۰۴ آذر ۱۴۰۳ ۲۳ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۵۹ : ۱۰
احتجاج حضرت علي(ع)در شوراي سقيفه
بر اساس روايتي از ابوذر غفاري، علي(عليه السلام) در حديث شورا ضمن احتجاج‌هايش بر برتري خود بر اعضاي شورايي كه عمر بن خطاب مشخص كرده بود، به شأن نزول آيه سقاية الحاج استدلال نمود و حاضران در شورا اين مطلب را تأييد كردند.
1. برخي بر اين باورند كه مخاطبان آيه مشركان هستند؛ زيرا به گفته ابن عباس، آنان مي‌پنداشتند كسي كه به تعمير خانه خدا و سقايت حاجيان مي‌پردازد، از كسي كه به خدا و روز جزا و جهاد في سبيل الله ايمان داشته باشد، برتر است. آنان افتخار مي‌كردند كه اهل حرم هستند و از ايمان آوردن به خدا تكبر مي‌ورزيدند ؛ چنان‌كه بعضي از اقوال در سبب نزول آيه نيز مؤيد همين مطلب است.
بر پايه نقل گروهي ديگر از مفسران، مخاطبان آيه شماري ازمؤمنان بودند كه مي‌پنداشتند عمارت و سقايت آنان پيش از ايمان آوردنشان و نيز همين اعمال به دست مشركان، با سقايت و تعمير مسجدالحرام بعد از ايمان آوردن برابر است. افزون بر سياق انكاري آيه ، بعضي از اقوال در سبب نزول آيه نيز مؤيد اين مطلب است.
2. در تفسيري ديگر، سقايت و عمارت، مصدر و به معناي فعل است و جمله {من آمن بالله و اليوم الآخر} به فاعل اشاره دارد. بر اين اساس، ظاهر لفظ اقتضاي تشبيه فعل به فاعل و صفت به ذات دارد و اين محال است ؛ زيرا مقابله بايد ميان دو چيز هم‌سنخ، مانند دو انسان يا دو عمل صورت پذيرد، نه ميان انسان و عملي از او. از همين رو، مفسران ناچار به تأويل آيه شده‌اند؛ يا بدين سان كه مضاف در تقدير گرفته شود: «أجعلتم أهل السقاية و عمارة المسجدالحرام ...» يا گفته شود: «أجعلتم سقاية الحاج كإيمان من آمن بالله ...».
برخي نيز گفته‌اند: نيازي به تقدير مضاف نيست؛ بلكه مصدر در اين‌جا به معناي فاعل است. در آيه سقاية الحاج، ميان سقايت حاجيان و تعمير مسجدالحرام از سويي و ايمان به خدا و روز جزا و شركت در جهاد در راه خدا از سويي ديگر سنجش صورت پذيرفته و خداوند از نابرابري آن‌ها در فضل و برتري خبر داده است.
3. به گفته علامه طباطبايي، ذكر سقايت حاجيان و عمارت مسجدالحرام بدون هرگونه قيد در برابر ايمان به خدا و قيامت و جهاد في سبيل الله به اين معناست كه سقايت و عمارت تهي از ايمان هرگز با ايمان به خدا برابر نيست و خداوند آن را رد مي‌كند .
برخي از مفسران گفته‌اند: عمل نيك و عبادي هر چند عظيم اگر با ايمان توأم نباشد، ارزش ندارد و ذيل آيه: {وَاللهُ لاَ يَهدِي القَومَ الظَّالِمِينَ} مؤيد همين است. افزون بر اين، آيات قبل و بعد آيه سقاية الحاج وحدت معنايي دارند و دلالت مي‌كنند كه زنده بودن و ارزش و نيز سبب قرب الي الله بودن هر عمل، بر روح ايمان مبتني است.
منبع:حج
211008
گزارش خطا
