معبّری که چند قرن بعد از وفاتش مشهور شد

عقیق:نهم شوال برابر با سالروز وفات «ابن‌سیرین» یکی از معبران اسلامی است، وی محدث‌ و فقیه‌ تابعی‌ بصری‌ که‌ چند قرن بعد از وفاتش به خوابگزاری چیره‌دست معروف شد، نام وی ابوبکر محمد ابن سیرین است که در قرن اول هجری به دنیا آمده است و در سال 110 هجری به دیار باقی شتافت، احتیاط در مسائل‌ شرعى‌، یک روز در میان‌ روزه‌ گرفتن‌، شب‌ زنده‌داری‌ و بردباری از ویژگی‌های وی بود، نویسندگان‌ صحاح‌ شش‌گانه‌،‌ ابن‌ سیرین‌ را فقیهى‌ برجسته‌ مى‌نگریستند و رفتار و گفتارش‌ را حجت‌ مى‌دانستند.

در مورد ابن سیرین روایات و داستان‌های زیادی نقل شده از جمله اینکه او خود را از یک صحنه کامجویی نجات داد و خداوند به پاس عفت و پاکدامنی­‌اش همانند یوسف(ع) علم تعبیر خواب به او عطا کرد. ولی صحت و سقم روایت فوق چندان روشن نیست هر چند انتساب این داستان به ابن سیرین سابقه­‌ای طولانی دارد.
یکی از کتاب‌هایی که به وی انتساب دارد، تعبیر خواب ابن سیرین است،‌ این کتاب هر چند مشهور به ابن سیرین است، ولی در واقع مؤلف آن، شیخ ابوالفضل حبیش بن ابراهیم تفلیسی است که آن را در اواخر قرن ششم تألیف کرده است او تعبیر خواب‌هایی را از ابن سیرین، امام صادق(ع)، دانیال نبی(ع)، ابراهیم کرمانی و جابر مغربی و عده‌ای دیگر نقل کرده است.

*ابن سیرین از تابعین بود/ آثار برجای مانده از ابن‌سیرین توسط شاگردانش نگاشته شده است

درباره شخصیت ابن سیرین حجت‌الاسلام سیدمهدی واعظ موسوی کارشناس دینی با اشاره به اینکه ابن سیرین برای تفسیر و تعبیر خواب از استادان خویش نکته‌ها آموخت و از نوشته‌های پیشینیان به ویژه از نوشته‌های کهن ایرانی در تکمیل اطلاعاتش بهره گرفت، ابراز می‌دارد: ابن سیرین از تابعین بود و تابعین کسانی بودند که پیامبر(ص) را ندیدند و درک نکردند، وی پس از گرایش به اسلام و فراگرفتن بخش‌هایی از علوم و مفاهیم آن نیز به نکاتی جدید در این مورد، برخورد و آنگاه با حسن سلیقه و ذوق و ابتکار خویش یادداشت‌هایی، تهیه و آن‌ها را دسته‌بندی کرد.

وی آثار برجای مانده از ابن سیرین را حاصل تلاش شاگردان وی دانسته و می‌افزاید: ابن سیرین با سفر به شهرهای مختلف همچون مکه، کوفه و تیسفون به گردآوری حدیث پرداخت و در مدت چهار سال زندگی‌اش در دمشق به کار بازرگانی هم پرداخت.

حجت‌الاسلام واعظ موسوی در پاسخ به این سؤال که آیا علم تعبیر خواب ابن سیرین در اثر واقعه‌ای به او الهام شده است، بیان می‌دارد: ابن سیرین شاگرد بزاز و جوانی پاک و مخلص بود که خدا به او زیبایی بسیاری عنایت کرده بود، یکی از مشتریان وی زنی بود که شیفته جمالش شده بود، روزی چند طاقه پارچه خرید و به بزاز گفت من نمی‌توانم پارچه‌ها را بیاورم، به شاگردت بگو آن‌ها را برایم بیاورد، ابن‌سیرین پارچه‌ها را به خانه زن آورد و زن به او گفت پارچه‌ها را داخل بیاور، همین که داخل آمد، زن در را بست و خود را با بی‌حیایی در مقابل ابن سیرین قرار داد و گفت که اگر با من نباشی فریاد می‌زنم که تو می‌خواستی با من عمل منافی عفت انجام دهی.

وی ادامه می‌دهد: ابن‌سیرین مانده بود که چه کند، توکل به خدا کرد و از خداوند یاری خواست و به ظاهر گفت که می‌روم تا آماده شوم. به دستشویی می‌رود، در آنجا از کثافات برمی‌دارد- چون در قدیم چاهی نبود و آن‌ها را برای کود حیوانی بر می‌داشتند- و به سر و صورت و لباس خود می‌مالد. وقتی بیرون می‌آید، زن می‌بیند آن جمال زیبا به کثافات انسانی متعفن شده است، در را باز و او را بیرون می‌کند، به علت مقاومت او در مقابل شهوت مورد عنایت خداوند قرار گرفت و به عنوان خوابگزار به تعبیر خواب افراد پرداخت و باعث شد فردی نامدار در زمان خودش و تا به امروز شود.

* اصل خواب برای این است که ایمان مردم به مسأله معاد افزایش پیدا کند

در آیات و روایات زیادی درباره تعبیر خواب موارد زیادی مطرح شده است، از آن جمله که در قرآن کریم آمده است، دو جوان که همراه حضرت یوسف(ع) در زندان خوابی دیده بودند و آن را برای حضرت یوسف(ع) تعریف کردند تا ایشان آن را تعبیر کند یا در آیه‌ای دیگر به خواب پادشاه مصر اشاره می‌کند که خواب دید «هفت گاو چاق را، هفت گاو لاغر آن‌ها را می‌خورند و هفت خوشه سبز و هفت خوشه خشکیده» که این خواب را به مردم گفت تا تعبیر کنند، مردم گفتند: «این‌ها خواب‌های پریشان و آشفته‌ای است و ما از تعبیر این خواب‌ها آگاه نیستیم»، اما یکی از آنها که در زندان بوده و از توانایی حضرت یوسف(ع) در تعبیر خواب آگاه بود، به دنبال حضرت یوسف(ع) رفت و تعبیر خواب پادشاه را پرسید و حضرت پاسخ داد.

حجت‌الاسلام غلامرضا حیدری ابهری نویسنده کتاب «خواب و تعبیر» درباره انواع خواب‌ها می‌گوید: خواب‌ها را می‌توان به لحاظ‌ مختلف منشأ و تعبیر شدن تقسیم کرد، نمی‌توان گفت که خواب یک امر هیچ و پوچ است و بالاخره یک مسیر هدایت الهی است و اصل خواب برای این است که ایمان مردم به مسأله معاد افزایش پیدا کند تا یک تجربه شخصی از مسأله معاد داشته باشند، بنابراین خداوند متعال «خواب» را برای اینکه باور معاد برایمان آسان‌تر شود قرار داده است تا مبادا بیندیشیم تمام کارها بر عهده جسم ماست و در حقیقت جهان دیگری نیز هست.

 وی در پاسخ به این سؤال که تعبیر خواب تا چه حدی قابل اعتنا است، می‌افزاید: اصل علم تعبیر خواب یک علم الهی بوده و از هر کسی ساخته نیست، بلکه اولیای طراز اول می‌توانند خواب‌های ما را دقیق تعبیر کنند، البته یک سری قوانین و مقرراتی وجود دارد و علمایی هم که در سطح متوسط هستند، می‌توانند نشانه‌هایی را نیز احتمال بدهند. 

با این وجود حجت‌الاسلام ابهری اعتقاد دارد که کتاب مناسبی درباره تعبیر خواب وجود ندارد و می‌گوید: زیرا حتی کتاب «ابن سیرین» هم سندیت ندارد و نمی‌توان آن را به این شخص نسبت داد.

نتیجه اینکه اصل خواب و تعبیر آن مورد اتفاق همه است و ریشه قرآنی و روایی دارد، قرآن شریف به رؤیاهای زیادی اشاره کرده که همه آن‌ها از امور مهم خبر داده است، ابن سیرین در مورد تعبیر خواب،‌ کارشناس بوده و بر اساس قواعد خاص این علم تعبیر خواب می‌کرده است، همچنین با بررسی کتب و نسخه‌های‌ خطى‌ گوناگون در فن‌ خواب‌گذاری، مشاهده می‌شود «ابن سیرین»‌ هیچ‌ نوشته‌ای‌ در این‌ زمینه‌ ندارد و تنها روایت‌های‌ انگشت‌‌شماری‌ از خواب‌گذاری‌های‌ وی‌ در منابع‌ متأخّر آمده‌ است‌.

منبع:فارس