مجاهده با نفس چه زمانی بی ارزش است

پروردگار عالم از روز نخست تبیین امامت و امّت را قرار داده است. طوری که می‌فرمایند: اگر کسی تمام اعمال صالح را انجام بدهد، ولی امام نداشته باشد، به هیچ عنوان، هیچ یک از اعمال او پذیرفته نمی شود! یعنی آن‌قدر امامت مهم است که بدون آن، پروردگار عالم همه اعمال را، ولو به این ‌که خوب و پسندیده هم باشند، نخواهد پذیرفت.

 وجود مقدّس امام محمّد باقر(ع) در روایتی که بسیار تکان‌دهنده و عجیب است، می‌فرمایند: «کُلُّ مَنْ دَانَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ بِعِبَادَةٍ يُجْهِدُ فِيهَا نَفْسَهُ وَ لَا إِمَامَ لَهُ مِنَ اللَّهِ فَسَعْيُهُ غَيْرُ مَقْبُولٍ وَ هُوَ ضَالٌّ مُتَحَيِّرٌ وَ اللَّهُ شَانِئٌ لِأَعْمَالِهِ وَ مَثَلُهُ كَمَثَلِ شَاةٍ ضَلَّتْ عَنْ رَاعِيهَا وَ قَطِيعِهَا» [۱].

هر که خود را برای عبادت پروردگار عالم به رنج و زحمت بیاندازد (یعنی هم عبادتش برای خداست و هم خیلی در این راه تلاش می‌کند و خود را به زحمت می‌اندازد)، «يُجْهِدُ فِيهَا نَفْسَهُ» و تمام اعمالش، اعمالی باشد که با مجاهدت نفس همراه است (اصلاً مجاهده با نفس همین است که نفس خود را به زحمت بیاندازی) امّا مِن ناحیه الله تبارک و تعالی، امامی برای او نباشد؛ هر چه تلاش و کوشش و عبادت می‌کند - ولو به دیگران کمک هم ‌کند - غیر‌مقبول است!

 البته صورت ظاهر این مجاهده با نفس خیلی خوب است. پیامبر عظیم‌الشّأن(ص) در روایتی می‌فرمایند: آن کسی برنده می‌شود و می‌تواند بر نفس امّاره غلبه کند که خود را به رنج و تعب بیندازد؛ برای این ‌که اگر نفس دون را به سختی و تعب نیندازید و راحتش بگذارید، شما را با خود می‌برد. اگر هم تو را با خود ‌برد، بیچاره می شوی. لذا حضرت می‌فرمایند: نفس را به سختی‌ و تعب بینداز و نگذار راحت باشد.

 ولی در نهایت می‌فرمایند: اگر انسان مجاهده نفس کند امّا امامی از جانب خدا، برای او نباشد، هر چه عبادت ‌کند، ‌مقبول نخواهد بود. تازه ای کاش فقط همین‌طور بود! در ادامه می‌فرمایند: «وَ هُوَ ضَالٌّ مُتَحَيِّرٌ» او گمراهی سرگردان است؛ یعنی نمی‌داند کجا باید برود.

پی نوشت:
۱. الکافی، ج: ۱، ص: ۸۳

 برگرفته از بیانات آیت الله قرهی در تاریخ ۲۲/۱۰/۹۱