صاحب کتاب «کامل بهایی» چه کسی است؟

البته اطلاع دقیقی از زندگی او در دست نیست، اما آنچه مسلّم است وی به شهرهای مختلف جهان اسلام مثل ری، قم، اصفهان و نجف سفر کرده و با شخصیت های مختلفی مثل: خواجه نصیرالدین طوسی و علامه حلی در ارتباط بوده است.

او با والیانِ حکومت مغول (هولاکوخان) در شهرهای مختلف رابطه خوبی داشت به ویژه بهاءالدین محمد بن محمد جوینی، صاحب دیوان اصفهان که طبری را به اصفهان دعوت کرد و او نیز کتاب هایی را برای بهاءالدین تالیف نمود. در حضور کوتاه مدت وی در اصفهان، بسیاری از دانشمندان برای بهره بردن از دانش وی به خدمت او شتافتند و او فرصت را غنیمت شمرده و به ترویج و تبلیغ عقاید تشیع پرداخت.

اطلاع دقیقی از اساتید و شاگردان طبری در دست نیست و اشخاصی که توسط برخی از محققان به عنوان استاد (مثل ابو علی طوسی) و به عنوان شاگرد (مثل یحیی بن بطریق) برای او ذکر شده است در واقع استاد یا شاگرد عمادالدین ابوجعفر محمدبن علی طبری صاحب کتاب بشاره المصطفی می باشند و این مسأله مشتبه شده است.

او کتاب های فراوانی (بیش از بیست کتاب) در زمینه فقه و عقاید شیعه تألیف کرده است که همچنان مورد توجه و استفاده علما قرار می گیرد. وی از جمله متکلمان دوره مغول است که هم به زبان عربی و هم به زبان فارسی کتاب نوشته است.

برخی از کتاب های مهم او عبارتند از:

«کامل بهایی» که آن را به نام بهاء الدین محمد جوینی وزیر ـ که بسیاری از علمای شیعه مثل خواجه نصیر و محقق حلی بنا به درخواست او کتاب نوشته اند. البته نام دیگرش کامل السقیفه بوده و کتابی فارسی در زمینه عقاید شیعه می باشد.

«العمده فی اصول الدین» که با نام معتقد الامامیه به چاپ رسیده و غیر از کتاب العمده یحیی بن بطریق می باشد.

«تحفه الابرار فی اصول الدین» درباره اثبات امامت و ولایت علی بن ابی طالب علیه السلام است.

«اربعین بهایی» که مشتمل بر چهل حدیث در فضایل امیرالمؤمنین علی علیه السلام و برای بهاء الدین محمد جوینی نوشته است.

«مناقب الطاهرین (و دلایل المومنین)» که بازنوشتی فارسی از کتاب الثاقب فی المناقب نوشته عمادالدین محمدبن علی بن حمزه طوسی(ره) می باشد.

«اسرار الامامه» که نام دیگرش جوامع الدلایل و الاصول فی امامه آل الرسول صلی الله علیه و آله است. این کتاب را نیز به دستور بهاء الدین محمد جوینی نوشته است.

«النقض علی معالم التنزیل تالیف فخر رازی»، «معارف الحقایق»، «بضاعه الفردوس»، «بیان الحقایق»، «الکفایه فی الامامه»، «المنهج فی فقه العبادات و الادعیه و الآداب الدینیه»، «عیون المحاسن»، «مناقب الطاهرین فی فضایل اهل البیت المعصومین»، «درجات التولی لاولیاء الله و التحلّی بفضایل اهل بیت رسول الله صلی الله علیه وآله»، «تنقیح مراتب التبرّی».

بسیاری از تألیفات عماد الدین طبری امروزه نیز منبع مناسبی برای اهل تحقیق درباره حقایق اعتقادی به شمار می رود که راه حق و مستقیم را از راه ضلالت و گمراهی می نمایاند.

البته عمادالدین طبری که به العماد الطبری یا العماد الفقیه مشهور است؛ همنام ها و مشابه های دیگری نیز دارد که نباید با آنها اشتباه شود.

برخی از آنها عبارتند از:

«پدر مرحوم طبرسی صاحب مجمع البیان که نامش حسن بن علی طبری بود»، «عمادالدین کیاهراسی شافعی نویسنده کتاب احکام القرآن»، «عمادالدین ابوجعفر طبری نویسنده کتاب بشاره المصطفی».

پی نوشت:

1ـ شیخ آقا بزرگ تهرانى، الذریعة الى تصانیف الشیعة، قم، اسماعیلیان، 1408ق، ج1، ص83 و ص414؛ ج2، ص39 و بعد؛ ج3، ص127 و ص180؛ ج4، ص427؛ ج5، ص53 و ص250؛ ج15، ص333 و ص382؛ ج16، ص250؛ ج17، ص252؛ ج18، ص8، 95؛ ج21، ص192، ص211 و ص215؛ ج22، ص329؛ ج23، ص182.

2ـ آیة الله شیخ جعفر سبحانى، موسوعة طبقات الفقهاء، قم، مؤسسه امام صادق علیه السلام، 1418ق، ج7، ص66.

3ـ سید محسن امین، أعیان الشیعة، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، 1406 ق، ج5، ص212 و بعد.

4ـ جمال الدین احمد بن على حسینى ابن عنبه، عمدة الطالب فى أنساب آل أبى طالب، تحقیق محمد حسن آل طالقانى، نجف اشرف، منشورات المطبعة الحیدریة، چ2، 1380ق، ج1، ص282.

منبع: پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت الله العظمی مکارم