تعلیم وتربیت فرزندرا ازچه زمانی شروع کنیم؟

عقیق

حضرت علی(ع) می فرمایند: هیچ عملی برای پدر در حق فرزندش بهتر از آموختن ادب شایسته نیست.

 تعلیم و تربیت پیش از تولد

در سیره معصومین (علیهم السلام) تربیت کودک پیش از تولد وی آغاز می شود؛ یعنی یک دسته عواملی قبل از ازدواج وجود دارند که ریشه های تربیت فرزندان را تشکیل می دهند، یکی از عوامل بسیار مهم به نحوه انتخاب همسر بر می گردد، چرا که تمامی خصایص اخلاق و روحیات والدین تحت ضوابط خاصی به فرزند منتقل می شود. از این رو عفاف و پاکدامنی از معیار های ضروری در انتخاب همسر است. امام کاظم(ع) از رسول خدا(ص) نقل می کند که فرمودند: با زنان فلان طایفه ازدواج کنید زیرا آنها با عفاف هستند و با زنان فلان طایفه ازدواج نکیند؛ زیرا آنان با عفت نیستند.

از دیگر زمینه های تعلیم و تربیت پیش از تولد فرزند در سیره ائمه اطهار علیهم السلام مباشرت و روابط صحیح پدر و مادر در این باره است. یکی از حقوق فرزندان بر والدین این است که در زمان انعقاد نطفه فرزند روحیه والدین از نظر شرعی و علمی مطلوب باشد، زیرا همه این عوامل در سرنوشت فرزند و خصوصیات جسمی و روانی وی موثر خواهد بود.

در روایات معصومین دستوراتی در این باره برای ما وارد شده است که توجه و عمل به انها از عوامل موثر در شکل دهی تربیت فرزندان می تواند باشد.

تعلیم و تربیت در بدو تولد

در سیره معصومین علیهم السلام آداب و سنت هایی یافت می شود که از آغاز تولد فرزند تا روز هفتم به آنها عمل می کردند، در این میان انتخاب نام نیکو برای فرزند، یکی از مهمترین آن آداب و سنن است که متاسفانه امروزه به دلایل مختلفی در حال کمرنگ شدن است.

در روایتی آمده که فرزند را بر پدر و مادر سه حق است؛ انتخاب مادری شایسته برای او، نام نیکو بر او نهادن و تلاش بسیار در تربیت او.

نامی که برای فرزند انتخاب می شود، نقش مهمی در شخصیت او دارد. از این رو باید نام او به گونه ای انتخاب شود که بعد ها تحقیر و تمسخر وی نباشد. دین اسلام به والدین دستور می دهد حتی پیش از تولد فرزند نام نیکو برای او انتخاب کنند.

امام محمد باقر(ع)، در خصوص انتخاب نام نیکو برای فرزندان، چنین رهنمود می دهند: دوست داشتنی ترین اسم ها آن است که نشان دهنده بندگی خدا باشد و بهترین انها نام پیامبران است.

تعلیم و تربیت فرزند در دوران کودکی

این دوره که از زمان تولد تا هفت سالگی ادامه دارد، کودکان به دلیل ناتوانی هایشان باید مورد احترام و نوازش قرار گیرند که این نوازش می تواند به روش هایی زیر صورت گیرد.

توجه به بازی کودکان

از جمله وظایف والدین در این برهه از زندگی، توجه به بازی کودکان و فراهم نمودن زمینه مناسب برای بازی آنان است؛ چرا که بازی با سرنوشت کودک عجیب است و یکی از نیاز های طبیعی او به شمار می رود.

امام صادق(ع) می فرمایند: فرزند خویش را آزاد بگذارید تا هفت سالگی بازی کند. کودکان در بازی هایشان نیاز به هم بازی و دوست درند، بنابراین والدین باید گاهی در بازی های کودکان شریک شوند و خود را در سطح کودکان تنزل دهند و روحیه ای شبیه روحیه آنها را در خود ایجاد نمایند؛ همان گونه که از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است؛ هر کسی کودکی داشته باشد باید با وی کودکانه رفتار کند.

اظهار محبت به فرزند

نیاز کودک به محبت و تامین آن از سوی والدین، اساس و پایه تربیت را شکل می دهد. بررسی های متعددی ثابت کرده است که محبت مهمترین عامل سلامت روح کودک و فقدان آن موجب ناهنجاری های روانی می وشوند.

از این رو والدین باید محبت خود به فرزندان را به صورت های گوناگون آشکار سازند.

در سیره ائمه اطهار علیهم السلام، محبت به فرزندان به شیوه های متفاوتی ابراز شده است از جمله بوسیدن فرزند ، هدیه دادن، نوازش کردن و ... .

رعایت عدالت بین فرزندان

دین اسلام در همه مسائل، مسلمانان را به عدالت توصیه نموده است که شامل رعایت عدالت با فرزندان نیز می شود.

یکی از مهمترین وظایف والدین رعایت و مساوات با فرزندان است، زیرا عواقب تبعیض بین فرزندان نه تنها متوجه فرزندان، بلکه دامنگیر والدین نیز خواهد شد و فرزندان را به پدر و مادر بی اعتماد می کند و باعث به وجود امدن حسادت، کینه توزی و دشمنی بین فرزندان خواهد شد.

بنابراین والدین در برابر ابراز محبت به فرزندان خود، باید حداقل در ظاهر مساوات را رعایت کنند.

نعمان بن بشیر از پیامبر اکرم اسلام(ص) نقل می کند: از خدا بترسید و بین فرزندانتان با عدالت رفتار کنید؛ همان گونه که دوست دارید آنان به شما تمکین کنند.

احترام و تکریم فرزند

در سیره معصومین علیهم السلام تکریم و احترام کودکان به شیوه های مختلف از جمله؛ سلام کردن، خطاب نیکو کردن به آنان، عیب جویی نکردن از کودکان صورت پذیرفته است.

چشم پوشی کردن از اشتباهات و عیوب فرزندان یکی از راه های احترام به انان است که روحیه اعتماد به نفس را در آنان تقویت کرده و ریشه های حقارت را در آنان می خشکاند.

پی نوشت:

سیره خانوادی ائمه مصعومین- سلمان گواری

منبع:حوزه