رنگ استجابت/ روز عرفه چه باید کرد؟

«عرف» معنای دیگری هم دارد و آن صبر و شکیبایی است و برخی معتقدند که علت نامگذاری عرفه به دلیل صبر و رنجی است که برای رسیدن به آن متحمل می‌شوند. 

قول دیگری هم هست که آدم(ع) و حوا، همدیگر را در این سرزمین شناختند.

ابن عباس نیز می‌گوید که: حضرت ابراهیم(ع) شبی خواب دید که اسماعیل ـ پسرش ـ را در راه خدا قربانی می‌کند. تمام روز به این مسئله فکر کرد و تردید داشت که آیا این خواب از جانب خدا بوده یا نه. شب بعد دوباره همین خواب را دید و صبح که از خواب برخاست مطمئن شد که این دستور از جانب خداست، آن روز، روز عرفه بود.

چه روزی؟ چه جایی

روز نهم ذی‌الحجه را «عرفه» می‌گویند. درست زمانی که حجاج اعمال و مناسک حج را آغاز کرده‌اند و از شهر مکه به صحرای عرفات رسیده‌اند. عمده‌ی اعمال مربوط به روز عرفه در صحرای عرفات «دعا» کردن است. به همین دلیل این روز را روز مخصوص دعا و مناجات و راز و نیاز می‌دانند. انسان هر زمان که بخواهد می‌تواند دعا کند و با معبودش به راز و نیاز بپردازد. راه دعا کردن و صحبت با معشوق نه بسته است و نه نیاز به زمان و مکان خاصی دارد، اما برخی زمان‌ها و زمین‌ها آمادگی بیشتری برای دعا کردن دارند. عرفه جزء این زمان‌هاست  سرزمین عرفات از جمله‌ی این زمین‌ها. حجاج پس از نماز ظهر در کنار کوه جبل‌الرحمه به خواندن دعای عرفه می‌پردازند و سپس به سمت مشعرالحرام حرکت می‌کنند تا در روز عید قربان که روز دهم ذی‌الحجه است در «منا» باشند.

عرفات زمینی است بیابانی که به وسیله‌ی کوه‌های نیم‌دایره‌ای محصور شده، مساحتش هجده کیلومتر مربع است و در شرق مکه و بر سر راه طائف قرار دارد.

چه کنیم؟

از جمله کارهایی که خوب است در روز عرفه انجام دهیم اول غسل کردن است و سپس زیارت حضرت سیدالشهدا(ع)! اگر کسی بتواند حضرت را در سرزمین کربلا زیارت کند که توفیق فوق‌العاده‌ای نصیبش شده، در غیر این‌صورت می‌توان در هر جای کره زمین با خواندن زیارت عاشورا و سلام دادن به آن حضرت(ع) این عمل را به جا آورد.

عمل سومی که خوب است در این روز به جا آورده شود، خوانده دو رکعت نماز، قبل از شروع دعای عرفه و در زیر آسمان است.

روزه گرفتن هم در این روز مستحب است، اما یک شرط دارد و آن هم اینکه کسالتی و ضعفی به فرد غالب نشود که نتواند دعای این روز را بخواند.

دعای عرفه

همانطور که گفته شد، عرفه، روز مخصوص دعا و نیایش است. پیشوایان دینی ما با دعاهای‌شان، نحوه‌ی دعا کردن و راز و نیاز و مناجات را به ما آموختند. حضرت سیدالشهدا(ع) زمانی که برای رسیدن به مردم کوفه از مدینه خارج شده بودند به مکه رسیدند و اعمال حج. ایشان در کنار کوه جبل الرحمه به همراه خانواده‌ی خود به خواندن دعایی پرداختند که امروز ما آن را به عنوان دعای عرفه می‌شناسیم. این دعا سرشار از مضامین ناب است، از انسان‌شناسی و اقرار به ضعف‌های انسانی گرفته تا خداشناسی و ستایش بزرگی خداوند و ذکر الطاف الهی، همان‌ها که وجودشان آنقدر برایمان عادی شده که ازشان غافل شدیم و تنها زمانی به یادشان می‌آوریم که از دست‌شان بدهیم. آیت‌الله جوادی آملی درباره‌ی دعای عرفه می‌گویند: «آن حضرت در این دعای پرمحتوا و شیوا که در عصر روز عرفه و مناسب ترین وقت دعا عرضه شده است، عالی ترین مضامین توحیدی را در قالب کلماتی دلنشین بیان می کند. امام حسین (ع) این مناجات عاشقانه را در فضائی معنوی و در کنار کعبه، مقدس ترین جایگاه مسلمانان و با دلی پرسوز و چشمانی اشکبار قرائت کرده و به عنوان منشور جاویدان توحید برای اهل ایمان به یادگار گذاشته است. مهمترین نیایشی که جنبه سیاسی، عبادی حج و زیارت را به خوبی تبیین می کند دعای عرفه عارف معروف در بین اهل معرفت و سیر شاهدان کوی شهود و شهادت، سالار جانبازان میدان نبرد توحید علیه طاغوت، و سرور پاکان و آزادگان، در ساحت فضیلت حضرت حسین بن علی (ع) است. این دعا هم دستور کفرستیزی و راه طاغوت زدایی و رسم سلحشوری و سنت سرکوبی جنایتکاران را ارائه می کند و ظهور ولایت الهی را نشان می دهد و هم تجلی هستی و ذات اقدس خداوند و ظهور گسترده و همه جانبه آن ذات مقدس و خفای هرچه غیر اوست در پرتو نور او و پی بردن به او از خود او به غیر او بها ندادن و غیر او را به او شناختن و ذاتش را عین شهود و مستغنی از استشهاد دانستن را تفهیم می کند.»

دعای عرفه را همین که بشنوید و به کلمات عربی آن نگاه کنید هم خوب است و اثر خود را دارد، اما بهتر است که ترجمه‌ی فارسی را هم برای درک بهتر آن بخوانید. اغلب کتاب‌های دعای موجود، ترجمه‌ی دعا را هم آورده‌اند اما پیشنهاد ما کتاب «شکوای سبز1» اثر سیدمهدی شجاعی است که می‌توانید سه دعای عرفه، ندبه و شعبانیه را در آن بخوانید. آنچه در شکوای سبز آمده را نمی‌تواند ترجمه‌ی لفظ به لفظ دانست، بلکه دریافتی است لطیف و دل‌نشین و عاشقانه از دعا...

در خوبی عرفه

احادیث و روایات زیادی درباره فضیلت و خوبی روز عرفه ذکر شده است. مثل این حدیث از پیامبراکرم(ص) که می‌فرمایند: «بعضی از گناهان فقط در عرفه بخشیده می‌شوند» همچنین ایشان در جای دیگری عنوان می‌کنند که: «خداوند در هیچ روزی به اندازه روز عرفه، بندگان خود را از آتش جهنم آزاد نمی‌کند»

درباره‌ی استجابت دعا در روز عرفه نیز سخنان بسیاری روایات بسیاری وجود دارد؛ امام سجاد(ع) در روز عرفه، مردی را  در حال گدایی‌کردن دیدند، در حالی که آن مردم نیازش را از مردم درخواست می‌کرد، حضرت به او گفت: وای بر تو! در روز عرفه از غیر خدا، حاجت می‌خواهی؟ روز عرفه آنقدر عظمت دارد که امید است حتی جنین‌های در شکم مادر نیز از برکت این روز به سعادت برسند.

امام صادق(ع) نیز درباره‌ی روز عرفه می‌فرمایند: اگر کسی در ماه رمضان بخشیده نشود، تا سال آینده بخشیده نمی‌شود مگر اینکه روز عرفه را درک کند.