شیخ اکبر کیست؟

محیی الدین عربی حاتمی طایی اندلسی، از اولاد حاتم طایی است. در اندلس تولد یافته اما ظاهراً بیشتر عمر خود را در مکه و سوریه گذرانده است. شاگرد شیخ ابومدین مغربی اندلسی از عرفای قرن ششم است. سلسله طریقتش با یک واسطه به شیخ عبدالقادر گیلانی سابق الذکر می‏رسد.

محیی الدین که احیاناً با نام «ابن العربی» نیز خوانده می‏شود، مسلّماً بزرگترین عرفای اسلام است. نه پیش از او و نه بعد از او کسی به پایه او نرسیده است. به همین جهت او را «شیخ اکبر» لقب داده ‏اند.

عرفان اسلامی از بدو ظهور قرن به قرن تکامل یافت. در هر قرنی- چنانکه اشاره شد- عرفای بزرگی ظهور کردند و به عرفان تکامل بخشیدند و بر سرمایه ‏اش افزودند. این تکامل تدریجی بود ولی در قرن هفتم به دست محیی الدین عربی جهش پیدا کرد و به نهایت کمال خود رسید.

محیی الدین عرفان را وارد مرحله جدیدی کرد که سابقه نداشت. بخش دوم عرفان یعنی بخش علمی و نظری و فلسفی آن وسیله محیی الدین پایه گذاری شد.

عرفای بعد از او عموماً ریزه خوار سفره او هستند. محیی الدین علاوه بر اینکه عرفان را وارد مرحله جدیدی کرد، یکی از اعاجیب روزگار است؛ انسانی است شگفت و به همین دلیل اظهار عقیده ‏های متضادی درباره ‏اش شده است.

برخی او را ولی کامل، قطب الاقطاب می‏خوانند و بعضی دیگر تا حد کفر تنزلش می‏دهند. گاهی مُمیت الدین و گاهی ماحی الدین‏ اش می‏خوانند. صدرالمتألهین فیلسوف بزرگ و نابغه عظیم اسلامی نهایت احترام برای او قائل است. محیی الدین در دیده او از بوعلی سینا و فارابی بسی عظیم‏تر است.

محیی الدین بیش از دویست کتاب تألیف کرده است. بسیاری از کتاب های او و شاید همه کتاب هایی که نسخه آنها موجود است (در حدود سی کتاب) چاپ شده است. مهمترین کتاب های او یکی فتوحات مکیه است که کتابی است بسیار بزرگ و در حقیقت یک دایرة المعارف عرفانی است. دیگر کتاب فصوص الحکم است که گرچه کوچک است ولی دقیق ترین و عمیق ترین متن عرفانی است. شروح زیاد بر آن نوشته شده است. در هر عصری شاید دو سه نفر بیشتر پیدا نشده باشند که قادر به فهم این متن عمیق باشند.

محیی الدین در سال 638 در دمشق درگذشت و همان جا دفن شد. قبرش در شام هم اکنون معروف است.