«حمید» تصویر پازل شعر انقلاب است

عقیق:حمید سبزواری مشهور به «پدر شعر انقلاب» سحرگاه امروز دار فانی را وداع گفت. این شاعر که در برهه‌های مهم و حاسس تاریخ معاصر علیه و ظلم و در رثای عدالت شعر سروده بود یکی از پیشگامان شعر انقلاب بوده است.

از همین رو شعرای مختلف به مناسبت درگذشت این شاعر نامدار سخنانی گفته‌اند که در ادامه مشرح آن می‌آید.

*سروده‌های سبزواری در پیشانی شعر انقلاب می‌ماند

علیرضا قزوه پیرامون «حمید سبزواری» اظهار داشت: استاد حمید سبزواری پدر شعر انقلاب بود.

وی افزود: او در واقع پیر شعر انقلاب بود. بزرگ جماعت ما شاعران محسوب می‌شد. از سوی دیگر تاثیرگذارترین شاعر انقلاب بود که در فضای انقلاب شعر سرود و ما فردی را به اندازه وی که به این فضا ورود کرده باشد نداریم.

مدیر مرکز آفرینش های ادبی حوزه هنری با بیان اینکه سروده‌های مرحوم سبزواری خود یک دفتر و دیوان مستقل است و هیچ شاعری به اندازه او اشعاری را در فضای انقلاب نسرود گفت: سروده‌های استاد سبزواری در حافظه ادبیات و در پیشانی شعر انقلاب خواهد ماند و می‌درخشد.

قزوه حماسی‌ترین سروده‌های انقلاب را در روزهای آغازین محصول اشعار سبزواری دانست و خاطر نشان کرد: مناسبتی نبود که استاد در مورد او شعر نسروده باشد.

مدیر مرکز آفرینش‌های حوزه هنری ضمن اشاره به دیدارهای شاعران در نیمه ماه مبارک رمضان با رهبر انقلاب ابراز داشت: همواره آقای سبزواری در حلقه شاعرانی بود که در دیدار با رهبر انقلاب در نیمه ماه مبارک رمضان حضور داشتند. سال گذشته نیز با تمام ضعف‌های جسمانی حضور یافت و شعرخواند. امسال هم امیدوار بودیم با تمام بیماری ایشان را در این دیدار ببینیم. اما متاسفانه مقدر نخواهد شد.

وی ادامه داد: استاد سبزواری با تمام توان در خط رهبری و شهدا بود. او به حقیقت شاعر بزرگ انقلاب است که با تمام وجود به میدان آمد. نام و وجود خود را تا آخرین نفس نذر انقلاب کرد.

*اعتقاد به ولایت فقیه از خصایص او بود

عباسعلی براتی‌پور گفت: در گذشت حمید سبزواری یک ضایعه تاسف‌باری بود زیرا او حق بزرگی و استادی بر گردن ما داشت.

وی افزود: شعر او متعهد بود و از ابتدا تا روز آخر این مسئله در شعرش بروز داشته است. از پیش از انقلاب در صحنه نبرد بوده و در سال‌های 56 و 57 در صحنه مبارزه بوده و در سرودن شعر علیه رژیم طاغوت همیشه پیشگام بوده است.

براتی‌پور گفت: خاطرات زیادی با این پیر شعر انقلاب داشتم، او انسانی سالم، سلیم‌النفس و استاد بود و هر صفت خوبیکه سراغ داریم در او مجتمع بود. با گذشت و معتقد به ولایت فقیه از دیگر خصیصه‌های این شاعر بزرگ بود و تمام نیکی‌ها در او دیده می‌شد.

او در پایان گفت: مرحوم حمید سبزواری برای شاعران در تعهد و شعر راهنما بوده و من هر سخنی بگویم کم گفته‌ام.

*زندگی هنری ما با استاد سبزواری آغاز شد

محمد گلریز پیرامون همکاری با زنده‌یاد حمید سبزواری اظهار داشت: ما زندگی هنری‌مان با استاد سبزواری آغاز شد.

وی با اشاره به ماه‌های منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی و ارتباط با حمید سبزواری از طریق دوستان ابراز داشت: شکل گرفتن سرودهای انقلابی توسط آقای سبزواری کلید خورد؛ ما مدام با ایشان تماس داشتیم و ایشان نیز در جریان کارها بودند و از طرفی با آقای صبحدل و شاهنگیان مرتبط بودند و در دو جبهه فعالیت می‌کرد که نقش مؤثری در شعرهای انقلابی داشت.

وی با بیان اینکه استاد سبزواری شعارهای مردم را به خوبی می‌دانست و در اشعار از آنها بهره می‌گرفت، گفت: واژه‌هایی مانند الله‌اکبر ـ خمینی رهبر ـ استقلال آزادی جمهوری اسلامی و... از جمله سرودهای اوایل انقلاب بود که از طریق شعارهای مردم و از حلقوم مردم در شعر و قلم استاد سبزواری منعکس می‌شد و من نیز توفیق خواندن داشتم. تمام آشنایی ما اینگونه آغاز شد.

گلریز تصریح کرد: پس از انقلاب اسلامی، این آشنایی به صورت دوستی و محبت بیشتر شکل گرفت و ما یک تیم شدیم، تیم منسجمی تشکیل دادیم و در رابطه با شعرهای انقلاب فعالیت می‌کردیم.

وی با اشاره به نقش مؤثر حمید سبزواری، او را یک ید پرتوان در حوزه ادبیات قلمداد کرد و گفت: بخشی از هنر انقلاب که می‌توانست در پیروزی انقلاب مؤثر باشد، استاد سبزواری برعهده داشت، زبان هنر برنده است و خیلی از بزرگان ما آن را ابراز می‌کنند. سبزواری نیز با زبان هنر در روزهای اوایل انقلاب با انقلاب همراه بود و تابع امام عزیزمان بود.

وی افزود: فکر می‌کنم او یکی از شجاع‌ترین سراینده‌های شعر انقلاب بود، متداول است که به وی لقب پدر شعر انقلاب را می‌دادند و به حق اینگونه بود، چرا که در شرایط سخت، روزگار خفقان و ترور، از طرف طاغوت، و روزهایی که هنوز انقلاب به پیروزی نرسیده بود، او شجاعانه وارد شد و در حوزه شعر و ادبیات با شهامت کار را انجام داد که مثال‌زدنی است.

این خواننده تصریح کرد: من کمتر استاد ادبیاتی را دیدم که چنین شهامتی داشته باشد، هر چند در طول کار هم استاد سبزواری آثار ماندگاری داشت. کارهایی که وارد زبان مردم هم می‌شد، چرا که پیام انقلاب را به همراه داشت.

به گفته وی، سرود «این بانگ آزادی» شعر و محتوایی انقلابی دارد که بسیار مورد اقبال هم قرار گرفت، این شعر حاوی پیام انقلاب است و من فکر نمی‌کنم در چند سال آینده هم بزرگواری مثل ایشان بتواند نقش سرودها و شعرهای ارزشی را اینگونه ایفا کند. متأسف هستم و از ته دل به ملت ایران و خانواده و اهالی هنر تسلیت می‌گویم.

*«حمید»؛ تصویر پازل شعر انقلاب است

مصطفی محدثی خراسانی گفت: استاد سبزواری جایگاه ویژه‌ای در شعر فارسی خصوصا شعر انقلاب دارد.

وی در ادامه بیان کرد: در شاکله شعر انقلاب شاعران سهیم هستند، هریک تلاش کردند بخشی از مولفه‌ها را تشکیل داده و نمایان کنند. اگر شعر انقلاب را به پازل تشبیه کنیم و هر شاعر بخشی از این پازل را تشکیل دهد باید عنوان شود که اگر تمام این قطعات جمع شود و پازل تکمیل شود تصویر آقای سبزواری نمایان خواهد شد.

به گفته محدثی، زبان ادبی استاد سبزواری تربیت یافته مکتب ادبی خراسان است با همان ظرافت و صلابت اسطوره‌ای شعر فارسی که در طنین کلام ایشان مشهود است. ضمن اینکه گریزی در آثار به سبک هندی زده است و باریک اندیشی سبک هندی را در آثارشان نمایان مشاهده می‌کنیم.

این شاعر با بیان اینکه خمینی ای امام و مثنوی همپای جلودار دو اثر برجسته این شاعر در کنار سایر آثار او شمرده می‌شود گفت: مطمئن هستم وقتی که غبارها فرو بنشیند و قرون دیگر بخواهند از انقلاب چند چهره اسطوره‌ای را نام ببرند که در تاریخ انقلاب مانا شده‌اند بی تردید در عرصه دفاع مقدس نام شهید چمران، در عرصه فرهنگ شهید آوینی و در عرصه ادبیات و شعر انقلاب نام استاد حمید سبزواری در تاریخ مطرح خواهد شد.

*حمید سبزواری قله‌نشین سرود انقلاب بود

محمدرضا سنگری گفت: استاد حمید سبزواری از چهره‌هایی بود که از پیش از انقلاب شعرش در خدمت انقلاب بود.

وی افزود: من در دوران 15 ماهه حرکت انقلاب از 56 تا 22 بهمن 57 سروده‌هایی را می‌دیدم که ناشناس بود و نامی از شاعر آن نبود و بعدها دریافتم که آن اشعار از استاد حمید سبزواری است و ما این سرودها را در حرکت‌های مردمی می‌خواندیم. بعدها وقتی کتاب «سرود درد» او را دیدم که این سروده‌هایی که ما در دوران انقلاب می‌خواندیم در آن بود. سرودهایی که در حرکت مردمی تاثیرگذار بود اثر فکر و قلم استاد حمید سبزواری بود.

این پژوهشگر ادبیات انقلاب اسلامی گفت: در دوران دفاع مقدس هم از چهره‌های شاعری که در جبهه‌ها حضور پیدا می‌کرد و برای رزمنده‌ها شعر می‌خواند؛ استاد حمید سبزواری بود، او در سنگرها می‌نشست و عاشقانه و مخلصانه برای رزمنده‌ها شعر می‌خواند.

او اضافه کرد: معمولا استاد در کنار شعرخوانی‌ رسمی داشت که هیچگاه کسی او را ندیده بود که وقتی شعری می‌خواند خاطره‌ای بیان نکند و یا از حریم ارزش‌های انقلاب دفاع نکند. او بسیار دردمند و حساس و ایستاده بر سر آرمان‌ها و ارزش‌ها و مدافع دستاوردهای انقلاب بود و هر جا می‌رسید رسا فریاد می‌‌کشید و همه کسانی که شعرخوانی او را دیده بودند این فریادها را می‌شنیدند.

سنگری گفت: با این حال همیشه صمیمی و متواضع بود و هر وقت شاعران برای او شعر می‌خواندند تشویق می‌کرد و وقتی از او برای شعرخوانی در مدارس دعوت می‌کردیم متواضعانه در میان معلم‌ها و دانش‌آموزان شرکت می‌کرد و با شکیب و خاکساری پرسش‌ها را پاسخ می‌داد.

این شاعر در پایان گفت: سرودهای انقلابی او نقش وسیع و بزرگی در انقلاب داشته و شاید هیچ کس را هم‌سنگ او در کمیت و کیفیت سرود انقلابی نتوانیم بیابیم، به واقع حمید سبزورای قله‌نشین سرود انقلاب بوده است.

*«حمید» آخرین حلقه از نسل اول شاعران انقلاب بود

سعید بیابانکی گفت: استاد حمید سبزواری پیر و مراد و پیشکسوت شاعران انقلاب به حساب می‌آمدند.

وی افزود: او به اتفاق مهرداد اوستا، مشفق کاشانی و محمود شاهرخی هسته مرکزی و نسل اول شعر انقلاب بود که متاسفانه هیچکدام اکنون دیگر در بین ما نیستند و استاد سبزاوری آخرین حلقه از این نسل بود.

این شاعر گفت: استاد سبزواری در سرودن انواع شعر فارسی بسیار توانا بود ولی شهرت او مرهون سرودهایی بود که بعدها سرود. اولین سرودی که در انقلاب ساخته شده از سروده‌های حمید سبزواری است.

او اضافه کرد: جالب است بدانید که می‌گفت اکثر سرودهایی که می‌سازم خودم ملودی آن را می‌سازم و آن را به آهنگساز می‌دهم و این یک مورد استثنائی است و آنهایی که کار سرود انجام می‌دهند این را می‌دانند.

بیابانکی در ادامه گفت: حمید سبزواری یک شاعر انقلابی به تمام معنا بود و تا آخرین لحظه مواضع انقلابی خود را حفظ کردند و هیچ وقت مواضع را قربانی مصالح نکردند.

وی گفت: به اعتقاد من مجموعه آثار او کلاس درس برای نسل بعدی است به خصوص آثار سرود او برای آنهایی که کار آهنگین می‌کنند مهم است تا به توانایی و طبع و ذوق لطیف او پی ببرند.

این شاعر در پایان به خاطره‌ای از حمید سبزواری اشاره کرد و گفت: در یک سفری با مرحوم سبزواری همسفر بودم و نقل می‌کردند که در دوران جوانی در سبزوار صاحب یک حمام بوده است ولی پس از اتمام و تجهیز این حمام، پولی برای تبلیغ و معرفی این حمام نداشته است. از همین رو یک مثنوی بلند برای تبلیغ حمامش سروده بود و در آن به تبلیغ حمام خود پرداخته و برای مردم جالب بود که این حمام متعلق به چه کسی است و بسیاری آمدند تا با صاحب حمام آشنا شوند و همین سبب رونق گرفتن کسب و کار او شده بود و این خاطره یکی از شیرین‌تر خاطرات مرحوم حمید سبزواری برای من بود که از خودشان شنیده بودم.

*شعر حمید در حافظه ادبیات ممکلت خواهد ماند

حمیدرضا شکارسری گفت: از دست دادن هر شاعری یک زیان و خسران بزرگ است خصوصا اگر آن شاعر در تاریخ ادبیات نقش داشته باشد.

وی افزود: باید بپذیریم مرحوم سبزواری در سرنوشت ادبی شعر پارسی در حداقل سه دهه گذشته نقش داشته است و خواه ناخواه چه شعرش را بپسندیم و چه نپسندیم در حافظه ادبیات مردم و مملکت خواهد ماند.

شکارسری گفت: از این منظر می‌گویم چه بپسندیم و چه نپسندیم زیرا شعر حمید سبزواری با معیاری به نام انقلاب سنجیده می‌شود و بسته به این است که دیدگاه نقد ما یک دیدگاه سیاسی منطبق بر ارزش‌های انقلاب باشد یا خیر.

او اضافه کرد: از این منظر معتقدم که شخصیت او در متون متعدد نقد ادبی سه دهه گذشته وجود ندارد و این به این معنا نیست که شعر او قابل اعتنا نبوده بلکه از این منظر باید تحلیل شود که منتقدان موضع سیاسی این شاعر را نپسندیدند.

این منتقد ادبی گفت: من، جای خالی تحقیق در شعر او را امروز که او را از دست داده‌ایم خالی حس می‌کنم به خصوص نقش او در سرایش سرودهای انقلابی به خصوص در مقاطع اولیه انقلاب که دستمان خالی بود، اگر سرودهای او نبود چیزی برای عرضه کردن به مردم نداشتیم و از این منظر شعر مرحوم سبزواری قابل اعتنا است و محققان و پژوهشگران باید به شعر او توجه کنند.