حق مجالس چیست و چگونه ادا می شود؟

اهمیت امر به معروف در قرآن

امر به معروف و نهی از منکر از اصلی ترین ارزش های دینی است. به نقل قرآن کریم حضرت ختمی نبوت(ص) در کتاب های تورات و انجیل به امرکننده به معروف و نهی کننده از منکر معرفی شد و نیز لقمان به پسرش فرمود: «ای پسر من! نماز را به پا دار و به کار شایسته که دین و خرد آن را به نیکی می شناسند فرمان ده و از کار ناشایست نهی کن و بر مصیبت و رنجی که به تو رسیده شکیبا باش و بدان که صبر و شکیبایی برخاسته از اراده جدی و تصمیم قاطع کارهاست.»

این دو از مهمترین وظایف مومنان و بارزترین ویژگی جامعه اسلامی است، زیرا خدای متعال می فرماید: «و باید از میان شما گروهی باشند که مردم را به نیکی فراخوانند و آنان را به کار پسندیده وادارند و از کار زشت و نکوهیده نهی کنند. شما بهترین امتید که به سود مردم در آمدید، امر به معروف و نهی از منکر می کنید و به خدا ایمان دارید...».

اهمیت امر به معروف و نهی از منکر در حدیث

حجت خدا بر مردم: رسول خدا(ص) فرمودند: «جبرئیل نزد من آمد و گفت: ای احمد! اسلام ده بخش است و کسی که از این امور، سهمی نداشته باشد زیان دیده است... ششمین آنها جهاد است که عزت می آورد و هفتمین آنها امر به معروف است که نوعی وفاداری شمرده می شود و هشتمین آنها نهی از منکر است که حجت خدا بر مردم به شمار می آید.»

روش صالحان

امام باقر(ع) می فرمایند: «امر به معروف و نهی از منکر راه انبیاء و روش صالحان و فریضه ای بزرگ است که سایر واجبات به آن قوام می یابند، راه ها امن می شوند، کسب و کارها حلال می گردند و حقوق مردم به آنها بازگردانده می شود و زمین آباد می شود.»

نشان شیعیان: امام موسی کاظم(ع) نیز فرمودند: «رسول خدا(ص) انگشتر را به انگشت دست راست خود می کرد و این نشان شیعیان ماست و با آن شناخته می شوند (و از دیگر نشانه های شیعیان ما) مراقبت بر اوقات نماز، دادن زکات، یاری برادران و امر به معروف و نهی از منکر است.»

مراتب امر به معروف و نهی از منکر

این فریضه مراحل گوناگونی دارد که به تناسب مخاطب و مقتضادی زمان و مکان تغییر می یابد و در احادیث معصومان به این مراحل عملی، زبانی و قلبی اشاره شده است. رسول خدا(ص) فرمودند: «هر کس از شما منکری دید پس باید دستش جلوی آن را بگیرد، پس اگر نمی تواند با زبانش و اگر آن را هم نمی تواند با قلبش از آن بیزار باشد.»

کمترین حد نهی از منکر

امیرالمومنین امام علی (علیه السلام) فرمودند: «کمترین حد نهی از منکر آن است که با مردم گناهکار با چهره ای درهم کشیده و ترشرویی برخورد کنید.»

ابوبصیر می گوید درباره آیه مبارکه «ءَامَنُواْ قُواْ أَنفُسَكُمْ وَأَهْلِیكُمْ نَاراً» یعنی خود و خانواده خود را از آتش نگه دارید، از امام صادق(ع) پرسیدم: چگونه آنان را نگه دارم؟ آن حضرت(ع) فرمودند: «آنها را به آنچه خدا به آن فرمان داده فرمان بده و از آنچه باز داشته، بازشان دار. اگر اطاعت کردند، آنان را نگه داشته ای  و اگر نافرمانی کردند به وظیفه خود عمل کرده ای.»

امر به معروف و نهی از منکر در اماکن

رسول خدا(ص) فرمودند: «حق مجالس (حضور در اماکن عمومی) را به جا آورید.» عرض شد: حق مجالس چیست؟ آن حضرت(ص) فرمودند: «چشم هایتان را از نامحرمان بپوشانید، پاسخ سلام را بدهید، نابینایان را هدایت و امر به معروف و نهی از منکر کنید.»

پی نوشت:

برگرفته از کتاب مفاتیح الحیات، نوشته آیت الله جوادی آملی

منبع:شبستان