کارکردهای معرفتی دین در زندگی انسان

عقیق:حجت‌الاسلام حمیدرضا شاکرین (عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی): بحث معرفت و معرفت‌شناسی دین بسیار گسترده است، ما در ابعاد مختلف مشاهده می‌کنیم که دین برای انسان معارف و مباحثی را به یادگار گذاشته که انسان هرگز به تنهایی یا با عقل صرف بشر نمی‌توانست بدان برسد یا اگر هم می‌رسید، دیر هنگام و دور از دسترس بود.

یکی از مسائلی که فهم آن برای انسان‌ها دارای محدودیت است بحث حیات و ممات انسان و زندگی پس از مرگ است. آیا حیات یک مرحله زندگی انسان است و انسان زندگی جاودان خواهد داشت؟ اگر چنین است در زندگی جاودانه انسان پس از مگر چه اتفاقی می‌افتد و مختصات این زندگی چیست؟

انبیاء (ع) نزول کردند تا این نکات را به انسان یاد دهند وگرنه انسان نمی‌توانست به این سؤالات پاسخ دهد البته اطلاعاتی که از طریق عقل و فلسفه انسان کسب می‌کند خوب است اما این اطلاعات هم براساس سخنان پیامبران (ص) به دست آمده و عقل را به تحریک انداخته است.

فیلسوفان و نوابغ فلسفه بشری در تاریخ حیات تفکر انسان نقش زیادی داشته‌اند، به طور مثال ابن سینا توانست اصل معاد را به لحاظ عقلی اثبات کند اما اینکه حیات اخروی جسمانی یا روحانی است، نامشخص باقی ماند درحالیکه انبیاء سال‌ها قبل این مسئله را پاسخ دادند بازهم ابن سینا می‌گوید که عقل فلسفی او در این زمینه لنگ است، ملاصدرای شیرازی هم قرن‌ها بعد معاد جسمانی را اثبات کرد که اثبات آن با آنچه قرآن کریم گفته فاصله زیادی دارد.

بنابراین انسان امروز وارث میراث فلسفی چندین هزار ساله از متفکران عظیم بشری است که هنوز هم در الفبای مسائل مهم خلقت باقی مانده‌اند درحالیکه انبیاء الهی به طور مفصل و با اطلاعات دقیق همه مباحث را در اختیار ما قرار داده‌اند، به همین خاطر هم هست که متفکران پیشین ما ادعای شاگردی انبیاء را دارند و فهمیدند که چه چیز در مکتب انبیا(ع) وجود دارد.

در نهایت دین معارفی به انسان می‌دهد که به این سادگی‌ها قابل به‌دست آوردن نیست و از طریق مجاری عادی معرفتی کسب نمی‌شود اگر هم بدست بیاید، دشوار و زمان بر است.

راه‌های عقلانی زیادی برای وصل شدن به ائمه (ع) وجود دارد. آیت‌الله جوادی آملی در تعبیری می‌گویند که عقل مفتاح دین است و از طریق آن درها باز می‌شود. منتها این که ابزار عقلانی که بتواند ما را به دین وصل کند در اختیار همه انسان‌ها قرار دارد و همه می‌توانند معجزه پیامبر (ص) را ببینند، دلالت بر صدق آن دارد و انسان از این طریق به چیزهایی دست می‌یابد که بعد از هزاران سال از طریق معادلات عقلی و فلسفی نتوانسته بدان دست یابد، با این حال عقل در فهم آن کمک زیادی به ما می‌کند.

منبع:فارس