۰۳ آذر ۱۴۰۳ ۲۲ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۰۶ : ۰۷
محل دفن حضرت علی اکبر (ع) کجاست؟
آنچه درباره قبر علی بن حسین حضرت علی اکبر (ع) یقین است و در اخبار و روایات آمده این است که آن حضرت در پایین پای پدر بزگوارش به خاک سپرده شد.
عقیق:دربارۀ قبر علی بن
حسین، حضرت علی اکبر (ع) در اخبار و روایات آمده که آن حضرت در پایین پای پدر
بزگوارش به خاک سپرده شد. عین عبارت «الارشاد» این است: «نزدیک پاهای حسین (ع) دفن
گردید.»
شیخ
مفید بر این نکته تصریح کرده و فقهای دیگر نیز در کتاب‌های خود نوشته‌اند.
مرحوم
مفید پس از ذکر اسامی هفده نفر از شهیدان بنی‌هاشم که همگی از برادران و برادرزادگان
و عموزادگان امام حسین (ع) بودند، می‌فرماید: «آنان پایین پای آن حضرت در یک قبر
(گودی بزرگ) دفن شدند. هیچ اثری از قبر آنان نیست و فقط زائران با اشاره به زمین
در طرف پای امام (ع) آنان را زیارت می‌کنند و علی بن الحسین (علی اکبر) (ع) از
جملۀ آنان است. برخی گفته‌اند: محل دفن علی اکبر نسبت به قبر امام حسین (ع) نزدیک‌ترین
محل است.»[1]
و
در نقل دیگرش می‌گوید: «پس از بازگشت عمر بن سعد از کربلا، جماعتی از بنی‌اسد که در
غاضریه سکونت داشتند، آمدند و بر پیکر امام حسین (ع) و یارانش نماز گزاردند.
آن حضرت را همان جایی که الان قبر اوست دفن کردند و علی ابن الحسین (علی اکبر) (ع)
را در پایین پای پدر به خاک سپردند؛ سپس برای دیگر شهیدان از اهل بیت و اصحاب،
حفره‌ای کندند و همه آنان را در آن حفره به صورت دسته‌جمعی دفن کردند. عباس بن علی
(ع) را در راه غاضریه، در همان محلی که به شهادت رسید و اکنون قبر اوست به خاک
سپردند.»[2]
سپس به بنی‌اسد دستور داد تا دو حفره آماده کنند. در یکی
از آنها بنی‌هاشم و در دیگری سایر شهیدان را به خاک سپردند. نزدیک‌ترین شهیدان به
امام حسین (ع) فرزندش علی اکبر (ع)
است
در
بعضی از روایات آمده است: «امام سجاد (ع) (با قدرت
امامت و ولایت) به کربلا آمد و بنی‌اسد را سرگردان یافت؛ زیرا میان سرها و بدن‌ها
جدایی افتاده بود و آنها راهی برای شناخت نداشتند. امام زین العابدین (ع) از تصمیم خود برای دفن شهیدان خبر داد.
آنگاه به جانب جسم پدر رفت، با وی معانقه کرد و با صدای بلند گریست؛ سپس به سویی
رفت و با کنار زدن مقداری کمی خاک قبری آماده ظاهر شد، به تنهایی پدر را در قبر
گذاشت و فرمود: با من کسی هست که مرا کمک کند. بعد از هموار کردن قبر، روی آن
نوشت: هذا قبر الحسین بن علی بن ابی طالب الّذی قتلوه عطشاناً غریباً؛ این قبر
حسین بن علی بن ابی طالب است، آن حسینی که او را با لب تشنه و غریبانه کشتند. پس
از فراغت از دفن پدر به سراغ عمویش عباس (ع) رفت و آن بزرگوار را نیز به تنهایی به
خاک سپرد.
سپس
به بنی‌اسد دستور داد تا دو حفره آماده کنند. در یکی از آنها بنی‌هاشم و در دیگری
سایر شهیدان را به خاک سپردند. نزدیک‌ترین شهیدان به امام حسین (ع) فرزندش علی اکبر
(ع) است؛»[3] امام صادق (ع) در این‌باره به عبدالله بن حمّاد بصری فرموده است:
«امام حسین (ع) را غریبانه کشتند. بر او می‌گرید کسی که او را زیارت کند، غمگین می‌شود
و کسی که نمی‌تواند او را زیارت کند دلش می‌سوزد برای کسی که قبر پسرش را در پایین
پایش مشاهده کند.»[4]
در
زیارت ناحیۀ مقدسه هم چنین می‌خوانیم:
«هرگاه
خواستی شهداء را زیارت کنی، پایین پای امام حسین (ع) که قبر علی بن حسین (ع) آنجا
است، بایست.»
عبدالرّزاق
حسنی ضریح امام حسین (ع) را در زمان خود چنین توصیف کرده است:
«ضریح
امام حسین (ع) عبارت است از: یک بلندی (صندوق مانند) چوبی که به عاج زینت شده و
روی آن دو مشبک[5] قرار دارد، مشبک داخلی از فولاد گران قیمت و مشبک خارجی از
نقره روشن سفید است... به مشبک خارجی مشبک دیگری بدون این که مانعی بین آن دو
باشد، متصل است و فقط از هر طرف به اندازه یک متر کوتاه‌تر از مشبک خارجی متعلق
به امام حسین (ع) است. زیر آن مشبّک قبر علی بن الحسین (ع) است که همراه پدر در یک
روز شهید شده و در کنار پدر دفن گردیده است.»[6]
گرچه
بعضی از مطالب در کیفیت به خاک سپاری امام حسین (ع) و اینکه چه کسی امام حسین (ع)
را دفن کرده، در این نقل‌ها متفاوت است. گاهی «کنار پاها» و گاهی «سمت پاها» آمده
که هر دو به یک معناست.
اینکه
محل دفن علی بن حسین (ع) از دیگر شهدا به پیکر امام حسین (ع) نزدیک‌تر است و از مجموع آنها یک نکته قابل استفاده است که به
عنوان نتیجه ارائه می‌گردد و آن اینکه: قبر علی اکبر (ع) در پایین پای امام حسین
(ع) قرار دارد.
بنابراین
می‌توان ادعا کرد که ضریح کوچکی که بر ضریح حضرت سیدالشهدا (ع) متصل است و در طرف
پایین پای آن حضرت قرار دارد و از مجموع دو ضریح، یک ضریح شش گوشه درست شده، به
احترام علی اکبر (ع) و به نام آن حضرت است.
پی
نوشت:
[1] مفید، الارشاد، سلسله مؤلفات شیخ مفید، دار المفید للطباعه و النصر و
التوزیع، ج11، صص 125 ـ 126، جزء 2
[2] مفید، همان، ص 114؛ خلیلی، جعفر، موسوعه العتبات المقدسه قم-کربلا، بیروت،
منشورات مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، چاپ دوم، 1407 ق، ص 73، جزء8
[3] عبدالرزاق الموسوی، المقرم، مقتل الحسین (ع) ، تهران، قسم الدراسات
الاسلامیه، مؤسسه البعثه، ص320 ـ 321.
[4] قمی، جعفر بن محمد، ابن قولویه، کامل الزیارات، مؤسسه نشر الفقاهه، چاپ
اول، 1417 ق، صص 537 ـ 538، المقرم، همان، ص321.
[5] هر چیز سوراخ؛ سوراخ پنجرۀ مانند را مشبک گویند.
[6] خلیلی، جعفر، موسوعه العتبات المقدسه، قسم کربلا، جزء 8، بیروت، منشورات مؤسسه
الاعلمی للمطبوعات، ص 182، به نقل از حسنی، عبدالرزاق، موجز تاریخ البلدان
العراقیه.
گزارش خطا
