نگاهی به صفات و کمالات کریمه اهل بیت(ع)

در این گزارش گوشه ای از شخصیت و فضایل و علمیت کریمه اهل بیت (سلام الله علیها)  را به کوشش مرتضی اشرافی منتشر می کنیم.

ولادت کوثر:

حضرت معصومه (سلام الله علیها)  در ابتدای سال 173 ه.ق در شهر مدينه چشم به جهان گشود. از آنجا كه سال ولادت حضرت امام رضا (عليه السلام) يعني سال 148 ه.ق است و بین این ولادت ایشان با کریمه اهل بیت(س) بيست و پنج سال فاصله بود، از طرفي امام صادق (عليه السلام) ولادت حضرت معصومه(س) را مژده داده بودند،بنابراین خاندان پيامبر(ص) بي صبرانه در انتظار طلوع خورشيد وجود حضرت معصومه (سلام الله علیها)  بودند.

پدر ایشان امام هفتم شيعيان، حضرت موسي بن جعفر عليه السلام و مادرشان حضرت نجمه(س) بودند كه به علت پاكي و طهارت نفس به وی طاهره مي گفتند. حضرت فاطمه معصومه، کریمه اهل بیت(سلام الله علیها) در 28 سالگي و در روز دوازدهم ربيع الثاني سال 201 هجري قمري در قم وفات یافتند و امروزه بارگاه ملكوتي و مرقد مطهر ایشان همچون خورشيدي در قلب شهرستان قم مي درخشد و همواره فيض بخش و نورافشان دلها و جانهاي تشنه معارف اسلامی و اهل بیت(ع) است.

 شخصيت و فضايل حضرت:

انسان در اثر عبادت و بندگـى خـداوند متعال مـى تـواند به جايـى بــرسـد كه مظهر اراده حق و واسطه فيض الهى گـردد؛ ايـن ثمــره عبـوديت و اطاعت كامل از ذات اقدس الهى است چنانچه خود در حديث قدسى مى فرمايد: فرزند آدم ... مرا اطاعت كـن تا تو را چنان نمايم كه (به عنـايت مـن) هـر آنچه را اراده كنـى همـان شـود، همچنین امام صادق عليه السلام هـم مـى فـرمايـد: بندگى خداوند گـوهرى است كه نهايت و باطـن آن فرمانروايى بر موجودات است.

حضرت فاطمه معصومه، کریمه اهل بیت(سلام الله علیها) مظهر فضايل و مقامات فراوانی می باشند. روايات معصومان (علیهم السلام) فضيلت ها و مقامات بلندي را به آن حضرت نسبت مي دهد. ایشان  داراي شخصيتي رفيع و والا مقام مي‎باشد به طوري كه ائمه طاهرين( عليهم السّلام) از اين بانو، با جلالت و تكريم ياد كرده‎اند و حتي پيش از ولادت آن حضرت، بلكه پيش از ولادت پدر بزرگوار ایشان، نام وی بر لسان بعضي از ائمه (عليهم السّلام) آمده و از مقام والاي حضرت معصومه(س) سخن گفته‎اند.

آن حضرت در واقع بتول دوم و جلوه اي از وجود حضرت زهرا سلام الله عليها بود.در طهارت نفس امتيازي خاص و بسيار والاداشتند كه امام هشتم برادر تني آن حضرت ایشان را (كه نامش فاطمه بود) معصومه خواندند و فرمودند: كسي كه حضرت معصومه عليها سلام را در قم زيارت كند مانند آن است كه مرا زيارت كرده است.

يكـى از عاليتـريـن فضائل آن حضـرت انتساب ايشان به بيت وحـى و رسالت و امامت است.  ایشان ((بنت رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلـم)) و ((بنت ولى الله)) و ((اخت ولى الله)) و ((عمه ولـى الله)) می باشند و ايـن امر خـود سـرچشمه ساير فضائل و كمالات معنـوى آن بزرگـوار مى باشد كه زندگـى در جـوار امامان معصـومى مانند امام مـوسـى بـن جعفر و على بـن موسى الرضا عليهما السلام و بهره مند بـودن از تعاليـم عاليه ایشان خـود عاملی مهم در تعالى روح و تكامل درجات علمـى و عملـى آن حضـرت بـوده. بنابرايـن مى تـوان حضرت فاطمه معصومه(س) را الگویی از فضائل اهل بيت (عليهم السلام) دانست.

همچنین بعد از فاطمه زهرا (سلام الله عليها) از نظر گستردگى شفاعت، هيچ بانويى به حضرت فاطمه معصومه، کریمه اهل بیت(سلام الله علیها) نمى‏رسد، كه حضرت جعفر صادق(عليه السلام) در اين رابطه فرموده اد: با شفاعت وی همه شيعيان ما وارد بهشت مى‏ شوند.

در خصوص  برخی از صفات و کمالات اخلاقی  ایشان نیز می توان به مواردی مانند  نجابت، مروّت، سخاوت، شجاعت، بخشش، نرم خویی، سعه صدر، صبر و بردباری، مهربانی، حفظ اسرار، صداقت و راست گویی، ایثار، تقوا وعبودیت، صراحت لهجه و فصاحت کلام، قناعت پیشگی، عفّت و پاک دامنی، ساده زیستی، مناعت طبع، متانت و... اشاره نمود که بخشی از دنیای شخصیت ممتاز آن یگانه دوران فاطمه ثانی،  حضرت فاطمه معصومه، کریمه اهل بیت(سلام الله علیها) می باشد که این گونه صفات و کمالات اخلاقی و معنوی، فقط در بانوان آسمانی و ملکوتی مانند ایشان و حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها)  یافت می شود.

عالمه و محدثه اهل بيت (عليهم السلام)

مقام علم و عرفان حضرت فاطمه معصومه(س) در مرحله اي است كه در فرازي از زيارتنامه ایشان چنين مي خوانيم: سلام بر تو اي فاطمه دختر موسي بن جعفر و حجت و امين از جانب موسي بن جعفر، سلام بر تو اي بانوی پسنديده نيك سرشت، اي بانوي رشد يافته، پاك طينت، پاك روش، شايسته و پسنديده. بدين لحاظ و مقامات عالي معنوي آن بانوست كه حضرت رضا عليه السلام در فرازي از زيارتنامه به ما آموخته اند كه در كنار مرقدش خطاب به ایشان بگوييم:(اي فاطمه! در بهشت از من شفاعت كن چرا كه تو در پيشگاه خداوند داراي مقامي بس ارجمند و والا هستي.

همچنین آيت الله مستنبط از كتاب كشف اللئالى نقل ‏کرده روزى عده‏اى از شيعيان وارد مدينه شدند و پرسش هايى‏ داشتند كه مى‏ خواستند از محضر امام كاظم(عليه السلام) بپرسند.

امام(عليه السلام) درسفر بودند، لذا پرسش هاى خود را نوشته به خانواده امامت تقديم‏نمودند، چون عزم سفر كردند، براى پاسخ پرسش هاى خود به منزل حضرت شرفياب شدند، اما هنوز زحمت امام كاظم(عليه السلام) مراجعت نفرمودنده بودند و آنها امكان توقف نداشتند، از اين رو حضرت فاطمه معصومه، کریمه اهل بیت(سلام الله علیها) پاسخ پرسش های آنها را نوشته و به آنها دادند، شیعیان با مسرت فراوان ازمدينه خارج شدند، در بيرون مدينه آنها با امام كاظم(عليه السلام) ‏شدند و داستان خود را براى آن حضرت شرح دادند.

هنگامى كه امام(عليه السلام) پرسش هاى آنان و همچنین پاسخ هاى حضرت فاطمه معصومه، کریمه اهل بیت(سلام الله علیها) راملاحظه كردند، سه بار فرمودند: پدرش به قربانش باد.

با توجه به اين كه ‏ حضرت فاطمه معصومه، کریمه اهل بیت(سلام الله علیها) به هنگام دستگيرى پدر بزرگوار ایشان خردسال بودند،اين داستان از مقام بسيار والا و دانش گسترده ایشان حكايت مى ‏كند.

آن علیا مخدّره یکی از راویان حدیث و حاملان آن بوده اند که احادثی به نقل از ایشان در کتب معتبر شیعی وجود دارد و این ویژگی نیز به ویژگی های بارز و والای حضرت فاطمه معصومه، کریمه اهل بیت(سلام الله علیها) اضافه می گردد.

غروب غمگين

حضرت فاطمه معصومه، کریمه اهل بیت(سلام الله علیها) پس از ورود به شهر قم، تنها هفده روز در قيد حيات بودند و سپس دعوت حق را لبيك گفته و به سوي بهشت برين پرواز كردند. اين حادثه در سال 201 هجري رخ داد. سلام بر اين بانوي بزرگوار اسلام؛ درود بر روح تابناك کریمه اهل بیت(سلام الله علیها)  كه اينك آفتاب

حرم باصفايش، زمين قم را نوراني كرده؛ سلام بر فرزند پيام آوران مهر و مهتران جوانان بهشتي. اي فاطمه! در روز قيامت، شفيع ما باش كه تو در نزد خدا، جايگاهي ويژه براي شفاعت داري.

*مقایسه حضرت معصومه(س) با حضرت فاطمه زهرا(س) در قصیده امام

حضرت امام خميني (قدس سره) هم در قصيده اي كه شامل 44 بيت است، حضرت فاطمه معصومه، کریمه اهل بیت(سلام الله علیها)  را با حضرت زهراي اطهر مقايسه كرده در بخشي از آن مي گويند:

دختر چون اين دو در مشيمه قدرت

نــامد و نايـد دگــر هماره مــقدر

آن يك امواج علــم را شده مبــدا

ويـن يك افواج حلم را شده مصدر

آن يــك درعالـــم جلالـت كـعبه

وين يك در ملك كبريايـي مشــعر

لم يلـــدم بستـه لـب و گرنه بگفتم

دخــت خدايـند اين دو نــور مطهر

آن يــك خـاك مدينـه كـرد مزين

 صفــحه قم را نمود اين يـك انــور

خاك قم ايـن كرد از شـرافـت جنت

 آب مــدينه نـمـوده آن يك كــوثر

کلام آخر:

از میان معصومین(علیهم السلام) آن که زندگی پر برکتش به خصوص برای زنان مسلمان همچون خورشیدی نورافشانی می کند، وجود مبارک حضرت فاطمه معصومه، کریمه اهل بیت(سلام الله علیها)  است که آشنایی با سبک زندگی آن حضرت برای ما راهگشا خواهد بود.

حضرت فاطمه معصومه، کریمه اهل بیت(سلام الله علیها)  همیشه رفتاری سرشار و آمیخته از ادب، تواضع و فروتنی نسبت به پدر داشتند. گرچه رابطه ایشان عاطفی و سراسر محبت بود ، اما این مانع احترام و تواضع ویژه ایشان نسبت به حضرت امام موسی بن جعفر(عليه السلام) نمی شد. کرمیه اهل بیت(سلام الله علیها)  محبت به مؤمنان و شیعیان را از پدر خود به ارث برده بودند؛ چه آنکه از صفات ممتاز ائمه معصومین(علیهم السلام) ، رأفت و مهربانى نسبت به مؤمنان است. زیباترین شیوه رفتار با مؤمنان در عمل کریمه اهل بیت(سلام الله علیها)  تجلّى داشت. ایشان در حساس‏ترین لحظات خلوت با معبود، مؤمنان را بر خود مقدم می ‏داشتند و در مناجات هاى شبانه براى آنان دعا می ‏کردند چرا که مسأله، مسأله زندگي، مهر و عطوفت، آرامش و تربيت، ايمان و تقوا بود. مسأله، مسأله حفظ دين و سلامت فکر و روح بود. حضرت فاطمه معصومه، کریمه اهل بیت(سلام الله علیها)  با بيان احكام و معارف اسلام، زنان را به وظايفشان آشنا مى ساختند.

بنابراین برخی از ویژگی های بارز اخلاقی و انسانی حضرت فاطمه معصومه کریمه اهل بیت(س) بدین شرح است:

•  پارسایی و قناعت به ثروتی اندک و امکاناتی ناچیز، در عین امکان بهره مندی از بالاترین امکانات،
• انفاق و ایثار فراوان در اشیای مورد علاقه و نیاز خویش،
• عبادت خالصانه و نیایش به درگاه باری تعالی،
• تبلور حیا و عفت،
•  الگوی کامل پوشش و حجاب اسلامی،
• علم و دانش گسترده و محدثه بودن ایشان،
•  مبارزات سیاسی و اجتماعی حضرت با هجرت به ایران به قصد زیارت برادر

تهیه و گردآوری: دکتر مرتضی اشرافی

پی نوشت:

1. محمد علي بن حسن کاتوزيان،  انوار المشعشعين، تهراني، 1327 هجري،
2. بيژن سعادت، بارگاه حضرت معصومه، چاپ 1977، فلورانس ايتاليا.
3. بحارالانوار، دارالکتب الاسلاميه، ج 103، ص219 ، حديث 13
4. بحارالانوار، دارالکتب الاسلاميه، ج 103، ص237، حديث25
5. جرجي زيدان، تاريخ تمدن اسلام، ترجمه علي جواهر کلام، مؤسسه اميرکبير، 1387
6. محمد بن يعقوب كليني، اصول كافي، انتشارات ولي عصر، تهران، 1375،
7. غلام علی عباسی ، قم در عصر حضور ائمه و غیبت صغری، چاپ اول، 1384
8. علی صدرایی خویی، فاطمه معصومه و تاریخ و فرهنگ قم، چاپ اول، 1384
9. مرتضی اشرافی، تاریخچه حرم مطهر حضرت معصومه(س)، انتشارات ائمه و نسل جوان، 1385
10. سيد مهدي صحفي، زندگاني حضرت معصومه و تاريخ قم، 1390ه، قم،
11. سیدمهدی صحفی ، زندگانی حضرت معصومه(س) و تاریخ قم، قم، 1378
12. علي اصغر فقيهي، تاريخ مذهبي قم، انتشارات زائر، 1386
13. محمد محمدي اشتهاردي، تاريخچة قم و حضرت معصومه، 1386
14. سیدجعفر میرعظیمی،  بارگاه حضرت معصومه(س)، تجلیگاه فاطمه زهرا(س)، انتشارات مشهور، 1387