در همین راستا مصاحبه ای با حجت الاسلام نور علی دیلم، معاون فرهنگی و امور روحانیون دفتر نمایندگی ولی فقیه در امور اهل سنت شمال کشور انجام داده ایم تا به بررسی وضعیت اهل سنت شمال ایران بپردازیم که در ادامه از نظر می گذرد؛

*لطفا در ابتدا مرکز بزرگ اسلامی کشور را معرفی بفرمایید.

این مجموعه از اوائل انقلاب تحت عنوان «مراکز بزرگ اسلامی کشور» شکل گرفت که در منطقه ما نام «مرکز بزرگ اسلامی شمال کشور» را گرفت. همچنین مرکز بزرگ اسلامی غرب را هم داریم که در کردستان است و در سیستان هم دفتر نهاد رهبری را داریم. البته ما عنوان دیگری هم داریم یعنی «دفتر نمایندگی ولی فقیه در امور اهل سنت استان های گلستان و گیلان» که زیر نظر دبیرخانه برنامه ریزی مدارس علوم دینی اهل سنت است و سیاست های کلی آن در شورای نمایندگان ولی فقیه استان ها تعیین می شود.

یکی از توجهات ویژه ای که نظام به اهل سنت داشت این بود که مدیریت حوزه هایشان بر عهده خودشان باشد و کاری که ما در مراکز بزرگ اسلامی انجام می دهیم جنبه نظارتی و حمایتی داشته باشد و برای همین در دبیرخانه ما شورای برنامه ریزی مدارس علوم دینی اهل سنت با حضور علمای خود اهل سنت تشکیل شد.

از هر استانی بزرگ اهل سنت را به عنوان عضو در این مجموعه شورا دعوت می کنند و حکم چهار ساله می دهند تا این علما کنار هم نشسته و موضوعات مربوط به جامعه اهل سنت از مدارس و مساجد گرفته تا سیاست های کلی را با مشورت بین خودشان مصوب کنند تا در استان ها اعمال شود.

لذا خود اهل سنت و بزرگانشان در تصمیم گیری و تصمیم سازی ها مشارکت دارند و این مصوبات در استان ها بدون هیچ مشکل و مانعی پذیرفته می شود چرا که مردم هم کلام علمایشان را حجت می دانند.

*اساساً نگاه شما در این مجموعه به اهل سنت چگونه است؟ اهل سنت را برای ایران اسلامی فرصت می بینید یا تهدید؟

اولا اگر نگاه الهی و قرآنی داشته باشیم هیچ تفاوتی بین انسان ها نمی بینیم. اما در مجموعه کشوری تنوع قومیت ها و هم اقلیت های مذهبی را فرصتی برای بروز تنوع فرهنگی می دانیم که از یکسو شتراکات دینی وفرهنگی داریم و از سوی دیگر اینها نسبت به این آب و خاک عرق و تعصب دارند. مفهوم وطن شیعه و سنی نمی شناسد؛ چه در سیستان و چه در گلستان یا هرجای دیگری از ایران باشد. لذا تنوع فرهنگ ها و مذاهب این فرصت را برای ما فراهم می آورد که در کنار هم برای آبادانی ایران و تقویت اسلام تلاش کنیم.

در همین راستا باید اشاره کنم که یکی از دستورات مستقیم رهبر معظم انقلاب این بوده که تمامی خدماتی که به حوزه ها و طلاب شیعه داده می شود به طلاب اهل سنت هم ارائه شود.

تمام ائمه جمعه و جماعات، طلاب، مدرسین و مدیران اهل سنت با تاییدیه ما و پس از مراجعه به مرکز خدمات حوزه های علمیه از خدمات بیمه تکمیلی برای خودشان و خانواده شان بهره مند هستند و هم چنین از تسهیلات و وام و .... استفاده می کنند و همچنین شهریه مختصری هم به مجموعه مدیران و ائمه جماعات پرداخت می کنیم.

*گستره و پراکندگی برادران اهل سنت درشمال کشور به چه شکل است؟ چه تعداد مساجد و حوزه های علمیه برای اهل سنت وجود دارد؟

ما سه استان شمالی داریم؛ در گیلان شاید حدود سه درصد از مردم آنجا اهل سنت باشند که اکثراً در زرین شهر، اسالم و تالش و تا نزدیکی های اردبیل هستند. در مازندران یک منطقه بندر امیر آباد هست که حدود چهار پنج روستای اهل سنت دارد که همگی دارای مسجد هستند و اما ثقل و مرکزیت اهل سنت بیشتر در استان گلستان است.

مجموعا و با محاسبه گیلان می توان گفت چیزی در حدود صد و ده  مدرسه علمیه اهل سنت تحت پوشش مرکز بزرگ اسلامی داریم، البته این ساختار این مدارس از قدیم الایام بدین شکل بوده که در کنار مساجد دو یا سه اتاق به عنوان دار القرآن یا مکتب خانه و یا مدرسه می ساختند. در این میان شاید حدود بیست مدرسه از این مدارس دارای بنیه و ساختمان قوی باشند. اما در باب ائمه جماعات و مساجد، چیزی در حدود هزار و چهارصد مسجد برای اهل سنت در این مناطق وجود دارد.

*اما در برخی کشورهای عربی طوری تبلیغ می شود که گویا در ایران اهل سنت از هیچ مسجد و مدرسه دینی برخوردار نیستند.

ما دو قدم برای مقابله با تبلیغات مسموم و شبهاتی که برخی در عربستان و کشورهای حاشیه خلیج فارس نشر می دهند برداشته ایم. یکی اینکه کتاب عکس مساجد اهل سنت را با استفاده از عکاسان حرفه ای تالیف کردیم. در این کتاب عکس هایی از کل مساجد استان هایی که اهل سنت دارند وجود دارد و این کتاب به زبان انگلیسی و ترکی و عربی هم برای خارج از ایران ارسال شده است.

این کار توسط دبیرخانه برنامه ریزی مدارس علوم دینی اهل سنت انجام شده است و گام بعدی انتشار کتاب مساجد برای استان ها بوده است که از طرف نمایندگی ولی فقیه در امور اهل سنت استانهای گلستان و گیلان (مرکزبزرگ اسلامی شمال کشور) مشخصات و عکس امامان جماعت یک هزار و ۵۲۱ مسجد اهل سنت شمال کشور و آدرس این مساجد در این کتاب به چاپ رسیده است.

*آیا اهل سنت در ایران آزادی انتشار کتاب های دینی خاص خود را هم دارند؟

بله. برای نشر و تألیف کتاب باید در گام اول از طریق اداره ارشاد مجوزها اخذ شود. در استان گلستان از همان اول انقلاب تا چند سال پیش مرحوم حاج آخوند محمد طلایی از روحانیون اهل سنت بود که به همراه برادرش انتشارات داشت، اما در سال های اخیر به دلیل مشکلات مالی تعطیل شد.

کتاب فروشی هم داریم مثلا در گنبد محل خاصی برای خرید کتاب اهل سنت وجود دارد و در نمایشگاه کتاب هم استقبال خوبی از کتاب های ویژه اهل سنت وجود دارد و ما هم هر ساله با اتوبوس تعدادی از ایشان را به نمایشگاه می بریم و برخی دیگر خودشان می روند. همین امسال در نمایشگاه کتاب گرگان حضور خوبی داشتند.

همچنین کتاب های اهل سنت که در راستای وحدت و تقریب مذاهب باشد مورد حمایت قرار می گیرد.

*ارتباطات و پیوندها و نحوه همزیستی میان شیعیان و اهل سنت در این منطقه چگونه است؟

بحمدالله می توانیم بگوییم استان گلستان نماد وحدت واقعی است، نه تنها در ایران بلکه در جهان اسلام. در این استان همه کنار هم مشغول زندگی هستند و مشکل خاصی وجود ندارد. علت هم وجود علمای با بصیرت و آگاه شیعه و سنی است که توانسته اند با روشنگری و آگاهی بخشی به مردم نقش سازنده و مهمی در این راستا ایفا کنند.

لذا به لحاظ خطرات افراط گری یا پیوستن به گروههای تکفیری در این منطقه مساله ای نداشته ایم، البته ما هم همیشه در حال رصد هستیم. در عین حال که فضا را مثبت و خوب ارزیابی می کنیم، اعتقاد داریم دشمن همیشه دست روی نقاط مثبت کشور ما می گذارد و برای همین ما باید به فکر پیشگیری هم باشیم.

*ارتباط بین علمای شیعه و سنی چطور است؟

مجموعه ما ارتباط خوبی با سازمان تبلیغات اسلامی دارد. غیر از مراسم های دهه فجر و هفته وحدت، نشست های مشترک و دوره های بصیرت افزایی برای علمای سنی و شیعه داریم که به شکل تلفیقی برگزار می شوند. به ویژه همایش علیه تکفیری ها با حضور سیصد نفر از علمای شیعه و سنی برگزار شد.

*رویکرد علمای اهل سنت ایران نسبت به تشیع را چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا در میان اهل سنت ایران گرایشی به جریان های افراطی وجود دارد؟

واقعیت این است که همه از جمله برادران اهل سنت صداقت جمهوری اسلامی و مخصوصا رهبر معظم انقلاب را لمس کرده اند و همیشه بر نعمت امنیت تاکید دارند. در حالیکه در کشورهای اطراف ما جنگ و خونریزی است، در ایران به دلیل وجود یک رهبر آگاه و مسؤولین دلسوز امنیت کم نظیری حاکم است. لذا این شرایط باعث شده روحیه اعتدال و همدلی بین اهل سنت شکل گرفته و در کنار دیگر مذاهب و ادیان خود را در حفاظت از وحدت و امنیت ایران سهیم بدانند.

*برنامه های شما برای هفته وحدت امسال چه بوده است؟

امسال با توجه به همزمانی هفته وحدت با برگزاری اجلاسیه شهدای استان گلستان، یک یادواره شهدای اهل سنت دهم آذرماه در آق قلا گرفتیم که جمعیتی متشکل از بیش از سه هزار برادر و خواهر شیعه و سنی از سراسر استان در آق قلا حضور پیدا کردند. در ادامه کنگره شهدای روحانی را داشتیم. ما شش شهید روحانی اهل سنت داریم که چهار نفر آنها در جنگ به شهادت رسیدند و دو نفر هم در حادثه منا.

یکی از شهدای برجسته روحانی اهل سنت در جنگ، ابوبکر اونق بود که از ابتدا همراه با انقلاب بود و سابقه مبارزه با رژیم پهلوی را در کارنامه خود داشت. وی در سن ۲۴ سالگی در سال ۱۳۶۱ طی عملیات بیت المقدس و تلاش برای آزادسازی خرمشهر ، در جاده خرمشهر - آبادان به درجه رفیع شهادت نائل آمد.

همچنین از آنجا که قرآن را حبل متین و مایه وحدت مذاهب اسلامی می دانیم، هر شب از ایام هفته وحدت را در یکی از مساجد اهل مراسم قرآنی از جمله قرائت و حفظ قرآن به همراه تواشیح و سخنرانی برگزار کردیم و نیز برخی از علمای اهل سنت را به کنفرانس وحدت اعزام کردیم.

از سوی دیگر علمای اهل سنت را برای برنامه های خاص مثلا در صدا سیما معرفی می کنیم. از جمله دو نفر از علمای اهل سنت استان گلستان در یک شبکه قرآنی حضور پیدا کرده و پیرامون زیارت امام رضا(ع) و پیاده روی و همچنین وحدت اسلامی صحبت کردند.

*به عنوان یک کارشناس امور دینی که مسؤولیت هم بر عهده دارید، راهکار تقویت وحدت و جلوگیری از تفرقه افکنی بین مذاهب اسلامی را چه می دانید؟

روشنگری و تمسک به اشتراکات مخصوصا قرآن که مورد اتفاق همه مسلمین به عنوان نسخه شفابخش است. قرآن ما را به اصلاح ذات البین، وحدت و همدلی و دوری از تفرقه دعوت می کند. مورد دیگر، سنت رسول الله و سیره آن حضرت است که بر اتحاد مسلمانان تاکید دارد. همچنین باید زندگی و سیره بزرگان دین را مطالعه کنیم، چه بزرگان و ائمه اربعه اهل سنت و چه ائمه معصومین شیعه.

ما جایی سراغ نداریم که امامان ما در برخورد با مذاهب دیگر ناسزا گفته باشند یا تندی نشان داده باشند و حتی از امام صادق(ع) تا امام حسن عسکری(ع) دستور داریم که «صَلُّوا فی مساجدهم، وعُودوا مرضاهم، واشهدوا جنائزهم» یعنی در مراسم هایشان شرکت کنید در تشییع جنازه هایشان شرکت کنید، از بیمارانشان عیادت کنید و در مساجدشان نماز بخوانید. اینها دستورات ائمه معصومین است.

اما برای کاستن از اختلافات ما باید ابتدا با مبانی فکری و عقیدتی هم آشنا شویم. خیلی از اختلافات به دلیل عدم آگاهی نسبت به عقاید همدیگر است. به عنوان مثال در یکی از کتب فقهی اهل سنت به نام الفقه علی المذاهب الأربعه آمده ازدواج با شیعیان اشکال شرعی دارد، چراکه شیعیان پس از اتمام نمازشان می گویند: «خان الامین». یعنی جبرائیل امین خیانت کرد. داستان از این قرار است که صاحب کتاب تصور می کند شیعیان معتقدند که حضرت جبرائیل قرار بود وحی را بر حضرت علی(ع) نازل کند ولی به اشتباه کلام خدا را بر حضرت محمد(ص) نازل کرد. پس طبق روایت این کتاب بعد از سلام  نماز گفته می شود «خان الأمین». این  داستان کذب و خیالی می شود مبنای شرعی یک فقیه برای تحریم ازدواج با شیعیان و متاسفانه پخش هم می شود.

دشمنان ما از جمله وهابیت بسیاری از دروغ هایی را که ما هم از آن بی اطلاعیم به نام عقاید شیعیان پخش می کنند. مثلاً مدعی هستند توسل و زیارت در شیعه که مورد اتفاق عموم اهل سنت هم هست، شرک است و بنابراین شیعیان مشرک هستند. لذا هر چه روابط بین شیعه و سنی نزدیک تر شود و با عقاید هم بیشتر آشنا شوند این توطئه ها ناکارآمدتر خواهد شد.

مساله بعدی احترام به عقاید یکدیگر است. ما باید بر اشتراکات پافشاری کنیم و در موضوعات اختلافی از جمله موضوعات تاریخی و مباحث تخصصی باید دقت کرد که در محافل و جمع های تخصصی مطرح شود. مشکل امروز ما این است که مسائل اختلافی به کف جامعه آمده و بین عوام مطرح می شود و به دلیل عدم قدرت تمییز افراد غیر متخصص پای توهین به مقدسات مذاهب باز می شود. لذا این مسائل تخصصی باید در محیط های علمی مورد بحث و مناقشه قرار گیرد.

از طرف دیگر هم دشمن مترصد فرصت است تا پروژه تفرقه اندازی را پیش ببرد و برای همین وحدت مسلمانان را هدف گرفته. دشمنی که از طریق مقابله مستقیم و جنگ نتوانست ما را به زانو در آورد و دید که شیعه و سنی در کنار هم قرار برای دفاع از آب و خاکشان در کنار هم قرار گرفتند. ما بیش از ده هزار شهید اهل سنت در کل کشور داریم. لذا روی بی اطلاعی عوام و تندروی های برخی جریان های متعصب و منحرف شیعه و سنی سرمایه گذاری کردند تا آتش تفرقه را بین مسلمانان شعله ور کنند. در اینجا وظیفه علما آگاهی بخشی به مردم نسبت به نقشه های دشمن است، دشمنی که با اصل اسلام مشکل دارد و برایش شیعه و سنی فرقی نمی کند.