۰۳ آذر ۱۴۰۳ ۲۲ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۵۳ : ۰۴
گفتاری از مرحوم حجت‌الاسلام مهندسی
پاسخ به شبهه دهریون درباره خلقت شرور در عالم
خداوندی که دارای قدرت مطلق و صفات کمالیه است می‌تواند به لحاظ عقلی عالمی را در کنار عوالم ملکوت، عقول و بالا خلق کند که دارای خصوصیات ماده با میزانی شرور باشد و این اصلا نقصانی برای پروردگار عالم محسوب نمی‌شود بلکه عین کمال است.
عقیق:حجت‌الاسلام محمدمهدی مهندسی (از استاد فقید عرفان و فلسفه حوزه علمیه قم): یکی از اشکالاتی که بیشتر اشکالات ماتریالیست‌ها در بحث از وجود و ثبات خدا است، بحث از شرور است. مادیون به معتقدان خداوند می‌گویند اگر خداوند قادر و عالم و دارای همه صفات کمالیه است پس چرا نظامی را خلق کرده که این همه شرور، گرفتاری‌ها، مصیبت‌ها و غم‌ها و مرگ و میر و حوادث را دربر دارد؟بنابراین اگر خداوند این همه علم و قدرت دارد چرا این همه مصیبت را هم خلق کرده است؟ قهرهایی که طبیعت دارد منافاتی با قدرت خداوند ندارد؟ بنابراین چرا نظام خلقت این نوع است؟
فلسفه اسلامی ما و علاوه بر آن نگاه دینی ما چیزی در پاسخ گویی کم ندارد و ما هم باید به این پرسش پاسخ دهیم اما پاسخ این شبهه این است که اگر ما فقط یک نظامی را داشته باشیم که هیچ اتفاق ناگهانی یا حادثه‌ای در آن نیافتد، این نظام، عالم ملکوت، عقول، تعقل و عالم بالا می‌تواند باشد در این عوالم مطلقا شری وجود ندارد چرا که ما فقط عالم مادی و دنیوی را نداریم و عوالم برتر و بالاتر چنین شروری را در خود راه نداده است.
اما اینکه چرا عالم ماده مثل آن عوالم خلق نشده است باید بگوییم که فرض کنید عالم ماده نسبت به سایر عوالم خلق نمی‌شد، این اصلاً با عقل جور در نمی‌آید! چرا که عالم ماده قابلیت وجودی داشت و اگر این فعل که دارای فاعل تام است، انجام نمی‌گرفت، نقصی وجود داشت. یعنی خداوندی با این همه صفات کمال و قدرت مطلق چطور می‌توانست در بین تمام این عوالمی که خلق کرده، عالم ماده را خلق نکند؟
نکته دیگر این است که آیا خیرات عالم ماده بیشتر است یا شرور آن؟ ترک خیر کثیر به خاطر شر قلیل به لحاظ عقلی نادرست است. بنابراین عقلای عالم اگر یک کاری را با نود درصد خیرات در دست داشته باشند و 10 در درصد شر داشته باشد، آن را ترک نمی‌کنند. پس عقل اجازه نمی‌دهد که ما خیر کثیر را به خاطر شر قلیل ترک کنیم.
اگر کسی بتواند مسافرتی برود که سود صد در صدی بیاورد و هیچگونه نگرانی هم کنارش نباشد، آیا واقعا آن کار را انجام نمی‌دهد؟ مسلما انجام می‌دهد بنابراین خداوند وقتی قدرت مطلق شود، می‌تواند نوعی خلق کند که یک گرفتاری هم در کارها باشد.
بنابراین این حرکت است که تصادم و مشکلات ایجاد می‌کند، حرکت لازمه ماده است ما نمی‌توانیم ماده را بخواهیم و حرکت و تصادم و شرور را نداشته باشیم بهرحال حرکت برخورد ایجاد می‌کند. ماده یعنی موجودی که ذیق وجودی دارد، هیچگونه ثباتی ندارد و آرامشش در ناآرامی است بنابراین وقتی می‌گوییم وجود مادی یعنی چنین موجودی که حرکت و تصادم و مشکلات هم همراهش باشد، ما نمی‌توانیم عالم ماده داشته باشیم اما خصوصیات ماده را همراه نداشته باشیم.
فصل دوم پاسخ این است که آنچه مادیون می‌گویند شر، آیا واقعا شر است یا اینکه بالقیاس یک شری یک جا پیدا می‌شود؟ مثلا آتش فی حد نفسه می‌سوزاند و آب خیر است و سیلان دارد و اینها در واقع شر محض نیست اما وقتی آن را به موجود دیگری قیاس می‌کنیم آن زمان شر می‌شود. یعنی ممکن است همین آب در گلوی کسی بپرد و او خفه بشود این دیگر ربطی به شر بودن آب ندارد! بنابراین بسیاری چیزهایی که با برچسب امر دیگری ممکن است مفهوم شر بگیرد در واقع شر نیستند.
منبع:فارس
گزارش خطا
