معنای طهارت و انواع آن در دعای روز سیزدهم

«اللَّهُمَّ طَهِّرْنِي فِيهِ مِنَ الدَّنَسِ وَ الْأَقْذَارِ وَ صَبِّرْنِي فِيهِ عَلَى كَائِنَاتِ الْأَقْدَارِ وَ وَفِّقْنِي فِيهِ لِلتُّقَى وَ صُحْبَةِ الْأَبْرَارِ بِعَوْنِكَ يَا قُرَّةَ عَيْنِ الْمَسَاكِينِ/ خدایا! در این روز از پلیدی‌ها و پلشتی‌ها پاکم ساز و بر قضای روزگار بردبارم گردان و به من توفیق پرهیزگاری و همنشینی با نیکان عطا فرما، به امید یاری‌ات ای نور دیده درماندگان!».

انسان روزه دار در این دعا سه درخواست از خداوند متعال دارد.

در بند اول از این دعا آمده است: «اللَّهُمَّ طَهِّرْنِي فِيهِ مِنَ الدَّنَسِ وَ الْأَقْذَارِ/ خدایا! در این روز از پلیدی‌ها و پلشتی‌ها پاکم ساز».

*طهارت به چه معناست و پلیدی ها چیست؟

چون پلیدی ها متنوع است، طهارت نیز متنوع بوده و پنج نوع طهارت قابل تصور است.

*طهارت طبی

نوع اول، طهارت طبی است که امروز پزشکان و مردم دنیا می گویند؛ به این معنا که اشیاء، بدن، لباس و ... از انواع آلودگی ها پاکیزه باشد که البته پایین ترین و حداقل درجه طهارت و پاکیزگی است.

*پاکیزگی شرعی جسمی

نوع دوم، پاکیزگی شرعی جسمی است؛ به این معنا که خداوند از نظر دینی دستور داده که نه تنها بدن، لباس، غذا و ... شما نباید آلوده باشد؛ بلکه از نظر شرعی نیز باید طاهر باشید.

به عنوان مثال در یک بیمارستان اگر خونی ریخته شود، مقداری آب و مواد ضد عفونی ریخته و دستمالی می کشند تا آن خون و میکروب از بین برود؛ اما تطهیر شرعی آن است که سه مرتبه در آن محل آب ریخته شود که یک درجه از تطهیر ظاهری بالاتر است.

درآیه 6 سوره مائده آمده است: «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا إِذا قُمْتُمْ إِلَي الصَّلاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَکُمْ وَ أَيْدِيَکُمْ إِلَي الْمَرافِقِ وَ امْسَحُوا بِرُؤُسِکُمْ وَ أَرْجُلَکُمْ إِلَي الْکَعْبَيْنِ وَ إِنْ کُنْتُمْ جُنُباً فَاطَّهَّرُوا وَ إِنْ کُنْتُمْ مَرْضي‏ أَوْ عَلي‏ سَفَرٍ أَوْ جاءَ أَحَدٌ مِنْکُمْ مِنَ الْغائِطِ أَوْ لامَسْتُمُ النِّساءَ فَلَمْ تَجِدُوا ماءً فَتَيَمَّمُوا صَعيداً طَيِّباً فَامْسَحُوا بِوُجُوهِکُمْ وَ أَيْديکُمْ مِنْهُ ما يُريدُ اللَّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْکُمْ مِنْ حَرَجٍ وَ لکِنْ يُريدُ لِيُطَهِّرَکُمْ وَ لِيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْکُمْ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ/ ای کسانی که ایمان آورده اید ، چون برای نماز برخیزید (و وضو نداشتید) پس صورت ها و دست هایتان را تا آرنج بشویید ، و بر سرتان و روی پاهاتان تا برآمدگی روی هر دو پا مسح کنید ، و اگر جنب بودید شستشو نمایید (غسل کنید) ، و اگر بیمار یا در سفر بودید و حال آنکه یکی از شما از قضای حاجت آمده یا با زنان همبستر شده و آبی نیافتید ، پس به سراغ خاکی پاک روید و از آن خاک (پس از آنکه کف هر دو دست بر آن زدید) به صورت و دست هایتان بکشید (تیمم کنید) . خداوند هرگز نمی خواهد برای شما مشقت درست کند و لکن می خواهد شما را پاک نماید و نعمت خود را بر شما تمام سازد ، شاید سپاس گزارید».

*پاکیزگی روحی و ایمانی

نوع سوم طهارت، پاکیزگی روحی و ایمانی است که روح مؤمنان از آلودگی پاک شده و دلبستگی به مال و ثروت نداشته باشد. در آیه 103 سوره توبه می خوانیم: «خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَکِّيهِمْ بِها وَ صَلِّ عَلَيْهِمْ إِنَّ صَلاتَکَ سَکَنٌ لَهُمْ وَ اللَّهُ سَميعٌ عَليمٌ/ (ای ولی امر امت) از اموال آنان زکاتی بگیر که بدین کار (جان و مال) آنها را پاکیزه می کنی و رشد می دهی، و بر آنها دعا کن و درود فرست که همانا دعا و درود تو مایه آرامشی برای آنهاست و خداوند شنوا و داناست».

نوع چهارم، یک درجه بالاتر بوده و به معنای عصمت است؛ به این معنا که ذات انسان آنچنان پاک شود که فکر گناه نیز در ذهن او ورود نکند.

خداوند این نوع از طهارت را برای بندگان خود آرزو داشته و لذا برای اهل بیت خود این طهارت را ارزانی داشته است و به همین دلیل در آیه 33 سوره احزاب آمده است: « ... إِنَّما يُريدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَکُمْ تَطْهيراً/ جز این نیست که خداوند (به اراده تکوینی خاص) می خواهد از شما اهل بیت (پیامبر) هر گونه پلیدی (در عقاید و اخلاق و اعمال) را بزداید و شما را به همه ابعاد پاکی پاکیزه گرداند».

*طهارت در قیامت

در نوع پنجم از طهارت باید بگوییم که درجه بالاتر از عصمت نیز وجود دارد و آن طهارتی است که بندگان خاص خدا در قیامت پیدا کرده و وجودشان از هرآنچه غیر خداست، تخلیه می شود؛ در آیه 21 سوره انسان می خوانیم: «عالِيَهُمْ ثِيابُ سُندُسٍ خُضْرٌ وَ إِسْتَبْرَقٌ وَ حُلُّوا أَساوِرَ مِنْ فِضَّةٍ وَ سَقاهُمْ رَبُّهُمْ شَراباً طَهُوراً/ بر اندام آنها جامه هایی است سبز رنگ از ابریشم نازک و ضخیم و با دستبندهایی از نقره آرایش شوند ، و پروردگارشان آنها را شرابی پاک و پاک کننده (از همه کدورت ها) بنوشاند».

در بند دوم از این دعا می خوانیم: «وَ صَبِّرْنِي فِيهِ عَلَى كَائِنَاتِ الْأَقْدَارِ/ و بر قضای روزگار بردبارم گردان».

برخی از انسان ها بی صبر بوده و در برابر مشکلات اندکی بی طاقتی دارند؛ امروز کلماتی همچون افسردگی یا اعصاب خردی را می شنویم که در گذشته نبوده است.

*اقسام سه گانه صبر

صبر مطابق با احادیث سه نوع است؛ رسول گرامی اسلام(ص) فرمودند: «الصَّبْرُ ثَلَاثَةٌ صَبْرٌ عِنْدَ الْمُصِیبَةِ وَ صَبْرٌ عَلَی الطَّاعَةِ وَ صَبْرٌ عَنِ الْمَعْصِیَة/ صبر بر سه قسم است: صبر به هنگام مصیبت، صبر بر طاعت و صبر بر معصیت».

نکته دوم آنکه همه باید بدانیم که این دنیا، هموار نیست که تمامی خواسته های ما قابل تحقق باشد؛ اصلا نباید این توقع را داشت که اگر کسی داشته باشد، ساده و نادان است؛ بلکه برخی از خواسته ها تحقق پیدا کرده و برخی تحقق پیدا نخواهد کرد.

نکته سوم آنکه اصولا سختی ها رمز رشد و موفقیت است و باید در برابر سختی ها آغوش باز کرد؛ اگر بذر گیاه را در ظرفی تمیز و طلایی بگذاریم، رشد نخواهدکرد؛ چراکه حتما باید زیر گل و خاک قرار گرفته و تحت فشار باشد تا از آن گُل و میوه برداشت کنیم.

اگر حسین بن علی(ع) آموزگار شهادت و ثارالله است، به دلیل تحمل مشکلات بالاست؛ ما در دوره امام راحل نیز عالمانی داشتیم که در این راه نیامده و محبوب نشدند؛ باید همانند امام در سختی ها قدم گذاشت تا محبوب دل ها شد.

*انواع مشکلات و مصیبت ها برای انسان

نکته دیگر آنکه مصیبت و مشکلاتی که برای انسان پیش می آید چند نوع است که اگر انسان مؤمن باشد، هیچکدام برای انسان ضرر ندارد.

نوع اول مشکلات، به دلیل خدمت در راه دین است که ثواب و فضیلت است؛ نوع دوم به شکل معمولی برای او حادث می شود که کفاره گناهان خواهد شد؛ و نوع سوم آن است که اگر انسان گناه نداشته باشد، موجب استجابت دعا خواهد شد؛ لذا تمام مشکلات برای مؤمنان افتخار است؛ به همین دلیل است که خداوند به انسان هایی که صبر را در برابر مشکلات انتخاب می کنند، مژده می دهد و در آیه 155 و 156 سوره بقره فرموده است: « ... وَ بَشِّرِ الصَّابِرينَ(155) الَّذينَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصيبَةٌ قالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ/ و شکیبایان را مژده ده(156) همان کسانی که چون مصیبتی بر آنها وارد شود گویند: همانا ما از آن خداییم (ملک حقیقی اوییم به ملاک آنکه خلق و حفظ و تدبیر امور و اعدام ما به دست اوست) و همانا به سوی او باز خواهیم گشت».

*بسیاری از مصیبت ها آزمونی از سوی خداوند متعال است

سخن پایانی در این بند از دعا آن است که برخی از انسان ها در بسیاری از مصیبت ها و مشکلات و محدودیت ها خیال می کنند که خداوند بر آنان غضب کرده؛ در حالی که بسیاری از این مصیبت ها آزمونی از سوی خداوند متعال است؛ چنانکه سلامتی و ... نیز همیشه لطفی از سوی حضرت حق نمی باشد؛ پس هم مصیبت ها و هم نعمت ها آزمون می باشند؛ خداوند در آیات 15 الی 17 سوره فجر می فرماید: «فَأَمَّا الْإِنْسانُ إِذا مَا ابْتَلاهُ رَبُّهُ فَأَکْرَمَهُ وَ نَعَّمَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَکْرَمَنِ(15) وَ أَمَّا إِذا مَا ابْتَلاهُ فَقَدَرَ عَلَيْهِ رِزْقَهُ فَيَقُولُ رَبِّي أَهانَنِ(16) کَلاَّ ... (17)/ اما انسان هر گاه که پروردگارش او را آزمایش کند و اکرام نماید و نعمت بخشد، گوید: پروردگارم مرا گرامی داشت (پس به هر عملی اذن داد) و اما هر گاه که او را آزمایش کند و روزی را بر او تنگ گیرد، گوید: پروردگارم مرا خوار کرد. چنین نیست (که می پندارید که زیادی نعمت ، آزادی عمل دادن است و کمی آن خوار شمردن و تنها پندارتان خطا نیست)».

در بند سوم از این دعا آمده است: «وَ وَفِّقْنِي فِيهِ لِلتُّقَى وَ صُحْبَةِ الْأَبْرَارِ/ و به من توفیق پرهیزگاری و همنشینی با نیکان عطا فرما».

دو سخن در این بند از دعا قابل توجه است؛

*تقوا چیست؟ آیا گناه نکردن، تقواست؟

سخن اول آنکه تقوا چیست؟ پاسخ آن است که تقوا ترک از گناه نیست؛ چراکه ممکن است برخی گناه نکرده و یا زمینه گناه برای آنان فراهم نشود و آنان باتقوا نیستند؛ بلکه تقوا «ملکه پرهیز از گناه و روحیه گریز از آن» است و با این ملکه و روحیه باتقوا هستیم.

سخن دوم آنکه بسیاری از جوانان خدمت مراجع رسیده و می گویند به ما راه سلوک و عرفان بیاموزید که توصیه بزرگان آن بوده که بروید گناهان را ترک کرده و تقوا پیشه کنید؛ تقوا اولین و موفق ترین گام سلوک و عرفان است.

*فلسفه روزه در ماه مبارک رمضان، رسیدن به تقواست

تقوا فلسفه و انتها قله تشریع روزه در ماه مبارک رمضان است؛ چراکه خداوند متعال در این رابطه در آیه 183 سوره بقره می فرماید: «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَيْکُمُ الصِّيامُ کَما کُتِبَ عَلَي الَّذينَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ/ ای کسانی که ایمان آورده اید، روزه بر شما نوشته و مقرر شده همان گونه که بر کسانی که پیش از شما بودند مقرر شد، شاید (روحتان نیرومند شود و از هواهای نفسانی) پرهیز کنید».

سخن دوم همنشینی با أبرار است؛ حال ابرار چه کسانی هستند؟ پاسخ آن است که ابرار مانند علی ابن ابی طالب(ع)، حضرت زهرا(س)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) می باشند؛ در آیه 8 سوره انسان درباره آنان می خوانیم: «وَ يُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلي‏ حُبِّهِ مِسْکيناً وَ يَتيماً وَ أَسيراً/ و غذای خود را با علاقه (و نیاز) به آن و از روی محبت خدا به فقیر و یتیم و اسیر انفاق می کنند».

همنشینی با خوبان کلید موفقیت است؛ چراکه وقتی انسان با عابدان، مجاهدان، محققان، مناجات کنندگان و ... همنشین شود، این صفات خوب را پیدا خواهد کرد؛ چنانکه راز بدبختی بسیاری از افرادی که در زندان ها به سر می برند، همنشینی با افراد بد است؛ لذا باید از خداوند بخواهیم که به ما توفیق همنشینی با ابرار و دوری از اشرار به ما عنایت فرماید.

و در بند پایانی این دعا می خوانیم: «بِعَوْنِكَ يَا قُرَّةَ عَيْنِ الْمَسَاكِينِ/ به امید یاری‌ات ای نور دیده درماندگان!».

همنشینی با فقرا و مساکین بسیار ارزشمند است و امام راحل نیز فرمودند یک موی کوخ نشینان به تمام ثروت کاخ نشینان می ارزد.

درصد مؤمنان و اولیاء الهی در میان مستضعفان بیش از اغنیاء است و باید با آنان همنشین شد.