آداب و سنن محرم نزد اهل‌سنت

آیا در بین اهل سنت پاکستان آیین و مراسم خاصی برای بزرگداشت ماه محرم وجود دارد؟

کشور پاکستان توسط جناب آقای محمدعلی یکی از شیعیان قاره هند پایه گذاری شد. در حال حاضر بیشتر مردم پاکستان از اهل سنت هستند. اهل سنت این کشور هم طبق روال و مراسم بیشتر اهل سنت دنیا که هنوز دچار آفت آل سعود نشده­‌اند،‌ دارای همان اعتقادات و آداب و رسوم هستند. حتی مردمی که به کشورهای اروپایی و امریکا و ... رفته و در آنجا ساکن شده‌­اند هنوز بر پایه همان اعتقادات عمل می کنند. حتی اهل سنت مالزی، اندونزی، ‌فلسطین و لبنان و همه کشورهایی که هنوز ویروس آل سعود تا آنجا نرسیده است، ‌همه مراسمات اسلامی را مطابق روایات خودشان انجام می­‌دهند. مثل مراسم ولادت و مبعث پیامبر گرامی اسلام،  محرم و  ... .

مردم پاکستان الحمدلله ارادت خاصی برای همه بزرگان دنیای اسلام، اهل بیت و شهدای کربلا و امام حسین رضوان الله تعالی علیهم اجمعین دارند. از جمله در ماه محرم و عاشورا به خوبی این ارادت و اعتقاد در قالب مراسماتی نمود پیدا می­‌کند. این آداب و رسوم برای کل  بزرگان جهان اسلام از اهل بیت گرفته تا امام ابوحنیفه برگزار می­‌شود و زیارتگاه می­سازند و معتقد به این مراسمات هستند و بحمدالله هنوز این مراسم در مناطق مذکور ادامه دارد.

جناب مولوی لطفا به صورت جزئی تر بفرمایید که این مراسمات دقیقا شامل چه آیینی است؟ مثلا در محرم چه سنتی بین اهل سنت پاکستان رایج بوده و هست؟

مردم پاکستان از اول محرم تا عاشورا مراسم خاصی برگزار می کنند. اینکه در این ماه چه اعمالی صورت می‌گیرد، باید جامعه اهل سنت  را در دو سطح و دو گروهِ علما و مردم عادی به تفکیک بررسی کنیم. علما و بویژه علمای بزرگ و مشهور اهل سنت در پاکستان معمولا از اول تا دهم محرم منبر دارند و سخنرانی می کنند. از جمله علمای بزرگ پاکستان که سیاسی هم هستند و همواره در این ماه منبر داشته­‌اند می­توانیم به جناب دکتر طاهر القادری اشاره کنیم. همچنین علامه احمد نورانی و مرحوم علامه سعید کاظمی و...

به طور کلی کار علما فرهنگ سازی است. برای ملموس شدن بحث علامه قادری را به عنوان مثال عرض می کنم.‌ در حال حاضر ایشان در اروپا هستند اما سازمان ایشان در پاکستان فعال است و از اول محرم تا عاشورا علمای این سازمان در مساجد و مراکز فرهنگی و محلات مراسم دارند و برای احیای فرهنگ حسینی و شهدای کربلا در این ایام سخنرانی می‌کنند و مراسم می­‌گیرند تا از این طریق مردم را از فضایل اهل بیت و امام حسین (رض)  و فرهنگ شهادت و ایثار آگاه کنند.

خود مردم اهل سنت در این ایام چه فعالیت‌هایی می­‌کنند و یا بهتر بگوییم چه مراسمی برای ماه محرم دارند؟

مهمترین کاری که مردم اهل سنت پاکستان  در کل مناطق از روستاها گرفته تا شهرهای بزرگ، در ماه محرم انجام می‌­دهند این است که هرکسی در حد توان خود برای سیدالشهدا نذری می­‌دهد. یکی گوسفند قربانی می‌کند یکی غذا می­‌دهد. کلا هرکسی هرچه از دستش برمی­‌آید انجام می­‌دهد. حتی از نظر وسعت نذری هم افراد با توجه به توان خود اقدام می­‌کند یکی در حد همسایگانش و دیگری به همه فقرا نذری می­‌دهد.  حتی من افرادی را  از اهل سنت پاکستان می­‌شناسم که در حرمین شریفین سفره پهن می­‌کنند.  یعنی دائما سفره شان در حرمین شریفین پهن است چه ماه مبارک رمضان،‌ چه هنگام حج و یا در محرم دائما نذری می­‌دهند. در محرم به نیت امام حسین (رض) و شهدای کربلا و در سایر مناسبات به نیت پیامبر گرامی اسلام (ص) و یا دیگر اهل بیت و سایر بزرگان دینی سفره پهن می‌­کنند و یا گوسفند نذر می­‌کنند.

عین همین ایستگاه های صلواتی که شما در شهرهای ایران می­بینید در شهرهای پاکستان هم در ماه محرم برپاست و از بچه های کوچک گرفته تا جوانان از اهل سنت دور هم جمع می­‌شوند دست به دست هم می‌دهند و این ایستگاه ها را مستقر می­‌کنند برای پذیرایی از مردمی که به مراسم امام حسین(رض) می روند. به نوعی تلاش می­‌کنند این فرهنگ عزاداری در بین مردم زنده بماند و یادبودی از امام حسین (رض) و شهدای کربلا داشته باشند.

اصلا مشکل ما این است که شیعه و سنی از حال همدیگر خبر نداریم. زمانی که در یک کنفرانسی در تهران حضور داشتم یکی از علمای بزرگ (اگر اشتباه نکنم از کویت بود) که مفتی هم بود گفت، مشکل ما کسانی که در زمینه فعالیت‌های مشترک وارد می­‌شویم  و برای فرهنگ وحدت تلاش می­‌کنیم و در جهان اسلام می‌چرخیم، این است که وقتی وارد اجتماع شیعیان می­‌شویم به ما می­‌گویند که این "آدم وهابی است" و وقتی وارد جمع اهل سنت می­­‌شویم می­‌گویند "این آدم شیعه است". یعنی از هر دو طرف ما افرادی را داریم که متاسفانه اطلاعات درستی از طرف مقابل ندارند. اخیرا دشمن خیلی روی این ناآگاهی و غفلت کار کرده است. نه تنها در کشور ما بلکه روی ناآگاهی کشورهای عربی هم کار کرده­‌اند . یکی از مفتیان امارات به من می گفت ما اول فکر می­‌کردیم که ایران اهل سنت ندارد اما الان شنیده‌­ایم که به اهل سنت ایران خیلی ظلم می‌شود و خیلی تحت فشارند! من گفتم عزیز من این شیطنت رسانه‌های دشمن است که از غفلت شما استفاده کرده است.

اصلا در مورد بزرگداشت یادبودهای اسلامی مثل مبعث و ولادت پیامبر (ص) و یا محرم و زنده نگه داشتن یاد شهدای کربلا هیچ فرقی بین شیعه و سنی وجود ندارد. این مراسم هم بین شیعیان پاکستان رایج است و هم بین اکثریت اهل سنت پاکستان. اگر کسی فکر می­‌کند در ارادت به شهدای کربلا بین شیعه و سنی فرقی هست و یا تفاوتی قائل است از جهالت است و بی­خبری و نداشتن تحقیق در این زمینه ها.

آیا این ده شب مراسمی که فرمودید در بین اهل سنت وجود دارد،‌ شبیه مجالسی است که ایران برگزار می شود و یا تفاوت دارد؟

در کلیت و هدف مراسم که زنده نگه داشتن یاد شهدای کربلاست تفاوتی وجود ندارد،‌ حتی در مواردی مثل نذری دادن و سخنرانی پیرامون فضائل اهل بیت و شهدای کربلا هم مشترک هستند. اما در مواردی مثل سینه زنی تفاوت وجود دارد و اهل سنت سینه­‌زنی ندارند. البته در این مورد تا آنجایی که من اطلاع دارم زیاده­‌روی بین شیعیان هم جایگاهی ندارد. و حتی تا آنجایی که من اطلاع دارم مقام معظم رهبری و بزرگان و علمای قم هم تایید نمی­‌کنند. مثلا کسانی که سینه چاک می­‌کنند و سر به دیوار می­‌کوبند و از این دست کارهای ناپسند که بین افراطیون هر دو طرف رایج است و علمای اهل سنت هم این موارد را رد می­‌کنند.

در بین اهل سنت هم عده‌­ا‌ی دراویش وجود دارند که از این دست کارهای عجیب و غریب غیر شرعی می­‌کنند. مثلا در بزرگداشت بزرگان خود، آتشی روشن می­‌کنند و خود را در آتش می­اندازند،‌ قمه می­‌زنند، ‌شیشه می‌خورند و یا در شکم خود چاقو می­‌زنند و از این دست کارهای غیر شرعی انجام می­‌دهند. که این­ها را علمای اهل سنت رد کرده­‌اند. به طور کلی اهل سنت در ایام محرم سوگوار هستند اما در چارچوب دین!‌ مثلا قرآن می‌خوانند‌، نذری می‌­دهند،‌ در حالت غم و عزاداری هستند. نوحه خوانی هم دارند ولی سینه نمی­‌زنند. عروسی نمی­‌گیرند و حالت غم را در خانه­،‌ کوچه و خیابان­‌ها حفظ می­‌کنند. اهل سنت هم مداح دارند و در طول ماه محرم مداح­‌ها نوحه خوانی می­‌کنند البته ما از لفظ «سرود» برای این نوحه خوانی­‌ها استفاده می‌کنیم.  مراسم میلیونی صلوات بر پیغمبر (ص) نیز از دیگر کارهایی است که در مراسم ماه محرم صورت می­‌گیرد.  یعنی دورهم در طول این ده شب تسبیح به دست می­نشینند و چندین میلیون صلوات می­فرستند. در همان مکانی که برنامه برای آقایان برگزار می­‌شود قسمتی هم برای خانم‌ها تعبیه شده است و آنها هم می‌توانند در این مراسم شرکت کنند. 

این مراسم فقط مخصوص اهل سنت شبه قاره نیست. اهل سنت سراسر دنیا حتی در اروپا و امریکا هم این مراسم را برگزار می کنند.

جناب مولوی اگر مطلبی به عنوان  صحبت پایانی دارید بفرمایید؟

یک شعر از خواجه معین الدین چشتی که از مشایخ بزرگ اهل سنت و زیارتگاهشان در هند است و از سراسر دنیا برای زیارت ایشان به هند می­‌روند را به عنوان حسن ختام عرض می کنم:

شاه است حسین، ‌پادشاه است حسین           دین است حسین،‌ دین پناه است حسین

سرداد و نداد دست بر دست یزید              حقا که بنای لا اله الا الله  است حسین

منبع:فارس