نماز و پیش‌گیری از آسیب‏های اجتماعی

بر اساس گزارش‌های متعددی که برگرفته از پژوهش‌ها و تحقیقات میدانی می‌‌باشد، متأسفانه آسیب‌های اجتماعی از جمله اعتیاد، طلاق، روسپیگری، فرار از خانه، سرقت، شرب خمر، حاشیه نشینی، زندانیان و... رو به رشد فزاینده می‌‌باشد و تأسف بار تر، کاهش سن آسیب می‌‌باشد که نسل نو، جوانان و نوجوانان کشور را تحت تأثیر قرار می‌‌دهد.

با نگاهی گذرا به لیست آسیب‌های اجتماعی می‌توان موارد را در دو ستون، شامل مصادیق منکرات و مصادیق فحشاء دسته‌‌بندی نمود، آسیب‌های اجتماعی ریشه در دو معضل جدی و اساسی دارد:

۱- غلبه قوه غضبیه که  باعث ایجاد منکرات می‌‌شود.

۲- غلبه قوه شهویه که باعث ایجاد شهوات می‌‌شود.

راه درمان را نیز خداوند متعال به جامعه نشان داده است، راهی ارزان، ساده و با مدت زمان کم تحت عنوان نماز که خداوند در دو آیه از قرآن نقش نماز در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی را فرموده‌‌اند.

۱- (إِنَّالصَّلاةَتَنْهَى عَنِ الْفَحْشَآءِ وَ الْمُنکَرِ – عنکبوت/۴۵)در این آیه بظور قطع و یقین و با تضمین صد در صدی خداونداقامه نماز را عامل پیشگیری از فحشاء و منکرات که زمینه بروز آسیب‌های اجتماعی می‌باشد، می‌داند.

۲- (إِنَّ الْإِنسَانَ خُلِقَ هَلُوعاً-إِذَامَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعاً- وَ إِذَامَسَّهُ الْخَيْرُ مَنُوعاً-إِلَّا الْمُصَلِّينَ –(المعارج/۱۹-۲۲))، در این آیه اشاره می‌‌شود که انسان بی‌صبر و حریص آفریده شده است که نشانه حریص بودن دو چیز است:

۱- جزع به هنگام سختی ۲- بخل هنگام کامیابی که بسیاری از ناهنجاری‌های اجتماعی که از مصادیق منکرات می‌باشند، ریشه در حرص و بخل است که طبع مادی انسان به سوی آنها میل دارد که اگر مهار نشود منجر به بروز منکرات و شیوع بسیاری از آسیب‌های اجتماعی می‌شود. در بسیاری از سرقت‌ها، اعتیاد، طلاق، قتل‌ها، زندان‌ها، فرار از خانه و خود فروشی ناشی از عدم تحمل و جزع در زمان تنگدستی و سختی و یا مواجهه با مشکلات خانوادگی، اقتصادی و اجتماعی بوده که به دلیل پائین آمدن آستانه تحملمی‌باشد و یا به دلیل بخل هنگام کامیابی با زیاده‌خواهی‌ها، چشم و هم چشمی، خودخواهی‌ها، عدم توجه به محرومین و نیازمندان زمینه بروز آسیب‌های اجتماعی را فراهم می‌آورد. که راه درمان آن نماز و یاد خدا می‌باشد که با مداومت می‌تواند اضطراب‌ها و تشویش‌ها را از انسان دور و راه نجات از اخلاق ناپسندیده و باعث پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی گردد.

اگر این وظیفه به خوبی انجام و حق آن اداء گردد، نه تنها هزینه چند صد میلیاردی مبارزه با آسیب‌های اجتماعی کاهش می‌یابد، بلکه افراد و جامعه در مدت کوتاهی به اوج عزت و سربلندی و فلاح و رستگاری خواهند رسید و لذا نماز دو اثر مهم بازدارندگی و زایندگی دارد که از طرفی مانع رذایل اخلاقی و از طرفدیگر باعثبروز و رشد فضائل اخلاقی می‌‌گردد.

خداوند متعال یک میزان و ترازویی را به عنوان نماز قرار داده است، چنانچه کفه ترازو به سمت فحشاء و منکرات سنگینی نماید، نشان از تضییع نماز در جامعه و چنانچه کفه ترازو به سمت کاهش فحشاء و منکرات سنگینی نماید، نشان از بزرگداشتن و ادای حق نماز در جامعه است.

جالب است که از بین تمام فرائض واجب دینی در قرآن خداوند متعال نقش و اثر نماز را بیشتر در این دنیا حواله نموده است تا آخرت، از جمله:

۱- به درستیکه نماز انسان را از فحشاء و منکرات باز می‌دارد مربوط به این دنیای انسان‌ها می‌باشد.

۲- (اسْتَعِينُواْ بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاَةِ– البقره/۱۵۳)، از صبر و نماز کمک بگیرید، مربوط به حل مشکلات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و ... مردم در این دنیا می‌باشد و خداوند نماز را وسیله‌ای کمکی و مؤثر و قابل اطمینان در چالش‌ها و مشکلات زندگی قرارد داده است.

و یا وقتی خداوند می‌فرمایند "وَ أْمُرْأَهْلَكَ بِالصَّلَوةِ– طه/۱۳۲" (خانواده‌ات را به نماز امر کن) در ادامه می‌فر‌ماید"نَحْنُ نَرْزُقُكَ - طه/۱۳۲" (ما رزق تو را می‌دهیم)، بطوریکه پیامبر اسلام هر زمان دچار مشکل اقتصادی می‌شدند اطرافیان را به نماز دعوت می‌کردند که ثمره دعوت دیگران به نماز، نزول برکت و رزق و روزی خداوند را به همراه می‌آورد.

۳- (وَمَنْ أَعْرَضَ عَن ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنكاً– الانبیاء/۱۹۳)، اگر از ذکر خدا دوری کنید، معیشت تلخ و مشکل می‌شود که خداوند راه حل غلبه بر مشکلات اقتصادی و معیشتی را در این دنیا نماز ذکر نموده است.

۴- (أَلاَ بِذِكْرِاللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ– الرعد/۲۸)، با یاد خدا دلها آرامش می‌گیرد. راه غلبه به قوه غضبیه که با عصبانیت‌ها، خشونت‌ها و نگرانی‌ها منجر به منکرات می‌گردد. در این دنیا نماز است راه درمان افسردگی‌ها، اضطراب‌ها، تنش‌های روحی و روانی و ...

و اما نمازی که می‌تواند چنین اثرات شگرف و عجیبی داشته باشد از قول خداوند، خواندن نماز نیست بلکه اقامه نماز است یعنی اول وقت، به جماعت، در مسجد و پنج وعده را به جای آوردن. متأسفانه نمازهای صبح، جدی گرفته نمی‌شود و این نسخه شفابخش و حلال مشکلات با حذف یک وعده کارایی آن را کاهش و کم اثر می‌کند و نیز تلاش برای حضور قلب و تمرکز و خشوع در نماز جهت تأثیر گذاری بیشتر.

چنانچه به موضوع نماز به عنوان یک اولویت و ضرورت و نسخه شفابخش و حلال مشکلات در آسیب‌های اجتماعی نگریسته شود، در آینده‌ای نزدیک قطعاً شاهد کاهش آسیب‌های اجتماعی خواهیم شد.

با تأملی در گذشته افراد دچار سوءسابقه، متأسفانه نماز، جایگاه اصلی و مهمی در زندگی فردی و اجتماعی آنان نداشته است. (در پژوهش میدانی در زندان‌های استان تهران توسط قوه قضاییه بیش از ۹۰ درصد مجرمین رابطه با نماز و مسجد نداشته‌اند)

امید است روزی مشاوران، قضات و وکلا در راهنمایی زوجین در قبل از ازدواج و یا هنگام اقدام برای طلاق توصیه‌ای مبنی بر تأکید و اصلاح نماز در زندگی نمایند تا اثرات معجزه‌آسای آن را مشاهده کنند و یا معتادین در پروسه درمان، آموزش و توصیه نماز و اثرات روحی و اجتماعی آنرا تجربه نمایند و یا در بیماری‌های روحی و روانی با منشاء عصبی و اضطراب‌ها، درمانگران موضوع اصلاح نماز و تأکید بر آن واثرات مفید آنرا گوشزد نمایند ویا مددکاران مستقر در مراکز شبانه روزی و روزانه آسیب‌های اجتماعی و کانون‌های اصلاح و تربیت در کنار فعالیت‌های تخصصی و تربیتی نماز مددجویان را با اولویت و جدیت دنبال نمایند بعد از مدتی شاهد حداقل برگشت‌پذیری را خواهند بود.

در این برهه حساس از زمان و لزوم تقویت مبانی دینی و معنوی و لزوم مداخله زود هنگام در پیشگیری از بحران‌های اجتماعی آتی، نقش‌مهدهای کودک، مدارس، دانشگاه‌ها در توسعه و ترویج فرهنگ اقامه نماز، می‌بایست با جدیت و با اولویت بشتری پرداخته شود.

منبع:مهر