت کرده و از آنان گذشت نموده و گناهانشان را آمرزیده است، بجز چهار گروه. رسول خدا(ص) فرمود: و این چهار گروه ایناند: شرابخوار، عاقّ والدین، کسى که قطع رحم کرده، و کینه‏توز بدقهر».

سخن بعدی آن است که در شب قدر سرنوشت افراد تعیین می شود و کسانی را که خداوند بخواهد نظر لطف خاص و توفیق ویژه دهد در این شب قدر تعیین کرده و اشخاص رد شده، رها خواهند شد.

در آیه 26 سوره آل عمران می خوانیم: « قُلِ اللَّهُمَّ مالِکَ الْمُلْکِ تُؤْتِي الْمُلْکَ مَنْ تَشاءُ وَ تَنْزِعُ الْمُلْکَ مِمَّنْ تَشاءُ وَ تُعِزُّ مَنْ تَشاءُ وَ تُذِلُّ مَنْ تَشاءُ بِيَدِکَ الْخَيْرُ إِنَّکَ عَلي‏ کُلِّ شَيْ‏ءٍ قَديرٌ/ بگو: «بارالها! مالک حکومتها تویی به هر کس بخواهی ، حکومت می بخشی و از هر کس بخواهی ، حکومت را می گیری هر کس را بخواهی ، عزت می دهی و هر که را بخواهی خوار می کنی. تمام خوبیها به دست توست تو بر هر چیزی قادری».

البته عزت و ذلت بی ملاک نیست و در روزهای گذشته درباره سلب عوامل توفیق سخن گفته شده است.

سخن دیگر آنکه شب های قدر فرصت مناسبی برای مناجات و عبادت است و خوب است که همه در خلوت شب روی به آسمان کرده و آیات و ادعیه مربوطه به این شب را بخوانیم.

در دومین بند از این دعا آمده است: «وَ صَيِّرْ اُمُورى فيهِ مِنَ الْعُسْرِ اِلَى الْيُسْرِ/ و كارهايم را از سختى به آسانى برگردان».

*انواع سختی ها از نگاه قرآن

 در این دعا دو مطلب جالب توجه است؛ مطلب نخست آنکه سختی ها و عسرها از نگاه قرآن سه نوع است:

نوع اول عسر و مشکلاتی است که نتیجه طبیعی زندگی کردن در این دنیای مادی است؛ طبیعتا دنیای مادی دنیای تزاحم عوامل است و اصولا همه مباحث با هم قرار گرفته است؛ بلکه رمز تکامل و پیشرفت در این دنیا متوقف بر تحمل سختی هاست؛ در عالم گیاهان نیز ببینید اگر بذری بخواهد گل و میوه بدهد، تنها راهش این است که در زیر خاک و گل قرار گرفته و سختی آن را تحمل نموده و شکوفا گردد.

اصولا انسان در سختی آفریده شده است؛ در آیه 4 سوره بلد می خوانیم: «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ في‏ کَبَدٍ/ که ما انسان را در رنج آفریدیم (و زندگی او پر از رنجهاست) !».

نوع دوم سختی ها آمیختگی عسر و یسر است؛ « اِنّ مَعَ العُسْرِ یسْراً/ براستی که با سختی آسانی است».

در مسائل زندگی هم می بینیم که انسان ها گاه سیرند و گاه گرسنه؛ گاه پیرند و گاه جوان؛ گاه مریض است و گاه سالم؛ این دوگانگی ها طبیعی است و نباید از این مسائل ناراحت شد.

در آیه 153 سوره آل عمران آمده است: « إِذْ تُصْعِدُونَ وَلَا تَلْوُونَ عَلَىٰ أَحَدٍ وَالرَّسُولُ يَدْعُوكُمْ فِي أُخْرَاكُمْ فَأَثَابَكُمْ غَمًّا بِغَمٍّ لِكَيْلَا تَحْزَنُوا عَلَىٰ مَا فَاتَكُمْ وَلَا مَا أَصَابَكُمْ ۗ وَاللَّهُ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ/ (به خاطر بیاورید) هنگامی را که از کوه بالا می رفتید؛ و جمعی در وسط بیابان پراکنده شدند؛ و از شدت وحشت،) به عقب ماندگان نگاه نمی‌کردید، و پیامبر از پشت سر، شما را صدا می‌زد. سپس اندوه‌ها را یکی پس از دیگری به شما جزا داد؛ این بخاطر آن بود که دیگر برای از دست رفتن (غنایم جنگی) غمگین نشوید، و نه بخاطر مصیبت‌هایی که بر شما وارد می‌گردد. و خداوند از آنچه انجام می‌دهید، آگاه است».

«راهکارهای تبدیل مشکلات به آسانی

 سخن سوم آنکه یکی از راه های تبدیل مشکلات به آسانی، دعاست و در آیه 65 سوره عنکبوت نیز می خوانیم: « فَإِذا رَکِبُوا فِي الْفُلْکِ دَعَوُا اللَّهَ مُخْلِصينَ لَهُ الدِّينَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَي الْبَرِّ إِذا هُمْ يُشْرِکُونَ/ هنگامی که بر سوار بر کشتی شوند ، خدا را با اخلاص می خوانند ( و غیر او را فراموش می کنند ) امّا هنگامی که خدا آنان را به خشکی رساند و نجات داد ، باز مشرک می شوند!».