متن این گفت و گو  را در ادامه بخوانید.

واقعه غدیر با چه هدفی شکل گرفت؟

در ماه ذی القعده­ سال دهم هجری پیامبر(ص) برای اولین بار به طور رسمی، اعلان عمومی حج دادند تا همه­ مردم در حد امکان حاضر شوند. هدف از این سفر بیان دو حکم مهم از قوانین اسلام بود که هنوز برای مردم به صورت کامل و رسمی تبیین نشده بود. یکی آموزش مراسم و احکام حج و دیگری مسئله خلافت و ولایت و جانشینی بعد از پیامبر(ص) بود.

 محل غدیر خم را بین مکه و مدینه دانسته اند. در راه مکه تا مدینه در 200 کیلومتری مکه و 300 کیلومتری مدینه برکه­ آبی به نام«خم» وجود داشت که با عنوان «غدیر خم» شناخته می شد. در این که غدیر خم در بین مکه و مدینه قرار دارد، اختلافی نیست، اما اختلاف بر سر مکان دقیق غدیر خم می باشد که اکثریت قائل به این هستند که در وادی جحفه می باشد، نه در روستای جحفه. هم اکنون غدیر به صورت بیابانی است که در آن آبگیری و چشمه آبی است. این منطقه در حدود 200 کیلومتری مکه و در 26 کیلومتری شهر رابغ و در نزدیکی روستای جحفه که میقات است، قرار دارد. دو محقق شناخته شده از کشور عربستان اقدام به شناسایی غدیر نموده اند؛ جغرافیادانی از اهل سنت به نام «عاتق بن غیث بلادی» که اهل بلادیه در نزدیک غدیر است. و جغرافیا دانی از شیعه به نام دکتر شیخ «عبد الهادی فضلی» از علمای شرق عربستان. مهم این است که تحقیقات این دو محقق با آن که جدا از هم صورت گرفته نتایج یک سانی داشته است!

لطفاً توضیح کوتاهی درباره حدیث غدیر(معنی شناسی مولی) و جایگاه آن بیان بفرمایید.

در راه بازگشت به مدینه دقیقاً در نقطه­ای که مسیر قافله ها از هم جدا می شد، (روز 18 ذی الحجه سال دهم هجرت) وقتی رسول خدا(ص) به منزل غدیر خم رسید، فرشته خدا بر او نازل گشت و آیه 67 سوره مائده را در شأن امیرالمؤمنین علی(ع) ابلاغ نمود «یا ایّها الرسولُ بَلِّغ ما اُنزِلَ الیکَ مِن رَبِّکَ و اِن لَم تَفعَل فما بلغت رسالته و الله یعصمک من الناس؛ اى پيامبر! آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است، كاملًا به مردم برسان! و اگر نكنى، رسالت او را انجام نداده‏اى! خداوند تو را از خطرات احتمالى، نگاه مى‏دارد».

رسول خدا(ص) برای اجرای امر الهی دستور داد حاجیانی را که از پیش رفته بودند و آنان که هنوز حرکت نکرده بودند، توقف کنند. سپس فرمود در محل غدیر خم، محوطه‏ای را که پنج درخت سمره در اطراف آن بود از خس و خاشاک پاک کردند و روی درخت ها سایبان گستردند. پیامبر(ص) بعد از نماز ظهر بر منبری از جهاز شتران که در وسط جمعیت آماده شده بود بالا رفت و خطبه مبسوطی در شرح وظائف مسلمانان و مناقب اهل بیت ایراد فرمود. در پایان خطبه رسول الله(ص) بازوی علی(ع) را گرفته و برافراشت به طوری که زیر بغل هر دو پیدا شد. و آنگاه بعد از اقرار گرفتن از مردم مبنی بر اینکه رسول خدا(ص) صلاح امور آن ها را بهتر می داند، فرمود «­خداوند مولی و سرور من است و من مولی و سرور مؤمنانم و بر مؤمنان از جانشان سزاوارترم. هر که را من مولی و سرورم، پس علی نیز مولی و سرور او است. سپس فرمود «خدایا طرفدار کسی باش که طرفدار علی باشد و خصم آن باش که با او بستیزد. دوست بدار هر که او را دوست دارد. و دشمن بدار هر که او را دشمن دارد و یاری کن هر که او را یاری کند و خوار بدار هر که او را خوار بدارد و بگردان حق را با او هر جا که او می‏گردد به هوش باشید باید هر کس در اینجا حاضر است این سخن را به غایبان برساند».

اما درخصوص معنی کلمه "مولی" به سرپرست، همین را عرض کنم که قبل از این که رسول خدا(ص) بفرمایند «من کنت مولاه فعلیٌّ مولاه» یک سئوالی از مردم می پرسند «ایها الناس مَن أولی الناس بالمؤمنین مِن انفسهم؟»، ای مردم چه کسی از جان مردمان به ایشان از خودشان، سزاوارتر است؟ همه گفتند «خدای و رسول او».

رسول خدا( ص) این سئوال را با تکیه بر چه مبنایی پرسیدند؟

ایشان این سئوال را بر مبنای قرآن مطرح کردند. سوره مبارکه احزاب آیه 6 که می فرماید «النَّبىِ‏ُّ أَوْلىَ‏ بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنفُسِهِمْ؛ پيامبر نسبت به مؤمنان از خودشان سزاوارتر است». بعد از آن اقرار گرفتن از مردم آنهم با تکیه به این آیه رسول خدا فرمودند «فمن کنت مولاه فعلیٌّ مولاه». دقت کنید که کلمه های «اولی و مولا» مترادف هم می باشند و این یکی از استدلال هایی می باشد که دلالت می کند بر این که مراد از مولی سرپرستی می باشد، نه دوستی.

اینکه گفته می شود غدیر یک حقیقت جاری، شناسنامه اسلام و سند هویت شیعه است، مطلب صحیحی است؟ توضیح دهید.

بله، مطلب بسیار درست و خدشه ناپذیری است. طبیعتاً هر قوم و مذهب خاصی پایه و اساسی دارد، و غدیر نیز سند هویت مذهب تشیع می باشد. بهتر است این طور عرض کنم که غدیر و نصبِ ولایت امیر المومنین(ع) کامل کننده تمام ادیان می باشد، چون دین اسلام به عنوان آخرین دین آسمانی و الهی و به عنوان دین کامل بر جهانیان معرفی شد و در غدیر، دین اسلام نیز به کمال رسید. کما اینکه شما این اکمال را به وضوح در بیان خدای متعال مشاهده می کنید «الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دینا».

حدیث غدیر چه جایگاهی در منابع روایی اهل سنّت دارد؟

حدیث شریف غدیر بصورت متواتر در منابع شیعه و اهل سنت نقل شده، به طوری که علمای شیعه همواره در طول تاریخ در مقام مناظره با مذهب اهل سنت، استدلال­های خود را بر اساس کتب معتبر اهل سنت ذکر کرده اند. چنانچه به کتاب شریف الغدیر مرحوم علامه امینی نگاه کنید؛ ایشان در این کتاب، غدیر را با ادعای تواتر آن از منابع اهل سنت اثبات می کنند.

برخی معتقدند که آنچه پیامبر(ص) در غدیر فرمود، یک توصیه بوده است و نه الزام؛ آیا چنین برداشتی صحیح است؟

خیر! صحیح نیست. کدام عقل سالمی می پذیرد که همه حجاج که جدا شده اند و به سمت منزل های خود می روند و همه آنهایی که عقب مانده اند باید بصورت الزام در یک مکان جمع شوند و متفرق نشوند تا اینکه پیامبر(ص) یک مطلبی را ابلاغ کنند که صرفاً جنبه­ی توصیه و نصیحت دارد! کدام وجدان می پذیرد که همه مردم اعم از زنان و مردان، پیر و جوان باید سه روز در آن منطقه زیر آفتاب بمانند تا همه بیعت کنند؛ آن هم بخاطر یک توصیه که علی(ع) را دوست داشته باشید! کدامین وجدان می پذیرد آیه ابلاغ با آن شدت تهدید که می فرماید «اِن لَم تَفعَل فما بلغت رسالته» و آیه اکمال که میفرماید «الیوم اکملت لکم دینکم» بخاطر یک توصیه عادی بوده است؟

در شرایط کنونی و با توجه به تحولات منطقه و جهان جریان های مخالف غدیر چه کسانی هستند؟ و آیا تلاش های آنان برای به فراموشی سپردن واقعه غدیر قابل تحقق خواهد بود؟ چرا؟

جریان های مخالف غدیر وهابیون افراطی هستند و این ها نیز محصول سیاست های استعماری نظام سلطه می باشند و این گروه ها نه تنها هیچ ارتباطی با مذهب اهل سنت ندارند، بلکه مورد غضب برادران سنی هستند. تعداد زیادی از منابع اهل سنت، حدیث شریف غدیر را نقل کرده اند و برخی از علمای اهل سنت نیز شهادت به تواتر آن داده اند. و الحمدلله به برکت علمای شیعه و سنی و مورخین و محدثین، باب علمی باز است و در عصر ارتباطات فرصت مناسبی برای تبیین اصولی واقعه غدیر فراهم می باشد و لذا تلاش وهابیت برای فراموش شدن واقعه غدیر جزء محالات خواهد بود.

چرا تبیین غدیر منافاتی با وحدت ندارد؟

اگر نگاه ما به وحدت این است که هرگونه بازگو کردن مبانی اعتقادی و مذهبی آن هم به صورت علمی و با رعایت ادب، منجر به این می شود که دو مذهب شیعه و سنی دچار اختلاف شوند و بخاطر جلوگیری از این اختلاف هر دو مذهب مجبور باشند که عقاید خود را بیان نکنند و باب تحقیق و بررسی را ببندند و نه کتابی بنویسند و نه سخنی بگویند! این نگاه، نگاهی اشتباه به مسئله وحدت می باشد. چرا که خداوند متعال در آیه 18 سوره زمر می فرماید «­کسانی که به سخن گوش می دهند و از بهترین آن پیروی می کنند، ایشان کسانی هستند که خدا هدایتشان کرده و اینان خردمندانند». خداوند در این آیه تکلیفِ تحقیق و رسیدن به حقیقت را خطاب به همه­ انسان ها دارد، نه فقط مسلمانان. و لازمه هر تحقیقی این است که هر گروهی اعتقادات خود را بیان کند و این منافاتی با وحدت ندارد. اما اینکه چه چیزی وحدت مسلمین را بهم می زند؛ بنده جواب این مسئله را از کلام مقام معظم رهبری نقل می کنم. ایشان فرمودند «بدانید آن کسانى که شیعه را علیه سنّى و سنّى را علیه شیعه تحریک مى‌کنند، نه شیعه را دوست دارند و نه سنّى را. با اصل اسلام دشمن هستند. "رحماء بینهم"؛ یعنى برادران مسلمان بین خود رحیم و مهربان باشند. دشمن از هر دو طرف تلاش مى‌کند. توطئه‌ دشمن آن است که هر دو را در مقابل هم قرار دهد. لذا تبیین غدیر منافاتی با وحدت ندارد. بلکه تحقیق در این مورد و حتی موارد دیگر مورد رضایت الهی می باشد.