فلسفۀغیبت امام عصر(ع)در روایات رضویه

 

وی با بیان اینکه با بررسی سیر تاریخی مباحث مهدویت در سخنان امام رضا(ع) بسیاری از سوالات در این زمینه پاسخ داده می شود، خاطرنشان کرد: در آموزه‌هاي اعتقادی شيعه، مهدويت، از پر رمز و رازترين معارف اعتقادي است، از ولادت پنهان حضرت مهدي گرفته، تا پنهان زيستي او؛ از چگونگي زندگي آن حضرت گرفته تا عمر طولاني اش؛ از چگونگي غيبت ايشان گرفته تا ظهور، قيام و حكومت جهاني بر كرة زمين و... اينها، اسراري است كه بر عموم مردم، پوشيده مانده و برخي جزو اسرار الهي تلقي شده است.

 

حجت الاسلام سلیمیان با بیان اینکه نام بردن آن حضرت به نام مخصوص (م ح م د) همیشه مورد توجه دانشمندان و بزرگان شيعه بوده و در روايات فراواني از معصومين مورد اشاره قرار گرفته، اظهارداشت: مرحوم كليني با ذكر سند به نقل از ريان بن صلت گويد از حضرت رضا(ع)  شنيدم كه چون راجع به قائم سؤال شد، فرمود:... و نامش برده نشود، که نشان از اهمیت این بحث در نگاه امام رضا(ع) دارد.

 

این پژوهشگر مهدوی با اشاره به تبیین خاتمیت حضرت مهدی و خاتم الاوصیاء بودن ایشان از سوی امام رضا(ع) تصریح کرد: حسن بن علي خزاز گفت: علي بن ابي حمزه خدمت حضرت رضا(ع) رسيد و عرض كرد: آقا شما امام هستيد؟ فرمود: آري. او گفت: من از جدت جعفر بن محمّد(ع) شنيدم كه مي‌فرمود امام نمي‏باشد مگر كسي كه داراي فرزند باشد. آن جناب فرمود: فراموش كرده‏اي يا خود را به فراموشي زده‏اي پيرمرد! حضرت صادق(ع) چنين نفرمود آن جناب فرمود: لَا يَكُونُ الْإِمَامُ إِلَّا وَ لَهُ وَلَدٌ إِلَّا الْإِمَامُ الَّذِي يَخْرُجُ عَلَيْهِ الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيٍّ فَإِنَّهُ لَا عَقِبَ لَهُ؛ امام نخواهد بود مگر كسي كه داراي فرزند باشد مگر آن امامي كه حسين بن علي(ع)در زمان او خارج مي‏شود و (رجعت مي‌نمايد) كه او داراي فرزند نخواهد بود...

 

وی ادامه داد: سال‌ها پيش از زاده‌شدن حضرت مهدي(ع) آن‌گاه که معصومان(ع) از آن حضرت سخن مي‌گفتند، بي‌درنگ به پنهان‌زيستي آن حضرت نيز اشاره مي‌کردن، اين پافشاري، بيش از آن‌که در جهت آگاه کردن شيعيان باشد، براي زمينه‌سازي و آماده‌کردن آن‌ها بود، آنچه بر رمز و راز اين مسأله مي‌افزود، پافشاري معصومان(ع) بر سِرّ بودن اين حادثه بود؛ اگر چه گاهي به تناسب، گفته‌هاي ارزنده‌اي دربارة آن، به پيروان خود مي‌فرمودند.

 

حجت الاسلام سلیمیان با اشاره به چگونگی غیبت حضرت ولی عصر در احادیث رضوی تاکید کرد: مرحوم كليني با ذكر سند به نقل از ريان بن صلت گويد از حضرت رضا(ع) شنيدم كه چون راجع به قائم سؤال شد، فرمود: لَا يُرَي جِسْمُهُ وَ ...؛ شخصش ديده نشود...

 

این پژوهشگر مهدوی با بیان اینکه امام رضا(ع) نگاه ویژهای به مصادیق فلسفه های غیبت امام عصر داشتند، افزود: بررسی چرايي‌ها و سبب‌هاي پنهان‌زيستي حضرت مهدي(ع) یکی از مهمترین مباحث روایی در سیره امام رضا(ع) است.

 

وی زير بيعت كسي نبودن را اولین مصداق فلسفه غیبت امام عصر از نگاه امام رضا(ع) دانست و بیان داشت: مضمون برخي روايات، اين است كه آن حضرت، با غيبت خود، از بيعت با طاغوت‏ هاي زمان در امان خواهد بود.

 

حجت الاسلام سلیمیان با اشاره به روایتی در این خصوص گفت: حسن بن عليّ بن فضّال از امام رضا(ع) نقل كرده است كه حضرت فرمودند: كَأَنِّي بِالشِّيعَةِ عِنْدَ فَقْدِهِمُ الثَّالِثَ مِنْ وُلْدِي يَطْلُبُونَ الْمَرْعَي وَ لَا يَجِدُونَهُ؛ گويا شيعه را مي‏بينم، آن زمان كه سومين نفر از فرزندانم را نمي‏يابند و بدنبال اين هستند كه كسي امور آنان را بدست گيرد و شؤونشان را تدبير نمايد ولي او را نمي‏يابند، عرض كردم: چرا يا ابن رسول اللَّه؟!   حضرت فرمودند: لِأَنَّ إِمَامَهُمْ يَغِيبُ عَنْهُمْ؛ زيرا امامشان غائب مي‏گردد، عرض كردم چرا؟ فرمودند:  لِئَلَّا يَكُونَ فِي عُنُقِهِ لِأَحَدٍ بَيْعَةٌ إِذَا قَامَ بِالسَّيْفِ؛ ‏ زيرا در هنگام قيام، بيعت كسي در گردن او نباشد (و با إجبار با ظالم زمان خود بيعت نكرده باشد.)

 

این پژوهشگر مهدوی با بیان اینکه يكي ديگر از حكمت‏ هاي غيبت حضرت مهدي(ع) از نگاه امام رضا(ع) آزمايش مردم است، خاطرنشان کرد: صفوان بن يحيي گويد: امام رضا(ع) فرمود: وَ اللَّهِ لَا يَكُونُ مَا تَمُدُّونَ إِلَيْهِ أَعْيُنَكُمْ حَتَّي تُمَحَّصُوا وَ تُمَيَّزُوا وَ حَتَّي لَا يَبْقَي مِنْكُمْ إِلَّا الْأَنْدَرُ فَالْأَنْدَرُ؛  آنچه شما چشمان خود را به سويش مي‏داريد (منتظر و چشم به راه آن هستيد) واقع نخواهد شد تا اينكه پاكسازي و جداسازي شويد و تا اينكه نماند از شما مگر هر چه كمتر و كمتر.

 

وی ادامه داد: البته در دو نقل ديگر نخست شیخ مفید(م413ق)  و پس از آن مرحوم اربلي(م693ق)، اين روايت به جاي "مَا تَمُدُّونَ إِلَيْهِ أَعْيُنَكُمْ" جمله "مَا تَمُدُّونَ إِلَيْهِ أَعْنَاقَكُمْ" ذكر شده، با اضافه‌اي اين‌گونه نقل كرده است: لايكون ما تمدون أعناقكم إليه حتي تميزوا و تمحصوا فلا يبقي منكم إلا القليل ثم قرأ الم أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا يُفْتَنُونَ ثم قال إن من علامات الفرج حدثا يكون بين المسجدين و يقتل فلان من ولد فلان خمسة عشر كبشا من العرب؛ كه مكشيد چشم‌هاي خود را به سوي او تا تميز كرده شوند، و آزموده گردند خلايق، پس باقي نماند از شما مگر اندكي، بعد از آن خواند اين آيت را كه الم  أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا يُفْتَنُونَ (عنكبوت/1-2) پس از آن فرمود: از علامات فرج پديده‌اي باشد كه واقع شود ميان هر دو مسجد، و بكشد فلان ولد فلان پانزده كس از عرب.

 

حجت الاسلام سلیمیان افزود: حسن بن عليّ بن فضّال گويد از امام رضا(ع) شنيدم كه مي ‏فرمود: إِنَّ الْخَضِرَ(ع) شَرِبَ مِنْ مَاءِ الْحَيَاةِ فَهُوَ حَيٌّ لَا يَمُوتُ حَتَّي يُنْفَخَ فِي الصُّورِ وَ إِنَّهُ لَيَأْتِينَا فَيُسَلِّمُ فَنَسْمَعُ صَوْتَهُ وَ لَا نَرَي شَخْصَهُ وَ إِنَّهُ لَيَحْضُرُ حَيْثُ مَا ذُكِرَ فَمَنْ ذَكَرَهُ مِنْكُمْ فَلْيُسَلِّمْ عَلَيْهِ وَ إِنَّهُ لَيَحْضُرُ الْمَوْسِمَ كُلَّ سَنَةٍ فَيَقْضِي جَمِيعَ‏ الْمَنَاسِكِ وَ يَقِفُ بِعَرَفَةَ فَيُؤَمِّنُ عَلَي دُعَاءِ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيُؤْنِسُ اللَّهُ بِهِ وَحْشَةَ قَائِمِنَا فِي غَيْبَتِهِ وَ يَصِلُ بِهِ وَحْدَتَه؛  خضر(ع) از آب حيات نوشيد و او زنده است و تا نفخ صور نخواهد مرد و او نزد ما مي‏آيد و سلام مي‏كند و آوازش را مي‏شنويم امّا شخصش را نمي‏بينيم و او هر جا كه ياد شود حاضر مي‏شود و هر كه او را ياد كند بايستي بر او سلام كند و او همه ساله در موسم حجّ حاضر مي‏شود و همه مناسك را به جا مي‏آورد و در بيابان عرفه وقوف مي‏كند و بر دعاي مؤمنين آمين مي‏گويد و خداوند به واسطه او تنهائي قائم ما را در دوران غيبتش به انس تبديل كند و غربت و تنهائيش را با وصلت او مرتفع سازد.

منبع:شبستان