مقاله از آیت الله امینی/ زیارت و آداب آن

در آداب زيارت، مطالبي در كتب ادعيه نوشته شده است كه مي‌توانيد بدانها مراجعه کنيد. در اين رابطه به چند نكته مهم اشاره مي‌كنيم:

*آداب زیارت

نكته اول: زيارت يك عبادت است و در قبولي عبادت، قصد قربت و جلب رضاي خداي متعال، شرط لازم است. اگر زائر به منظور عرض حاجت و اميد به حل مشكلات زندگي به زيارت مي‌رود، بايد توجه داشته باشد كه به هر حال، كليد حل مشكلات در اختيار خداي سبحان است و از توسل به امام(ع) يا پيامبر(ص)، جز واسطه‌گري و شفاعت، كاري ساخته نيست و در نهايت، حل همه مشكلات در اختيار خداي قادر متعال است.

نكته دوم: ارزش زيارت زائران، به مقدار شناخت و معرفتي است كه نسبت به زيارت‌شونده دارند و از اين جهت، زائران بسيار متفاوت‌اند. بنابراين، زائر بايد در شناخت هرچه بهتر و صحيح‌تر زيارت‌شونده‌اش تلاش كند و اين همان است كه در احاديث به عنوان «عارفاً بحقه» از آن ياد شده است.

نكته سوم: زيارت، يك سفر معنوي و روحاني است. زائر بايد قبل از سفر و در حال سفر، همواره به اين نكته توجه داشته باشد كه به يك سفر معنوي و عبادي و به ديدار امامي مي‌رود كه بر ظاهر و باطن او آگاه است.

*توجه به معاني زيارتنامه‌ها

زيارتنامه‌خواني نوعي گفت‌وگو با شخص زيارت‌شونده است. بنابراين، زائر بايد بداند با چه كسي صحبت مي‌کند و چه مي‌گويد و از او چه انتظاري دارد و خواسته‌هايش بر طبق ضوابط اسلامي، صحيح است يا نه؟ اگر زيارتنامه را به زبان عربي مي‌خواند بايد در معاني آن نيز دقت و توجه داشته باشد. خواندن يك زيارتنامه كوتاه با حضور قلب و توجه به معاني آن، بر خواندن يك زياتنامه طولاني و بدون توجه به معاني، ترجيح دارد و آموزنده‌تر است.

در زيارت امام حسين(ع) مي‌خوانيم:

يا اباعبدالله اشهد انك تشهد مقامي و تسمع كلامي و انك حي عند ربك ترزق فاسأل ربك و ربّي في قضاء حوائجي.[1]

اي ابا عبدالله! شهادت مي‌دهم كه تو جايگاه مرا مشاهده مي‌كني و كلام مرا مي‌شنوي و نزد پروردگارت زنده هستي و از آن مقام عالي، روزي مي‌گيري. از پروردگارت و پروردگار من در برآورده شدن حاجتم، تقاضا كن.

در زيارت اميرالمؤمنين(ع) نيز مي‌خوانيم:

اللهم اني عبدك و زائرك متقرباً اليك بزيارة اخي رسولك و على كل مأتي و مزور حق لمن اتاه و زاره و انت خير مأتي و اكرم مزور فاسئلك يا الله يا رحمن و... ان تصلي على محمد و آل محمد و ان تجعل تحفتك اياي من زيارة أخى رسولك فكاك رغبتي من النار و ان تجعلني ممن يسارع في الخيرات و يدعوك رغباً و رهباً و تجعلني من الخاشعين.[2]

خدايا! من بنده تو و زائر تو هستم. به منظور تقرب به تو، به زيارت برادر رسولت (علي) آمده‌ام و هر زائري حقي بر زيارت شونده‌اش دارد و تو بهترين زيارت‌شونده هستي. خدايا! از تو تقاضا دارم كه بر محمد و آل محمد درود بفرستي و تحفه مرا در زيارت برادر رسولت، آزاديم از آتش دوزخ قرار بدهي و مرا از جمله كساني قرار دهي كه در انجام كارهاي خير، پيش‌قدم باشند و از روي رغبت و ترس، تو را بخوانند و مرا از جمله خاشعين قرار دهي.

*چند نكته مهم در زيارت امام حسين(ع)   

1. اقرار زائر به اينكه امام حسين(ع) در عالم برزخ، زنده است و زائر خود را مشاهده مي‌کند و كلامش را مي‌شنود؛

2. زائر از امام(ع) تقاضا مي‌کند كه برآورده شدن حاجاتش را از خدا بخواهد و در اين جهت، خدا را همه كاره مي‌داند.

*چند نكته مهم و آموزنده در زيارتنامه حضرت علي(ع)    

1. زائر، خودش را بنده خدا و زائر او معرفي مي‌کند؛

2. زائر، هدف از زيارتش را تقرب به خدا بيان مي‌کند؛

3. اداي حق زائر نيز بر عهده خداست؛

4. زائر، پاداش خود از اين زيارت را اين موارد مي‌داند: «درود خدا بر پيامبر9، آزادي از عذاب دوزخ، توفيق بر انجام كارهاي خير و تقاضاي توفيق به اينكه از خاشعان در برابر خدا باشد».

با توجه به نكات پيش‌گفته، روشن شد كه محتواي زيارتنامه‌ها، اموري مهم و آموزنده است و زائر بايد به آنها توجه و عنايت داشته باشد و خواندن زيارتنامه‌ها بدون توجه به معاني آنها، كار درستي نيست و توقع ثواب‌هاي مقرر بر چنين زيارت‌هايي، انتظاري بي‌جاست.

*عمل امام به احكام در زيارتنامه‌ها

يكي از موضوع‌هاي مهمي كه در زيارتنامه‌ها آمده است، شهادت زائر به اين مطلب است كه امام، نسبت به انجام وظايف ديني، ملتزم و جدي بوده و دشواري آنها را تحمل مي‌كرده است، براي نمونه در زيارت امام حسين(ع) آمده است:

السلام عليك يا مولاي يا ابا عبدالله و رحمة الله و بركاته. اشهد انك قد اقمت الصلاة و آتيت الزكوة و امرت بالمعروف و نهيت عن المنكر و تلوت الكتاب حق تلاوته و جاهدت في الله حق جهاده و صبرت الاذى في جنبه محتسباً حتى اتاك اليقين... اتيتك يا مولاي يابن رسول الله، عارفاً بحقك موالياً لاوليائك معادياً لاعدائك و مستبصـراً بالهدى الذي انت عليه، عارفاً بضلالة من خالفك، فاشفع لي عند ربك.[3]

سلام بر تو اي مولاي من، اي ابا عبدالله؛ رحمت و بركات خدا بر تو باد. شهادت مي‌دهم كه تو نماز را برپا داشتي و زكات اموالت را پرداخت كردي؛ امر به معروف و نهي از منكر نمودي؛ كتاب خدا را همان‌گونه كه بايد و شايد، قرائت كردي و در راه حق به طور شايسته جهاد كردي و در راه خدا و براي انجام وظيفه، آزار و اذيت‌ها را تحمل نمودي... (تا اينكه مي‌گويي) به سوي تو آمدم اي مولاي من يابن رسول الله! در حالي كه زائر تو و عارف به حقت هستم. با دوستان تو دوست و با دشمنانت دشمن هستم. به هدايتي كه تو پيشواي آن هستي، بصيرت يافتم و به گمراهي مخالفانت آگاهم. پس نزد پروردگارت از من شفاعت كن.

خواننده محترم توجه دارد كه امور مذكور در اين زيارتنامه، از جمله احكام مهم اسلامي است كه زائر شهادت مي‌دهد كه امام حسين(ع)، آنها را به بهترين شکل، در حدي كه به مقام يقين رسيده، انجام داده است. زائر در پايان اين سخن به امام عرض مي‌کند: «يابن رسول الله! من به زيارت تو آمده‌ام؛ در حالي كه به حق تو آگاهم؛ با دشمنانت دشمن و با دوستانت دوست هستم. راه تو را شناخته‌ام [و از آن پيروي مي‌كنم] و به گمراهي مخالفانت ايمان دارم». در پايان اين سخن به امام عرض مي‌کند: «پس نزد پروردگارت از من شفاعت كن». اگر زيارت زائر اين چنين بود، مي‌تواند به ثواب‌هاي مقرر اميدوار باشد.

نكته ديگري كه از اين زيارتنامه برداشت مي‌شود اين است كه زائر از روي بصيرت، شهادت مي‌دهد كه امام حسين(ع) به بهترين شکل به وظايف خود عمل كرده و او را به عنوان امام واجب الاطاعه قبول دارد. در اين حال، زائر با خود مي‌گويد، پس من نيز بايد نسبت به انجام اين وظايف و ديگر وظايف اسلامي ملتزم باشم تا از پيروان راستين امام(ع) بوده و رستگار شوم. به همين دليل مي‌توان گفت، توجه به محتواي زيارتنامه‌ها لازم است؛ چراكه جنبه آموزندگي دارند.

پی نوشت :

[1]. مفاتيح الجنان، شيخ عباس قمي، ص735.

[2]. مفاتيح الجنان، شيخ عباس قمي، ص675.

[3]. مفاتيح الجنان، شيخ عباس قمي، ص612.

منبع:حوزه