یا جواد الائمه(ع)! بعد از شما، دنیا سرگردان است و شادمانی رنگ باخته، شهادت به مقامِ والای شما غبطه میخورد و دلهای سوگوار، جز اشک و آه، حرفی ندارند. ...
عقیق:مولا جان! افسوس که از بارِ سنگین مظلومیتِ شما آینه زمان در هم شکست و کشتیِ ایثار و گذشت، در دریایِ وجود شما به اشک نشست. ای که دعایتان در سحرگاهانِ نیایش موجب نزول برکات بود و عبادتتان در دلِ شبهایِ اِستغاثه، مایه پراکندگی نفحات قدسی. آقا جان! امروز، محرابخالی، اشکهای آسمان و بغض فرو خورده افلاکیان، بهانه سوگواری داغداران شماست...
همزمان با فرا رسیدن سالروز شهادت حضرت جوادالائمه(ع) ضمن عرض تسلیت به ساحت مقدس ولی نعمتمان حضرت رضا(ع) فرازهای حیات ارزشمند آن حضرت را در گفت وگو با حجت الاسلام سیدحسین حسینی قمی، استاد حوزه و دانشگاه و کارشناس معارف اسلامی مورد بررسی قرار داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
جناب حسینی قمی! امام جواد(ع) در کودکی به مقام رفیع امامت نایل شدند، آن حضرت در پاسخ برخی افراد که می‌پرسیدند آیا یک کودک هفت ساله مدیریت، دوراندیشى و درایت یک مرد کامل را برای اداره امور مسلمانان دارد؛ از چه تدابیری بهره بردند؟
- همان طور که می‌دانید از منظر باورهاى شیعه که موضوع امامت را یک موهبت الهى مىداند، پاسخ این پرسش روشن است، زیرا از این دیدگاه خداوند متعال هر کسى را که شایسته این مقام بداند، به منصب پیشوایى امت بر مىگزیند؛ حتى اگر در سنین کودکى باشد. اما امام جواد(ع) با تکیه بر علم لدنی که در وجود نورانی ایشان موج می‌زد، به همه پرسشهای مورد نظرافراد جامعه از منظر عقل، دین و استدلالهای علمی پاسخ می‌دادند. بینش وحیانى ایشان مبتنی بر قرآن بود و آگاهی و احاطه حضرت بر علوم گوناگون همواره راه را بر افراد مغرض سد می‌کرد. در تاریخ نقل است امام جوادالائمه(ع) بیش از سی هزار مسأله را پاسخ گفتند و این گواه روشنی بر حقانیت ایشان برای امامت مسلمانان بود. امام هشتم(ع) براى اثبات امامت حضرت جواد(ع) و پاسخ به شبهات طرح شده، گاه از آیات قرآن و دلایل تاریخى بهره مىگرفتند و گاهى نیز از تفضلات الهى و تأییدات غیبى استفاده مىکردند.
آن حضرت به عنوان جوانترین پیشوای معصوم شیعه معدن علم و دانش بودند، در این زمینه چه نکاتی را قابل طرح می‌دانید؟
- به نکته خوبی اشاره داشتید، زیرا حیات کوتاه این امام معصوم به اندازه تمام هستی برکت و نور به همراه داشت و این نیز از معجزات الهی بود که در وجود حضرت انعکاس داشت. امام جواد(ع) در خردسالی به امامت رسیدند و با این وجود گنجینه سرشار علم الهی، آن حضرت را به علوم زمانه مسلط کرده بود.
ایشان با سن کم با شرکت در مناظره‌ها و مباحثه های عالمان و دانشمندان بزرگ عصر خویش، علم لدنی که همانا مختص انبیا و معصومین(ع) است را فرا روی مردم عصر خویش و اعصار دیگر به تصویر کشیدند. روایت است هنگامی که حضرت موضوع حیف و میل شبانی را به او گوشزد می‌کرد، در پاسخ به پرسش شبان که گفت، از کجا به این موضوع پی بردید؟ فرمودند:« نحن خزان علمه وعیبه حکمته و اوصیاء انبیائه و عباد مکرمون»، همانا ما خزانه داران علم الهی و گنجینه داران حکمت خداوندی و جانشینان انبیا و بندگان گرامی او هستیم.
علم و دانش از منظر جواد الائمه (ع) چه جایگاهی دارد؟
- از منظرحضرت جوادالائمه (ع)، علم دو وجه دارد، علمی که در وجود خود انسان ریشه دارد و علمی که از دیگران می‌شنود و یاد می‌گیرد. اگر علم اکتسابی با علم فطری هماهنگ نباشد، سودی نخواهد داشت. هر کس لذت حکمت را بشناسد و طعم شیرین آن را بچشد، از پیگیری آن آرام نخواهد نشست. زیبایی واقعی در زبان و گفتار نیک است و کمال راستین در داشتن عقل. آن حضرت، علم و دانش را یکی از مهمترین عوامل پیروزی و رسیدن به کمالات معرفی و به انسانهای کمال خواه و حقیقت طلب توصیه می‌کردند که در راه رسیدن به آرزوهای مشروع و موقعیتهای عالی دنیوی و اخروی از این نیروی کارآمد بهره لازم را بگیرند. آن گرامی می‌فرمودند: «چهار عامل موجب دستیابی انسان به اعمال (صالح و نیک) است؛ سلامتی، توانگری، دانش و توفیق(خداوندی)».
از دوران حیات امام جواد(ع) به دوران شکوفایی و احیای فقه و فرهنگ شیعی یاد می‌شود، این مسأله با وجود نظارت شدیدی که از سوی خلفای عباسی درمورد ایشان اعمال می‌شد، چگونه تحقق یافت؟
- به نکته خوبی اشاره داشتید، زیرا دوران امامت پیشوای نهم، معاصر با دو طاغوت یعنی مأمون و معتصم(هفتمین و هشتمین خلیفه عباسی) بود و موضعگیری امام جواد(ع) در برابر مأمون همچون موضعگیری پدرشان امام رضا(ع) با او بود، ولی نرمش ظاهری مأمون از یك سو و آزادی نسبی امام در بهره‌برداری بسیار به نفع خط فكری تشیع و نگهبانی از شیعیان از سوی دیگر، موجب شد آن حضرت به بازساری و نوسازی فقه و فرهنگ تشیع پرداختند. طرح مناظرات علمی از سوی مأمون و شرکت امام جواد(ع) در این مناظرات فرصت خوبی را برای احیای فرهنگ شیعی فراهم کرد و در واقع این مناظرات علمی تاکتیک مبارزاتی پیشوای نهم در مواجهه با فرهنگ طاغوت بود. هر چند پس از مرگ مأمون و نشستن معتصم بر مسند خلافت، نظارتها را شدیدتر و مناظرات به نوعی کمرنگ تر شد، اما امام نهم با تشکیل شبکه وکالت و تعیین کارگزاران خود در مناطق مختلف، این رسالت را ادامه دادند.
حضرت در مسیر تربیت شاگردان خویش از چه تدابیری بهره بردند؟
- در نگاهی به زندگی شاگردان برجسته امام جواد(ع) به این نتیجه می‌رسیم که ایشان با زندگی کوتاه اما پربرکت خویش حوزه علمیه تشیع را که در زمان حیات امام صادق(ع)تأسیس شده بود حفظ کردند. گروه نسبتا بسیاری از محضر آن حضرت استفاده علمی می‌كردند، بعضی مجموع یاران و اصحاب و شاگردان ایشان را 257 نفر ذكر كرده‌اند. ضمن اینکه محدثان دیگری از غیرشیعیان نیز از كلاس درس آن حضرت استفاده می‌كردند. از شاگردان برجسته آن حضرت می‌توان به افرادی چون: علی بن مهزیار، احمد بن محمد بن ابی نصر بزنطی، زكریا بن آدم، محمد بن اسماعیل بن بزیع، حسین بن سعید اهوازی، احمد بن محمد بن خالد برقی، شاذان بن خلیل بن نیشابوری، نوح بن شعیب بغدادی، محمد بن احمد المحمودی، ابو یحیی جرجانی، ابوالقاسم ادریس قمی، علی بن محمد، هارون بن حسن بن محبوب، اسحاق بن اسماعیل نیشابوری و... اشاره کرد که هرکدام وزنه ای ارزشمند در عالم تشیع محسوب می‌شوند. نکته دیگر اینکه بعضی از شاگردان امام جواد(ع)همان شاگردان حضرت رضا(ع) بودند كه پس از شهادت آن حضرت به امام جواد(ع) پیوستند، صفوان بن یحیی ومحمد بن سنان که حضرت جواد(ع) از این سه نفر یاد كرده و فرمودند: «خداوند از طرف من به صفوان و محمد بن سنان و زكریا بن آدم پاداش نیك دهد كه نسبت به من وفای به عهد کردند.»
اما امروز که در عصر پیشرفتهای علمی و فناوری هستیم، نوجوانان وجوانان ما در مسیر کسب علم چگونه می‌توانند از امام جواد(ع) الگو بگیرند؟
- به نکته خوبی اشاره کردید. جوانان بر اساس طبیعتی که دارند، برای آشنایی با افکار و اندیشه‌های متفاوت علاقه شدیدی از خود نشان می‌دهند. آنان دوست دارند اندیشه های نو و متفاوت را بشناسند و از میان آنها آنچه را که به نظر خود بهتر و کارآمدتر تشخیص می‌دهند انتخاب کنند. چنانکه امام علی(ع) فرمودند: «دل نوجوان مانند زمین خالی(آماده و مستعد) است و هر اندیشه‌ای که در آن القا شود، می‌پذیرد.»
بنابراین بذر دانش یکی از مهمترین سرمایه هایی است که می‌توان در دل جوان کاشت و آن را بارور کرد. امام جواد(ع) در پیامی اهمیت علم و دانش را این گونه بیان می‌کنند: «بر شما باد کسب دانش، زیرا آن برای همه لازم است و سخن از علم و بررسی آن امری مطلوب (و دوست داشتنی) است. برادران (دینی) را به هم پیوند می‌دهد و نشانه (شخصیت والا) و جوانمردی، تحفه مناسبی برای مجالس، دوست و همراه در سفر و مونس غربت و تنهایی است.»
از منظر امام جواد(ع) شایسته است جوان مسلمان به علم و دانش روی بیاورد و آن را به عنوان مونس و یار مناسب برای خود برگزیند، دوستان خود را بر اساس بینش و دانش انتخاب و شخصیت اجتماعی خود را به وسیله دانش و علم مشخص کند.
منبع:قدس
211008
همزمان با فرا رسیدن سالروز شهادت حضرت جوادالائمه(ع) ضمن عرض تسلیت به ساحت مقدس ولی نعمتمان حضرت رضا(ع) فرازهای حیات ارزشمند آن حضرت را در گفت وگو با حجت الاسلام سیدحسین حسینی قمی، استاد حوزه و دانشگاه و کارشناس معارف اسلامی مورد بررسی قرار داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
جناب حسینی قمی! امام جواد(ع) در کودکی به مقام رفیع امامت نایل شدند، آن حضرت در پاسخ برخی افراد که می‌پرسیدند آیا یک کودک هفت ساله مدیریت، دوراندیشى و درایت یک مرد کامل را برای اداره امور مسلمانان دارد؛ از چه تدابیری بهره بردند؟
- همان طور که می‌دانید از منظر باورهاى شیعه که موضوع امامت را یک موهبت الهى مىداند، پاسخ این پرسش روشن است، زیرا از این دیدگاه خداوند متعال هر کسى را که شایسته این مقام بداند، به منصب پیشوایى امت بر مىگزیند؛ حتى اگر در سنین کودکى باشد. اما امام جواد(ع) با تکیه بر علم لدنی که در وجود نورانی ایشان موج می‌زد، به همه پرسشهای مورد نظرافراد جامعه از منظر عقل، دین و استدلالهای علمی پاسخ می‌دادند. بینش وحیانى ایشان مبتنی بر قرآن بود و آگاهی و احاطه حضرت بر علوم گوناگون همواره راه را بر افراد مغرض سد می‌کرد. در تاریخ نقل است امام جوادالائمه(ع) بیش از سی هزار مسأله را پاسخ گفتند و این گواه روشنی بر حقانیت ایشان برای امامت مسلمانان بود. امام هشتم(ع) براى اثبات امامت حضرت جواد(ع) و پاسخ به شبهات طرح شده، گاه از آیات قرآن و دلایل تاریخى بهره مىگرفتند و گاهى نیز از تفضلات الهى و تأییدات غیبى استفاده مىکردند.
آن حضرت به عنوان جوانترین پیشوای معصوم شیعه معدن علم و دانش بودند، در این زمینه چه نکاتی را قابل طرح می‌دانید؟
- به نکته خوبی اشاره داشتید، زیرا حیات کوتاه این امام معصوم به اندازه تمام هستی برکت و نور به همراه داشت و این نیز از معجزات الهی بود که در وجود حضرت انعکاس داشت. امام جواد(ع) در خردسالی به امامت رسیدند و با این وجود گنجینه سرشار علم الهی، آن حضرت را به علوم زمانه مسلط کرده بود.
ایشان با سن کم با شرکت در مناظره‌ها و مباحثه های عالمان و دانشمندان بزرگ عصر خویش، علم لدنی که همانا مختص انبیا و معصومین(ع) است را فرا روی مردم عصر خویش و اعصار دیگر به تصویر کشیدند. روایت است هنگامی که حضرت موضوع حیف و میل شبانی را به او گوشزد می‌کرد، در پاسخ به پرسش شبان که گفت، از کجا به این موضوع پی بردید؟ فرمودند:« نحن خزان علمه وعیبه حکمته و اوصیاء انبیائه و عباد مکرمون»، همانا ما خزانه داران علم الهی و گنجینه داران حکمت خداوندی و جانشینان انبیا و بندگان گرامی او هستیم.
علم و دانش از منظر جواد الائمه (ع) چه جایگاهی دارد؟
- از منظرحضرت جوادالائمه (ع)، علم دو وجه دارد، علمی که در وجود خود انسان ریشه دارد و علمی که از دیگران می‌شنود و یاد می‌گیرد. اگر علم اکتسابی با علم فطری هماهنگ نباشد، سودی نخواهد داشت. هر کس لذت حکمت را بشناسد و طعم شیرین آن را بچشد، از پیگیری آن آرام نخواهد نشست. زیبایی واقعی در زبان و گفتار نیک است و کمال راستین در داشتن عقل. آن حضرت، علم و دانش را یکی از مهمترین عوامل پیروزی و رسیدن به کمالات معرفی و به انسانهای کمال خواه و حقیقت طلب توصیه می‌کردند که در راه رسیدن به آرزوهای مشروع و موقعیتهای عالی دنیوی و اخروی از این نیروی کارآمد بهره لازم را بگیرند. آن گرامی می‌فرمودند: «چهار عامل موجب دستیابی انسان به اعمال (صالح و نیک) است؛ سلامتی، توانگری، دانش و توفیق(خداوندی)».
از دوران حیات امام جواد(ع) به دوران شکوفایی و احیای فقه و فرهنگ شیعی یاد می‌شود، این مسأله با وجود نظارت شدیدی که از سوی خلفای عباسی درمورد ایشان اعمال می‌شد، چگونه تحقق یافت؟
- به نکته خوبی اشاره داشتید، زیرا دوران امامت پیشوای نهم، معاصر با دو طاغوت یعنی مأمون و معتصم(هفتمین و هشتمین خلیفه عباسی) بود و موضعگیری امام جواد(ع) در برابر مأمون همچون موضعگیری پدرشان امام رضا(ع) با او بود، ولی نرمش ظاهری مأمون از یك سو و آزادی نسبی امام در بهره‌برداری بسیار به نفع خط فكری تشیع و نگهبانی از شیعیان از سوی دیگر، موجب شد آن حضرت به بازساری و نوسازی فقه و فرهنگ تشیع پرداختند. طرح مناظرات علمی از سوی مأمون و شرکت امام جواد(ع) در این مناظرات فرصت خوبی را برای احیای فرهنگ شیعی فراهم کرد و در واقع این مناظرات علمی تاکتیک مبارزاتی پیشوای نهم در مواجهه با فرهنگ طاغوت بود. هر چند پس از مرگ مأمون و نشستن معتصم بر مسند خلافت، نظارتها را شدیدتر و مناظرات به نوعی کمرنگ تر شد، اما امام نهم با تشکیل شبکه وکالت و تعیین کارگزاران خود در مناطق مختلف، این رسالت را ادامه دادند.
حضرت در مسیر تربیت شاگردان خویش از چه تدابیری بهره بردند؟
- در نگاهی به زندگی شاگردان برجسته امام جواد(ع) به این نتیجه می‌رسیم که ایشان با زندگی کوتاه اما پربرکت خویش حوزه علمیه تشیع را که در زمان حیات امام صادق(ع)تأسیس شده بود حفظ کردند. گروه نسبتا بسیاری از محضر آن حضرت استفاده علمی می‌كردند، بعضی مجموع یاران و اصحاب و شاگردان ایشان را 257 نفر ذكر كرده‌اند. ضمن اینکه محدثان دیگری از غیرشیعیان نیز از كلاس درس آن حضرت استفاده می‌كردند. از شاگردان برجسته آن حضرت می‌توان به افرادی چون: علی بن مهزیار، احمد بن محمد بن ابی نصر بزنطی، زكریا بن آدم، محمد بن اسماعیل بن بزیع، حسین بن سعید اهوازی، احمد بن محمد بن خالد برقی، شاذان بن خلیل بن نیشابوری، نوح بن شعیب بغدادی، محمد بن احمد المحمودی، ابو یحیی جرجانی، ابوالقاسم ادریس قمی، علی بن محمد، هارون بن حسن بن محبوب، اسحاق بن اسماعیل نیشابوری و... اشاره کرد که هرکدام وزنه ای ارزشمند در عالم تشیع محسوب می‌شوند. نکته دیگر اینکه بعضی از شاگردان امام جواد(ع)همان شاگردان حضرت رضا(ع) بودند كه پس از شهادت آن حضرت به امام جواد(ع) پیوستند، صفوان بن یحیی ومحمد بن سنان که حضرت جواد(ع) از این سه نفر یاد كرده و فرمودند: «خداوند از طرف من به صفوان و محمد بن سنان و زكریا بن آدم پاداش نیك دهد كه نسبت به من وفای به عهد کردند.»
اما امروز که در عصر پیشرفتهای علمی و فناوری هستیم، نوجوانان وجوانان ما در مسیر کسب علم چگونه می‌توانند از امام جواد(ع) الگو بگیرند؟
- به نکته خوبی اشاره کردید. جوانان بر اساس طبیعتی که دارند، برای آشنایی با افکار و اندیشه‌های متفاوت علاقه شدیدی از خود نشان می‌دهند. آنان دوست دارند اندیشه های نو و متفاوت را بشناسند و از میان آنها آنچه را که به نظر خود بهتر و کارآمدتر تشخیص می‌دهند انتخاب کنند. چنانکه امام علی(ع) فرمودند: «دل نوجوان مانند زمین خالی(آماده و مستعد) است و هر اندیشه‌ای که در آن القا شود، می‌پذیرد.»
بنابراین بذر دانش یکی از مهمترین سرمایه هایی است که می‌توان در دل جوان کاشت و آن را بارور کرد. امام جواد(ع) در پیامی اهمیت علم و دانش را این گونه بیان می‌کنند: «بر شما باد کسب دانش، زیرا آن برای همه لازم است و سخن از علم و بررسی آن امری مطلوب (و دوست داشتنی) است. برادران (دینی) را به هم پیوند می‌دهد و نشانه (شخصیت والا) و جوانمردی، تحفه مناسبی برای مجالس، دوست و همراه در سفر و مونس غربت و تنهایی است.»
از منظر امام جواد(ع) شایسته است جوان مسلمان به علم و دانش روی بیاورد و آن را به عنوان مونس و یار مناسب برای خود برگزیند، دوستان خود را بر اساس بینش و دانش انتخاب و شخصیت اجتماعی خود را به وسیله دانش و علم مشخص کند.
منبع:قدس
211008
