۰۴ آذر ۱۴۰۳ ۲۳ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۰۰ : ۱۲
تاثیر زیارت امام رضا در نشاط روحی و روانی زائران
جامعه صنعتی امروز علاوه بر ویژگیهای فیزیکی که دارد در بعد روانی موجب شده تا انسان صنعت زده را گرفتار بیماری های روحی وروانی مختلف نماید. از سویی هجمه فراوان اطلاعات که از طرق مختلف به وسیله رسانه های گوناگون بر بشر تحمیل شده او را دچار سردرگمی در تشخیص سره از ناسره نموده است.
عقیق:تنهایی های فزاینده،افسردگی و افزایش بیماری های روحی، روی آوردن به عرفان های کاذب، پناه بردن به خرافه و خرافه پرستی و...تنهابخشی از آسیب هایی است که انسان امروزی بدان گرفتار است.بسیاری از افراد برای درمان بیماری های روحی و روانی نیر گرفتار درمانگرانی سوء استفاده گر می شوند و نه تنها درمان نمی شوند بلکه بر دایره امراض آنها افزوده می شود.
اگرچه توسل به شیوه های ماورائی و یا روی آوردن به مظاهر خرافی ریشه در فطرت آدمی دارد اما اگر به درستی هدایت نشود؛ بیماران روحی را در گردابی ظلمانی فرو می برد.ادیان الهی برای پاسخ به فطرت معنویت گرای آدمی راهکارهای مختلفی را ارایه کرده اند .حضور مسلمانان در مساجد و اماکن مقدس و اجرای برخی مناسک مذهبی همچون حج ،حضور مسیحیان در کلیسا،و یا رفتارهای کلیمیان و...همه برای پاسخ به ندای درونی بشر است.
درکنار آداب و مناسک وارده توصیه های اخلاقی و به عبارتی پیاده سازی و نهادینه کردن "رفتار شهروندی سازمانی" Organizational Citizenship Behaviors (OCB) در درون جامعه آرامش بخشی افراد را در بر خواهد داشت.رفتارهایی چون امانتداری،مسئولیت پذیری،خیرخواهی،نظم وانضباط،جوانمردی ،شجاعت ،تعاون و...موجب می شود تا انسانهای عامل بدان به آرامش درونی دست یابند که نتیجه آنها نشاط درونی و بالتبع با فراگیری رفتارهای شهروندی نشاط اجتماعی نیز تامین خواهد شد.(مقاله رفتارهای شهروندی سازمانی)
شیعیان علاوه بر داشته های معنوی دیگران، فضاها و فرصت هایی برای ابراز ارادت و همصحبتی دارند که می توانند واگویه هایی که فقط بین خود و خدایشان هست را باآنان درمیان گذارند. وجود بارگاه ائمه معصومین علیهم السلام در مشهدمقدس،عتبات عالیات و مدینه منوره و همچنین آرامگاههای امامزادگان در نقاط مختلف ،برپایی مراسم های خاص همچون ولادت ها و شهادت های ائمه اطهار فرصت هایی استثنایی است که تنها در اختیار شیعیان است.
یکی از فرصت های ارزشمند به ویژه در بین شیعیان ،زیارت قبور ائمه طاهرین هست که اگر با علم ومعرفت انجام شود آثار و برکاتی جسمانی و معنوی برای مزور به همراه دارد. نفس قرارگرفتن در مشاهد متبرکه موجب آرمش درونی است و اگر این حضور با ارتباط عاشقانه با آن حضرات معصومین و خدای متعال برقرار سود و قطره اشکی جاری گردد قطعا موجب تخلیه آلام و دردهای روحی و روانی فرد می گردد و ارتباط چنین شخصی با اطرفیان و جامعه حداقل برای ساعاتی ارتباطی صمیمی و بدور از پرخاشگری خواهد بود.
زیارت در لسان روایات
زیارت در معنای عام آن که مشتمل بر زیارت قبور مردگان نیز می باشد مورد تاکید اسلام بود و سفارش های زیادی برآن شده است .در روایتی از پیامبر اکرم لی الله علیه و آله وسلم آمده است:
در جمله دیگر فرمودند: « زُورُوا قُبُورَ مَوْتَاكُمْ وَ سَلِّمُوا عَلَیْهِمْ فَإِنَّ لَكُمْ فِیهِمْ عِبْرَةً.»( بحار الانوار،ج79،ص64)؛ به زیارت مردگان بروید و بر آنان درود و سلام بفرستید، زیرا این كار درس عبرتى براى شما مىشود.
پیامبر اكرم صلى الله علیه و آله فرمود: «مَنْ زَارَ قَبْرَ أَبَوَیْهِ أَوْ أَحَدِهِمَا فِی كُلِّ جُمُعَةٍ غُفِرَ لَهُ وَ كُتِبَ بَرّا » (بحار الانوار، ج86،ص359) ؛ كسى كه در هر جمعه به زیارت قبر پدر و مادرش یا یكى از آنان برود، هم گناهش بخشیده مىشود و هم نزد خداوند فرزند نیكوكار به حساب مىآید
در كتب شيعي نیز درباره تشويق به زيارت رفتن قبور روايات زيادي وجود دارد . از اين روايات، استحباب زيارت قبور، متوجه شدن و شاد گشتن روح ميت نسبت به زيارت رفتن او، نحوه سلام دادن بر مردگان و دعا كردن براي آنها برداشت مي‌شود:
۱. در روايتى "محمّد‌بن مسلم" مى‌گويد: به امام صادق (ع) عرض كردم؟ آيا مردگان را زيارت كنيم؟ فرمود: بله. عرض كردم: آيا وقتى ما به زيارتشان مى‌رويم، آنان صداى ما را مى‌شنوند؟ فرمود: بله، به خدا سوگند، چنين است، مسلّما آنان از آمدن شما خبردار شده و شادمان مى‌گردند و با شما انس مى‌گيرند.
محمد‌بن‌مسلم مى‌گويد: عرض كردم: وقتى به زيارت ايشان رفتيم چه بگوييم؟
فرمود: بگو:«بار خدايا زمين را از پهلوهاى ايشان دور ساز (كنايه از آن كه فشار قبر را از ايشان بگردان) و روان‌هايشان را به سوى خود بالا بِبَر، و از جانب خويش خشنوديت را پيشبازشان بفرست، و از رحمتت، همنشينى براى آنان بگمار كه دلتنگى و تنهايي‌شان را مبدّل به أنس و آرامى كند و وحشتشان را مبدل به أمن ساز؛ چرا كه تو بر هر چيز توانايى(ویکی فقه به نقل از من لا يحضره الفقيه، ج۱، ص۱۸۱. )
اما بیشتر ما شیعیان زیارت را به معنایی خاص آن زیارت قبور ائمه طاهرین در مدینه منوره ،عتبات عالیات و مشهد مقدس و مکه مکرمه می دانیم.با توجه به ارادتی که ائمه معصومین در بین شیعیان وجود دارد زیارت بارگاه منور این انسانهای کامل ثمرات فراوانی را برای زائران به همراه دارد.
در روایات متعدد بر زیارت بارگاه همه امامان توصیه شده است اما زیارت بارگاه مطهر امام حسین علیه السلام و امام رضا علیه السلام مورد تاکید ویژه قرار گرفته است که به چند نمونه از آنها اشاره می شود:
امام صادق(ع)فرمود:
هر كس به زيارتحسين(ع) نرود تا بميرد، در حاليكه خود را هم شيعه ما بداند، هرگز او شيعه ما نيست.و اگر از اهل بهشت هم باشد، او مهمان بهشتيان است:
من لم ياءت قبرالحسين(ع) و هم يزعم انه لنا شيعه حتى يموت، فليس هولنا بشيعه و ا ن كان من اهل الجنه فهو ضيفان اهل الجنه ( وسائل الشيعه، ج 10 ص 336، حديث 11 بحار الاءنوار، ج 98 ص 4(.سایت آویینی)
ویا درباب زیارت امام رضا علیه السلام امده است:
كَتَبَ الامام الرّضا - علیه السلام - : أبْلِغْ شیعَتی: إنَّ زِیارَتی تَعْدِلُ عِنْدَاللهِ عَزَّ وَ جَلَّ ألْفَ حَجَّه، فَقُلْتُ لاِبی جَعْفَر - علیه السلام - : ألْفُ حَجَّه؟! قالَ: إی وَاللهُ، وَ ألْفُ ألْفِ حَجَّه، لِمَنْ زارَهُ عارِفاً بِحَقِّهِ.
«مستدرك الوسائل، ج 10، ص 359، ح 2»
امام رضا- علیه السلام - به یكی از دوستانش نوشت: به دیگر دوستان و علاقمندان ما بگو: ثواب زیارت ـ قبر ـ من معادل است با یك هزار حجّ. راوی گوید: به امام جواد - علیه السلام - عرض كردم: هزار حجّ برای ثواب زیارت پدرت می باشد؟! فرمود: بلی، هر كه پدرم را با معرفت در حقّش زیارت نماید، هزار هزار ـ یعنی یك میلیون ـ حجّ ثواب زیارتش می باشد.
صنعتی شدن و بیماری های روانی در عصر حاضر
همزمان با صنعتی شدن جوامع و تغییر سبک زندگی از سنتی به مدرنیته ،علاوه بر بیماریهای جسمی حاصل از این تغییر ،بیماری های روحی و روانی بسیاری دامنگیر انسان شده است .خستگی، اضطراب، افسردگی، استرس و... این حالات را می‌توان «دردهای قرن» نامید که معمولاً هر روز درباره آنها صحبت می‌کنیم(روزنامه قدس ) کمتر کسی را می توان یافت که گرفتار این بیماریها نباشد و هرکس نیز دانسته وندانسته درمان های مختلفی را تجویز می کند .
عده ای از انسانها دست به دامن نیروهای ماورائی شده و خود را به دامن خرافات و یا عرفان های نوظهور می سپارند عده ای نیز سلامتی جسمی خود را نیز فدای درمان های بیهوده و بی حاصل می کنند.رشد عرفانهای کاذب ،رشد شیطان پرستی ،خرافه پرستی ،فالگیری و ....نشان می دهد انسانها گمشده ای دارند که سعی و تلاش می کنند تا آن را بیابند
براساس آمار سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۰۱ ، ۳۳ درصد از عمر به دلیل وجود بیماری های عصبی _ روانی با ناتوانی (YLD) سپری می شود و از این میان بیماری افسردگی تك قطبی ۱۵/۱۲ درصد یعنی سومین رتبه از بین علل نسبت داده شده به بار كلی بیماری های روحی روانی را به خود اختصاص داده است. بیش از ۱۵۰ میلیون نفر از مردم دنیا در هر برهه از زمان از افسردگی رنج می برند. در دنیا یك میلیون خودكشی موفق در سال، حدود ۲۵ میلیون ابتلا به اسكیزوفرنی، ۳۸ میلیون ابتلا به صرع و بیش از ۹۰ میلیون ابتلا به نوعی بیماری وابسته به مصرف الكل گزارش شده است كه این آمار ها نشان دهنده غرق شدن مردم در نوعی زندگی ماشینی و مكانیكی است.(ویستا به نقل از روزنامه شرق)
متاسفانه در ایران نیز این آمار رشد روز افزونی دارد به عنوان مثال برابر آماری که سازمان بهداشت اعلام کرده حکایت از رشد بیش از 60 درصد بیماری های روانی در کشور دارد. مطابق تحقیقات انجام شده در برهه زمانی 10 ساله 80 تا 90، میزان شیوع بیماری روانی در ایران 63 درصد افزایش داشته و حالا به حدود 38 درصد رسیده است.
به گفته یک عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در حال حاضر این آمار رو به افزایش است و ممکن است به 40 درصد برسد و به تدریج اختلال‌های روانی در میان بیماریهای مردم ایران رتبه نخست را به خود اختصاص می‌دهد. این روند رو به رشد هر چند به اعتقاد کارشناسان از سویی نشان‌دهنده آشنایی بیشتر افراد جامعه با این اختلال‌ها و مراجعه بیشتر به مراکز درمانی است اما از سوی دیگر بازتابی از افزایش تنش‌ها و نابرابری‌های اجتماعی است.».
پزشکان از شیوع 20 درصدی اختلالات روانی مانند انواع و اقسام اختلالات ارتباطى، پرخاشگرى و افسردگى میان کودکان و نوجوانان زیر 18 سال ایرانی خبر می‌دهند. حال ما باید در نظر داشته باشیم که قرار است این جوانان آینده این کشور را بسازند و هنوز در حالی که با مشکلات جدی زندگی شان روبه رو نشده‌اند، نمی‌توانند هیچ‌کدام از مسائل خود را مدیریت کنند. باید این آسیب‌ها را جدی بگیریم. این حقیقت وجود دارد که در حال حاضر موبایل و ماهواره و اینترنت است که خط مشی زندگی را به جوانان ما آموزش می‌دهد(.سایت شبکه خبر)
آمار افسردگی در دنیا حدود 20 تا 25 درصد جمعیت را تشکیل می‌دهد. این آمار در کشورها در شرایط مختلف فرق می‌کند، به عنوان مثال در کشورهایی که زلزله، جنگ اتفاق می‌افتد و یا تغییرات اقتصادی و اجتماعی سریع دیده می‌شود، میزان افسردگی بیشتر می‌شود. از جمله در تهران آمار نشان می‌دهد که نزدیک به 34 درصد تهرانی‌ها دارای بیماری روانی بوده‌اند. ولی آمار مربوط به بیماریهای روانی و افسردگی در سطح جامعه ایران، حدود 21 تا 25 درصد است.
دست کم 30 درصد مراجعان به پزشکان عمومی به دلیل انواع مختلفی از بیماریهای روانی مراجعه کرده‌اند. لذا لازم است پزشکان عمومی درباره درمان بیماریهای روانی مطالعه داشته باشند. همچنین 30 درصد دیگر بیماران این پزشکان هم دارای انواع بیماری روانی و جسمی هستند و می توان گفت بالاتر از 50 درصد بیماران در کشور، مبتلا به گونه های مختلف بیماری روانی از جمله افسردگی هستند.
آمارها همچنین تایید می‌کند شیوع افسردگی در دانشجویان و سوء مصرف مواد و مصرف خودسرانه دارو، بیشتر است. زیرا جوانان هم در رده سنی دوره خاصی قرار دارند و هم نخبگانی هستند که در دانشگاه وارد شده‌اند و انتظاراتی از این موقعیت خود دارند. آنها از هم سن و سالهای خود بیشتر می‌فهمند و نسبت به رده‌های سنی دیگر روحیه حساستری دارند. از طرفی باید مشکلات جامعه و دانشگاه ها را هم باید در نظر گرفت که همه این عوامل تاثیرگذارهستند تا دانشجویان دچار افزایش میزان افسردگی نسبت به سایر اقشار شود. یعنی آنها در دوره ای از عمر خود هستند که بیشتر می‌فهمند، حساس‌ترند ولی امکان عمل از آنها گرفته می‌شود و به همین دلیل میزان افسردگی ممکن است در آنها بیشتر شود.
افراد سالمند به علت ابتلا به بیماریهای دیگر بیشتر در معرض ابتلا به افسردگی قرار می‌گیرند.(روزنامه همشهری)
از سوی دیگر آمار تکان دهنده دیگری از مبتلایان به آلزایمر منتشر شده که حکایت از ابتلای 44 میلیون نفر به این بیماری در سراسر جهان داردانجمن جهانی آلزایمر(ای.دی.ای.) بتازگی با انتشار گزارشی با عنوان ˈتأثیر جهانی دمانس و بیماری آلزایمر، 2050-2013اعلام کرد: آمار بیماران مبتلا به آلزایمر تا سال 2010 ، 35 میلیون نفر بود که این رقم تا سال 2030 به 76 میلیون خواهد رسید که پیش بینی ها حاکی از 60 میلیون نفر بود.
براساس این گزارش در نیمه قرن 21 یعنی سال 2050، آمار این بیماران به 135 میلیون خواهد رسید، درحالی که پیش بینی قبلی بالغ بر 115 میلیون نفربود. این امر حاکی از رشد 17 درصدی این بیماران در جهان است.
همچنین این گزارش می افزاید :در دهه های آینده، بار جهانی بیماری به کشورهای کم درآمد و با درآمد متوسط انتقال خواهد یافت و تا سال 2050، 71 درصد از افراد مبتلا در این کشورها زندگی خواهند کرد.(خبرگزاری ایرنا)
اگرچه پیگیری های متعدد برای کسب اطلاع از میزان دقیق بیماریهای روانی و حتی میزان مصرف داروهای مرتبط با این بیماری ها در کشور به دلیل محرمانه بودن نتیجه نداد اما با توصیفی که در بالا آمد آمارها نشان می دهد حجم و نوع بیماریهای روانی در ایران و جهان روبه گسترش است .
بدون شک انسانی که در معرض انواع آلودگی های صوتی،اطلاعاتی،آلودگی هوا ،استرس و فشارهای اقتصادی و اجتماعی است علاوه بر گرفتار شدن در دام بیماری های جسمی از بیماریهای روانی نیز رنح می برد.از موارد خفیفی چون افسردگی ،غم و اندوه گرفته تا اختلالات جدی روانی که نیازمند بستری در بیمارستان های روانی است .
از سوی دیگر برخی عناصر همچون آلودگی اطلاعاتی و فاصله گرفتن از معنویت موجب شده تا انسانها گمشده خود را در برخی عرفانهای کاذب و یا دست یازیدن به مواردی همچون مانوس شدن با حیوانات ،ازدواج با حیوانات و ... بیابند.
خوشبختانه آیین های رحمانی این خواسته فطری و ذاتی بشر را به نقطه ای اصلی که همانا ذات باری تعالی است رهنمون می کنند که در آیین اسلام این امر به اوج خود می رسد و هرکار کوچکی را با منشاءهستی پیوند می زند به عنوان مثال برای آب خوردن که نیاز روزمره و حیاتی انسان است آدابی تعریف می کند و می گوید :در آغاز بسم الله بگویید و بعد از نوشیدن الحمدالله.بدین ترتیب یک عمل کوچک تبدیل به عملی روحانی و معنوی می شود .
چنین آیینی برای ارتباط بهتر با خالق هستی نیز دستوراتی دارد و وعده داده که با عمل به آنها و در صورت خالص شدن آدمی می تواند از ملک هم بالاتر رود .برخی از پیروان این آیین توحیدی که به عنوان شیعیان تعریف می شوند موهبت های بزرگ و اعتقادات ارزشمندی دارد که ارتباط آنها با خداوند را از طریق برخی واسطه ها تقویت می کند .توسل به بزرگان دین ،استمداد از قرآن کریم ،ارتباط با اولیای الهی و ...از جمله این موارد است.
زیارت ،عبادت و تخلیه روحی
ارمغان دين براي بشر شادي، بهجت و سرور به معناي واقعي و عميق آن ميباشد. دين هم بشر را با شادي واقعي آشنا كرده و هم راه رسيدن به آن و بهرهمندي كامل از آن را پيش روي او نهاده است.
خواندن دعايي با شور و حال و نمازي با حضور قلب، نجوايي شبانه و زمزمهاي عاشقانه، كمك به انساني افتاده، نوازش يتيمي غمگين، سير كردن گرسنهاي بينوا، زيارت بارگاه انساني پاك، ديدار وابستگان و گفتوگو با دوستي صميمي كه همگي از سفارشهاي دين و تعاليم پرمحتواي آن است، همان سرور و نشاطي را به دنبال دارد كه ديدن بهار طربانگيز و صبح پرلطافت و قطرهاي شبنم بر رخسار گل سرخ و زمزمه جويبار و وزش نسيم روح فزا.
هر دو نوع شادي برگرفته از يك حقيقت و هر دو جلوهاي از زيبايي وعظمت و كمال خداوند بزرگ و كريم است. نگاهي گذرا به تعاليم ديني نشان ميدهد، شادي و سرزندگي از آثار ايمان مذهبي است؛ چرا كه مذهب بر زمينههاي پيدايش شادي سفارش كرده و نشانههايش را ستوده است. نداشتن نگراني و اضطراب و غم و اندوه و رسيدن به اطمينان قلبي اساس هر نوع شادي است و اين ممكن نيست مگر با ايمان به قدرت مطلقي كه سرچشمه همه نيكيها است. به همين دليل، عميقترين و عاليترين شاديها و سرورها از آنِ مردان پاك سيرت و آشنا با خداوند است. در حديثي از پيامبر(ص) ميخوانيم: «ركعتان في جوف الليل أحب اليّ من الدنيا و مافيها ؛ دو ركعت نماز در دل شب نزد من از دنيا و آنچه در آن است، ارزندهتر و دوست داشتنيتر است.»
حضرت صادق(ع) ميفرمايد: اگر مردم از فضيلت شناخت خداوند متعال آگاه بودند، چشمان خود را به بهرههاي مادي كه خداوند به دشمنانش بخشيده نميدوختند و دنياي آنها در نظرشان از چيزي كه زير پالگد ميكنند، بيارزشتر بود و از شناخت خداوند چنان لذت ميبردند كه گويا پيوسته در باغهاي بهشت با دوستان خدا، همنشين و همراهند.
در دين اسلام دستورهاي فراواني كه زمينهساز شادي و سرور است وارد شده است: مانند سفارش به حسن خلق و گشادهرويي و ديدار برادران ايماني با روي گشاده و چهره شكفته و تلاش براي شادي كردن مؤمنان؛ چنان كه در روايت آمده است:
«الق اخاك بوجه منبسط ؛ با رويي گشاده با برادران ملاقات كن.» « ايما مسلم لقي مسلماً فسره، سرّه الله عزوجل ؛ هر مسلماني كه مسلماني را ببيند و او را مسرور كند، خداوند را شاد كرده است.»
در بهشت خانه اي است به نام خانه شادي، تنها كسي كه يتيمان و بچهها را خوشحال كند به آن داخل مي‌شود.
بوي خوش عامل مهم شادماني است و متقابلاً بوي بد عامل نااميدي و افسردگي؛ در روايات اسلامي توجه ويژهاي به استفاده از عطريات و بوي خوش شده است و خوشبو بودن از ويژگيهاي پيامبر اسلام - صلي الله عليه و آله - و از سنتهاي آن حضرت شمرده شده است؛ حضرت صادق - عليه السلام - ميفرمايد: رسول خدا - صلي الله عليه و آله - براي بوي خوش بيشتر از خوراك خرج ميكرد.
رنگ روشن شادي آفرين است؛ در دين نيز به پوشيدن لباسهاي روشن و به ويژه سفيد، توجه زيادي شده است؛ در حال نماز بر پوشيدن لباس سفيد تأكيد شده و پوشيدن لباس سياه در اين حال مكروه شمرده شده است؛ در حديثي از پيامبر بزرگ اسلام(ص) آمده است: « لبسوا البياض فأنهما اطيب و اطهر و كفنوا فيها موتاكم ؛ لباسهاي سفيد بپوشيد، چون بهتر و پاكتر است و مردگان خود را در آنها كفن كنيد.»
در اسلام آراستگي ظاهري امتيازي براي فرد و يكي از نشانههاي ايمان شمرده شده است. هر مسلمان مؤمني از كودكي با حديث « النظافة من الايمان » آشنا است؛ نقش آراستگي ظاهر در آرامش و نشاط روحي و ايجاد شادي و انبساط فردي و اجتماعي انكارناپذير است.
كار جوهر آدمي و نشانه حيات او است، انسان تنبل، بهرهاش از زندگي اندك و سلامتياش در معرض خطر و شادابياش برباد است. كار و تلاش از انحرافات و لغزشها جلوگيري ميكند؛ زمينه بسياري از مفاسد اخلاقي و اجتماعي را از بين ميبرد و بر سرزندگي و نشاط ميافزايد. در روايات اسلامي به حدي بر اهميت كار وتلاش در راه كسب روزي حلال و تأمين هزينههاي زندگي تأكيد شده كه انسان غرق در شگفتي و حيرت مي‌شود. حضرت صادق(ع) در روايتي ميفرمايد: فرد زحمتكش كه براي رفاه خانوادهاش ميكوشد، همانند مجاهد در راه خدا است.
سير و سفر در شهرها وسرزمينهاي مختلف و گشت و گذار در طبيعت و ديدن منظرههاي زيبا و آشنايي با آداب و رسوم ملتها، گذشته از فايدههاي فراوان مادي و معنوي، آدمي را از افسردگي ميرهاند و به سلامتي جسم و روان و ايجاد شادابي كمك شاياني ميكند. از اين رو، دين مقدس اسلام مردم را بسيار بدان سفارش كرده است و تعبير « سيروا في الارض » را در آيات متعددي از قرآن ميتوان يافت.
توصيه به شركت در مجالس شادي مثل مجالس عروسي و وليمه و اطعام دادن در هنگام ازدواج و تولد فرزند وخريد خانه و برگشت از حج و زيارت كه هدف از از آنها ايجاد انس و الفت و صفا بين مؤمنان و شاد و مسرور ساختن آنها است، گواه اهميت دادن دين مبين به مقوله شادي وسرور است. سفارش به پوشيدن لباسهاي نيكو و زيبا و زينت كردن و معطر بودن و شادي كردن و شاد ساختن يكديگر در اعياد اسلامي، به ويژه عيد سعيد غدير و تأكيد بر صله ارحام و اطعام دادن و دست دادن و مصافحه با مؤمنان و زيارت آنها و تبسم كردن به روي آنها و هديه دادن به آنها، شاهد ديگري بر توجه اسلام به اين امر است.
بايد دانست شادماني تنها در لذتهاي مادي گذرا خلاصه نميشود. شادماني واقعي در نزديك شدن به هدف والاي آفرينش و آراسته شدن به خصلتها و خويهاي انساني و الاهي است. به گفته ارسطو: «شادماني عبارت است از پروراندن عاليترين صفات و خصايص انساني.» بنابراين، لذت و خوشي تنها با عوامل مادي به دست نميآيد. عوامل معنوي نيز در ايجاد شادي مؤثرند. گاهي انجام كارهايي كه عادتاً بايد لذتبخش باشند، نه تنها لذتي به انسان نميبخشد، بلكه عذاب وجدان و تشويش روحي نيز ميآورد؛ چرا كه روح و وجدان آماده لذت بردن نيستند. يك غذاي لذيذ يا رابطه جنسي و يا خانه بسيار زيبا، اگر حرام و نامشروع و غير معقول باشد، براي انسان سالم و طبيعي تلخ و ناگوار است.
پرهيز از گناه در بيشتر مواقع، پرهيز از لذتهاي مادي سطحي است؛ ولي در عين حال شادي آور است؛ زيرا روح آدمي به گونهاي است كه گاه از پرهيز و رياضت معقول سرخوش مي‌شود. ارضاي تمايلات به هر صورت و در هر شرايط شادي آور نيست. گاه پرهيز از لذت، لذت بخشتر از نيل به لذت است.
اگر مادري برخلاف ميل فرزند دلبندش او را از خوردن غذايي زيانبار بازداشت، آيا مانع شادماني او شده است؟
اگر پزشكي براي راحت ساختن بيماري كه غدهاي در مغز دارد، با چاقوي تيز جراحي جمجمهاش را شكافت، آن غده دردآور را بيرون آورد و او را از غم و درد جانكاه رهانيد، به او شادي نبخشيده است؟ آيا درست است بگوييم اين پزشك با شكافتن استخوان اين بيمار او را آزرده ساخته و شادماني را از او گرفته است؟
آيا منع بيمار از بعضي غذاها و كارها، محروم كردن او از سرور و شادماني است؟
آيا منع از شراب خواري كه ارزندهترين گوهر وجود آدمي يعني عقل را محجوب و پوشيده ميسازد و بزرگترين جنايتها و زشتترين كارها را آسان و زيبا جلوه ميدهد، بازداشتن انسان از شادي و شادماني است؟
آيا سفارش به دوري از تهمت و غيبت و دروغ و ريا و نگاه ناروا و رابطه ناسالم كه زمينهساز هزاران آسيب فردي و اجتماعي و بستر همه ناهنجاريهاي رواني و اجتماعي است، دور كردن انسان از شادي است؟
آيا سفارش به ارتباط با كانون عظمت و كمال يعني خداوند متعال و رسيدن به سكون و اطمينان قلب در پرتو اين ارتباط كه محور اصلي آموزههاي ديني و مذهبي است، شادي بخش نيست؟
آيا دستور به نماز و عبادت و صله رحم و انفاق به تهيدستان و گذشت و بزرگواري و كمك به برادران ديني و پيشي گرفتن در نيكي و خوبي و تقوا و پاكدامني و عفت و وقار و اخلاص در اعمال و تكبر نورزيدن و خودپسند نبودن و هزاران دستور فردي و اجتماعي و اخلاقي و اقتصادي و سياسي ديگر، زمينه ساز شادي حقيقي و راستين بشر در دنيا و آخرت نيست؟
ستودن اعمالي چون گريه از خوف خداوند و عظمت و كبرياي او و گريستن بر خطاها و گناهان و نيز گريه و سوگواري در عزاداري اولياي الاهي و انسانهاي برجسته و ممتاز و سفارش به آنها، به هيچ وجه با سرزندگي و نشاط ناسازگار نيست. گريهاي كه از سر عشق به خداوند و يادآوري عظمت او باشد، پيوند با درياي بيكران همه نيكيها و زيباييها و سرچشمه همه شاديها و بهجتها است. گريستن بر مظلوميت اولياي الاهي و جفايي كه بر آنان رفته است، در واقع گريستن بر پنهان شدن خورشيدهاي تابان و زندگي بخش و چيرگي ظلمت و تيرگي بر آسمان انسانيت است؛ چنين گريه اي نه تنها به افسردگي نمي انجامد بلكه به گواهي تاريخ و تجربه، هماره نيروي معنوي و قدرت روحي و سرزندگي را افزايش ميدهد و پويايي و تحرك جامعه انساني را رونق مي بخشد.(سایت ریحانه المصطفی )
نتیجه گیری
ارمغان دين براي بشر شادي، بهجت و سرور به معناي واقعي و عميق آن ميباشد. دين هم بشر را با شادي واقعي آشنا كرده و هم راه رسيدن به آن و بهرهمندي كامل از آن را پيش روي او نهاده است.
خواندن دعايي با شور و حال و نمازي با حضور قلب، نجوايي شبانه و زمزمهاي عاشقانه، كمك به انساني افتاده، نوازش يتيمي غمگين، سير كردن گرسنهاي بينوا، زيارت بارگاه انساني پاك، ديدار وابستگان و گفتوگو با دوستي صميمي كه همگي از سفارشهاي دين و تعاليم پرمحتواي آن است، همان سرور و نشاطي را به دنبال دارد كه ديدن بهار طربانگيز و صبح پرلطافت و قطرهاي شبنم بر رخسار گل سرخ و زمزمه جويبار و وزش نسيم روح فزا.
بر این اساس می توان گفت ایجاد نشاط و بهجت به معنای واقعی یکی از ثمرات ارزشمند زیارت بارگاه منور رضوی است.علاوه براین زائران این بارگاه نورانی پس از واگویه هایی که با امام رضا علیه السلام دارند به تخلیه غم ها و دردهای ناگفته خویش می پردازند و با این کار آرامش درونی خود را تضمین می کنند.
چه بسا انسانهایی که با حضور در این بارگاه کوله بار غم خویش را جا گذاشته و با نفس روحانی امام هشتم طراواتی دیگر به زندگی خویش بخشیده اند ؛چه بسا تصمیمات حیاتی که در مذاکره زائران با امام رئوف رقم خورده و می خورد؛چه انسانهایی که ارتباط با خالق هستی را در محضر امام هشتم برقرار کرده و یا آن را استحکام بخشیده اند و به ارامش و سکینه قلبی رسیده اند .
بسیارند انسانهای داغدار و بیماردار و یا بیماری که با تمسک به این امام همام دردهای خویش را تسکین داده و می دهند .
تردیدی نیست که این اثار مهم برای زائرانی که به این امام بیشتر متوسل می شوند و یا مجاورانی که با امام رضا علیه السلام ارتباط بیشتری دارند می توانند از سلامت نفس بیشتری برخوردار باشند.
زیارت ائمه علیهم السلام صله و نیکی به خود آنان،رسول الله (ص)،امیر المومنین،فاطمه (س)شیعیان،دوستداران شان و بلکه نیکی به سایر انبیاء واوصیای الهی است و موجب خوشحالی آنان ،اجابت دعوت،تجدید عهد با ولایت،زنده نگه داشتن مرام و غلبه بر دشمنان شان می گردد.همه اینها عبادت خداست و سبب می شود که انسان به فضایل و برکاتی که نزد خداست برسد و به رضای او دست یابد .زیرا خوشحال کردن مومن عادی اگر آن همه فضیلت وثواب دارد،فضیلت و خوشحال کردن پیامبر اکرم و ائمه اطهار که از خطا و گناه معصوم هستند و خداوند آنان را امام مومنان و پیشوای پروا پیشه گان قرار داد،آسمان وزمین را برای آنان آفرید ،صراط ،سبیل و راهنما به سوی او دروازه رحمت الهی ،وسیله ارتباط او بندگانش هستند و ...غیر قابل وصف است (جوادی آملی ،ادب فنای مقربان)
از سوی دیگر در دنیای پرتلاطم و مملو از استرس و مشکلات روانی ،آرامش قلبی و روحی، از بسیاری خشونت ها و بیماری های روانی جلوگیری می کند. طبعا انسانهایی که زیارت بارگاه امام مهربانی ها را برمی گزینند علاوه بر ارتباط معنوی با خالق هستی بخش به آرامش روحی روانی که لازمه مواجه با مشکلات دنیای امروز می باشد دست می یابند
نگارش :علی هاشمی دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت اماکن مذهبی
پی نوشت ها:
جوادی آملی ،ادب فنای مقربان چاپ دوم 1381-جلد اول ص17
دانشنامه اسلامی http://wiki.ahlolbait.com/index.php/%D8%B2%D9%8A%D8%A7%D8%B1%D8%AA#cite_note-0
حبیب الله رعنایی کردشولی؛عبدالعلی شکر،سید محمدهاشم پورمولا،زهرا سادات شهیدیان مقاله رفتار شهروندی سازمانی،: http://www.ensani.ir/fa/content/324706/default.aspx
بحار الانوار-علامه مجلسی
ویکی فقه : http://www.wikifeqh.ir/%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%82%D8%A8%D9%88%D8%B1
http://www.aviny.com/occasion/ahlebeit/imamhosein/moharram/86/Hossein_Kist/Maghalat/Ziarat.aspx
سایت روزنامه قدس 13/6 /1393 : http://qudsonline.ir/detail/News/233415
روزنامه شرق http://vista.ir/article/210370
سایت شبکه خبر : http://www.irinn.ir/news/63766
سایت روزنامه همشهری http://hamshahrionline.ir/details/263121/Society/vulnerabilities
خبرگزاری ایرنا http://www.irna.ir/fa/News/80942720)
سایت ریحانه المصطفی http://reyhaaneh.ir/et-arch/842-1391-03-05-11-58-14.html
بررسی نیازهای فرهنگی –مذهبی زائران غیرایرانی حرم مطهر امام رضا علیه السلام مورد مطالعه زائران آذری زبان 1391/ مجید حیدری،حمیدرضاهمت ابادی،محمد اکبری
جوادی آملی ،ادب فنای مقربان چاپ دوم 1381-جلد اول ص29
منبع:قدس
211008
اگرچه توسل به شیوه های ماورائی و یا روی آوردن به مظاهر خرافی ریشه در فطرت آدمی دارد اما اگر به درستی هدایت نشود؛ بیماران روحی را در گردابی ظلمانی فرو می برد.ادیان الهی برای پاسخ به فطرت معنویت گرای آدمی راهکارهای مختلفی را ارایه کرده اند .حضور مسلمانان در مساجد و اماکن مقدس و اجرای برخی مناسک مذهبی همچون حج ،حضور مسیحیان در کلیسا،و یا رفتارهای کلیمیان و...همه برای پاسخ به ندای درونی بشر است.
درکنار آداب و مناسک وارده توصیه های اخلاقی و به عبارتی پیاده سازی و نهادینه کردن "رفتار شهروندی سازمانی" Organizational Citizenship Behaviors (OCB) در درون جامعه آرامش بخشی افراد را در بر خواهد داشت.رفتارهایی چون امانتداری،مسئولیت پذیری،خیرخواهی،نظم وانضباط،جوانمردی ،شجاعت ،تعاون و...موجب می شود تا انسانهای عامل بدان به آرامش درونی دست یابند که نتیجه آنها نشاط درونی و بالتبع با فراگیری رفتارهای شهروندی نشاط اجتماعی نیز تامین خواهد شد.(مقاله رفتارهای شهروندی سازمانی)
شیعیان علاوه بر داشته های معنوی دیگران، فضاها و فرصت هایی برای ابراز ارادت و همصحبتی دارند که می توانند واگویه هایی که فقط بین خود و خدایشان هست را باآنان درمیان گذارند. وجود بارگاه ائمه معصومین علیهم السلام در مشهدمقدس،عتبات عالیات و مدینه منوره و همچنین آرامگاههای امامزادگان در نقاط مختلف ،برپایی مراسم های خاص همچون ولادت ها و شهادت های ائمه اطهار فرصت هایی استثنایی است که تنها در اختیار شیعیان است.
یکی از فرصت های ارزشمند به ویژه در بین شیعیان ،زیارت قبور ائمه طاهرین هست که اگر با علم ومعرفت انجام شود آثار و برکاتی جسمانی و معنوی برای مزور به همراه دارد. نفس قرارگرفتن در مشاهد متبرکه موجب آرمش درونی است و اگر این حضور با ارتباط عاشقانه با آن حضرات معصومین و خدای متعال برقرار سود و قطره اشکی جاری گردد قطعا موجب تخلیه آلام و دردهای روحی و روانی فرد می گردد و ارتباط چنین شخصی با اطرفیان و جامعه حداقل برای ساعاتی ارتباطی صمیمی و بدور از پرخاشگری خواهد بود.
زیارت در لسان روایات
زیارت در معنای عام آن که مشتمل بر زیارت قبور مردگان نیز می باشد مورد تاکید اسلام بود و سفارش های زیادی برآن شده است .در روایتی از پیامبر اکرم لی الله علیه و آله وسلم آمده است:
در جمله دیگر فرمودند: « زُورُوا قُبُورَ مَوْتَاكُمْ وَ سَلِّمُوا عَلَیْهِمْ فَإِنَّ لَكُمْ فِیهِمْ عِبْرَةً.»( بحار الانوار،ج79،ص64)؛ به زیارت مردگان بروید و بر آنان درود و سلام بفرستید، زیرا این كار درس عبرتى براى شما مىشود.
پیامبر اكرم صلى الله علیه و آله فرمود: «مَنْ زَارَ قَبْرَ أَبَوَیْهِ أَوْ أَحَدِهِمَا فِی كُلِّ جُمُعَةٍ غُفِرَ لَهُ وَ كُتِبَ بَرّا » (بحار الانوار، ج86،ص359) ؛ كسى كه در هر جمعه به زیارت قبر پدر و مادرش یا یكى از آنان برود، هم گناهش بخشیده مىشود و هم نزد خداوند فرزند نیكوكار به حساب مىآید
در كتب شيعي نیز درباره تشويق به زيارت رفتن قبور روايات زيادي وجود دارد . از اين روايات، استحباب زيارت قبور، متوجه شدن و شاد گشتن روح ميت نسبت به زيارت رفتن او، نحوه سلام دادن بر مردگان و دعا كردن براي آنها برداشت مي‌شود:
۱. در روايتى "محمّد‌بن مسلم" مى‌گويد: به امام صادق (ع) عرض كردم؟ آيا مردگان را زيارت كنيم؟ فرمود: بله. عرض كردم: آيا وقتى ما به زيارتشان مى‌رويم، آنان صداى ما را مى‌شنوند؟ فرمود: بله، به خدا سوگند، چنين است، مسلّما آنان از آمدن شما خبردار شده و شادمان مى‌گردند و با شما انس مى‌گيرند.
محمد‌بن‌مسلم مى‌گويد: عرض كردم: وقتى به زيارت ايشان رفتيم چه بگوييم؟
فرمود: بگو:«بار خدايا زمين را از پهلوهاى ايشان دور ساز (كنايه از آن كه فشار قبر را از ايشان بگردان) و روان‌هايشان را به سوى خود بالا بِبَر، و از جانب خويش خشنوديت را پيشبازشان بفرست، و از رحمتت، همنشينى براى آنان بگمار كه دلتنگى و تنهايي‌شان را مبدّل به أنس و آرامى كند و وحشتشان را مبدل به أمن ساز؛ چرا كه تو بر هر چيز توانايى(ویکی فقه به نقل از من لا يحضره الفقيه، ج۱، ص۱۸۱. )
اما بیشتر ما شیعیان زیارت را به معنایی خاص آن زیارت قبور ائمه طاهرین در مدینه منوره ،عتبات عالیات و مشهد مقدس و مکه مکرمه می دانیم.با توجه به ارادتی که ائمه معصومین در بین شیعیان وجود دارد زیارت بارگاه منور این انسانهای کامل ثمرات فراوانی را برای زائران به همراه دارد.
در روایات متعدد بر زیارت بارگاه همه امامان توصیه شده است اما زیارت بارگاه مطهر امام حسین علیه السلام و امام رضا علیه السلام مورد تاکید ویژه قرار گرفته است که به چند نمونه از آنها اشاره می شود:
امام صادق(ع)فرمود:
هر كس به زيارتحسين(ع) نرود تا بميرد، در حاليكه خود را هم شيعه ما بداند، هرگز او شيعه ما نيست.و اگر از اهل بهشت هم باشد، او مهمان بهشتيان است:
من لم ياءت قبرالحسين(ع) و هم يزعم انه لنا شيعه حتى يموت، فليس هولنا بشيعه و ا ن كان من اهل الجنه فهو ضيفان اهل الجنه ( وسائل الشيعه، ج 10 ص 336، حديث 11 بحار الاءنوار، ج 98 ص 4(.سایت آویینی)
ویا درباب زیارت امام رضا علیه السلام امده است:
كَتَبَ الامام الرّضا - علیه السلام - : أبْلِغْ شیعَتی: إنَّ زِیارَتی تَعْدِلُ عِنْدَاللهِ عَزَّ وَ جَلَّ ألْفَ حَجَّه، فَقُلْتُ لاِبی جَعْفَر - علیه السلام - : ألْفُ حَجَّه؟! قالَ: إی وَاللهُ، وَ ألْفُ ألْفِ حَجَّه، لِمَنْ زارَهُ عارِفاً بِحَقِّهِ.
«مستدرك الوسائل، ج 10، ص 359، ح 2»
امام رضا- علیه السلام - به یكی از دوستانش نوشت: به دیگر دوستان و علاقمندان ما بگو: ثواب زیارت ـ قبر ـ من معادل است با یك هزار حجّ. راوی گوید: به امام جواد - علیه السلام - عرض كردم: هزار حجّ برای ثواب زیارت پدرت می باشد؟! فرمود: بلی، هر كه پدرم را با معرفت در حقّش زیارت نماید، هزار هزار ـ یعنی یك میلیون ـ حجّ ثواب زیارتش می باشد.
صنعتی شدن و بیماری های روانی در عصر حاضر
همزمان با صنعتی شدن جوامع و تغییر سبک زندگی از سنتی به مدرنیته ،علاوه بر بیماریهای جسمی حاصل از این تغییر ،بیماری های روحی و روانی بسیاری دامنگیر انسان شده است .خستگی، اضطراب، افسردگی، استرس و... این حالات را می‌توان «دردهای قرن» نامید که معمولاً هر روز درباره آنها صحبت می‌کنیم(روزنامه قدس ) کمتر کسی را می توان یافت که گرفتار این بیماریها نباشد و هرکس نیز دانسته وندانسته درمان های مختلفی را تجویز می کند .
عده ای از انسانها دست به دامن نیروهای ماورائی شده و خود را به دامن خرافات و یا عرفان های نوظهور می سپارند عده ای نیز سلامتی جسمی خود را نیز فدای درمان های بیهوده و بی حاصل می کنند.رشد عرفانهای کاذب ،رشد شیطان پرستی ،خرافه پرستی ،فالگیری و ....نشان می دهد انسانها گمشده ای دارند که سعی و تلاش می کنند تا آن را بیابند
براساس آمار سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۰۱ ، ۳۳ درصد از عمر به دلیل وجود بیماری های عصبی _ روانی با ناتوانی (YLD) سپری می شود و از این میان بیماری افسردگی تك قطبی ۱۵/۱۲ درصد یعنی سومین رتبه از بین علل نسبت داده شده به بار كلی بیماری های روحی روانی را به خود اختصاص داده است. بیش از ۱۵۰ میلیون نفر از مردم دنیا در هر برهه از زمان از افسردگی رنج می برند. در دنیا یك میلیون خودكشی موفق در سال، حدود ۲۵ میلیون ابتلا به اسكیزوفرنی، ۳۸ میلیون ابتلا به صرع و بیش از ۹۰ میلیون ابتلا به نوعی بیماری وابسته به مصرف الكل گزارش شده است كه این آمار ها نشان دهنده غرق شدن مردم در نوعی زندگی ماشینی و مكانیكی است.(ویستا به نقل از روزنامه شرق)
متاسفانه در ایران نیز این آمار رشد روز افزونی دارد به عنوان مثال برابر آماری که سازمان بهداشت اعلام کرده حکایت از رشد بیش از 60 درصد بیماری های روانی در کشور دارد. مطابق تحقیقات انجام شده در برهه زمانی 10 ساله 80 تا 90، میزان شیوع بیماری روانی در ایران 63 درصد افزایش داشته و حالا به حدود 38 درصد رسیده است.
به گفته یک عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در حال حاضر این آمار رو به افزایش است و ممکن است به 40 درصد برسد و به تدریج اختلال‌های روانی در میان بیماریهای مردم ایران رتبه نخست را به خود اختصاص می‌دهد. این روند رو به رشد هر چند به اعتقاد کارشناسان از سویی نشان‌دهنده آشنایی بیشتر افراد جامعه با این اختلال‌ها و مراجعه بیشتر به مراکز درمانی است اما از سوی دیگر بازتابی از افزایش تنش‌ها و نابرابری‌های اجتماعی است.».
پزشکان از شیوع 20 درصدی اختلالات روانی مانند انواع و اقسام اختلالات ارتباطى، پرخاشگرى و افسردگى میان کودکان و نوجوانان زیر 18 سال ایرانی خبر می‌دهند. حال ما باید در نظر داشته باشیم که قرار است این جوانان آینده این کشور را بسازند و هنوز در حالی که با مشکلات جدی زندگی شان روبه رو نشده‌اند، نمی‌توانند هیچ‌کدام از مسائل خود را مدیریت کنند. باید این آسیب‌ها را جدی بگیریم. این حقیقت وجود دارد که در حال حاضر موبایل و ماهواره و اینترنت است که خط مشی زندگی را به جوانان ما آموزش می‌دهد(.سایت شبکه خبر)
آمار افسردگی در دنیا حدود 20 تا 25 درصد جمعیت را تشکیل می‌دهد. این آمار در کشورها در شرایط مختلف فرق می‌کند، به عنوان مثال در کشورهایی که زلزله، جنگ اتفاق می‌افتد و یا تغییرات اقتصادی و اجتماعی سریع دیده می‌شود، میزان افسردگی بیشتر می‌شود. از جمله در تهران آمار نشان می‌دهد که نزدیک به 34 درصد تهرانی‌ها دارای بیماری روانی بوده‌اند. ولی آمار مربوط به بیماریهای روانی و افسردگی در سطح جامعه ایران، حدود 21 تا 25 درصد است.
دست کم 30 درصد مراجعان به پزشکان عمومی به دلیل انواع مختلفی از بیماریهای روانی مراجعه کرده‌اند. لذا لازم است پزشکان عمومی درباره درمان بیماریهای روانی مطالعه داشته باشند. همچنین 30 درصد دیگر بیماران این پزشکان هم دارای انواع بیماری روانی و جسمی هستند و می توان گفت بالاتر از 50 درصد بیماران در کشور، مبتلا به گونه های مختلف بیماری روانی از جمله افسردگی هستند.
آمارها همچنین تایید می‌کند شیوع افسردگی در دانشجویان و سوء مصرف مواد و مصرف خودسرانه دارو، بیشتر است. زیرا جوانان هم در رده سنی دوره خاصی قرار دارند و هم نخبگانی هستند که در دانشگاه وارد شده‌اند و انتظاراتی از این موقعیت خود دارند. آنها از هم سن و سالهای خود بیشتر می‌فهمند و نسبت به رده‌های سنی دیگر روحیه حساستری دارند. از طرفی باید مشکلات جامعه و دانشگاه ها را هم باید در نظر گرفت که همه این عوامل تاثیرگذارهستند تا دانشجویان دچار افزایش میزان افسردگی نسبت به سایر اقشار شود. یعنی آنها در دوره ای از عمر خود هستند که بیشتر می‌فهمند، حساس‌ترند ولی امکان عمل از آنها گرفته می‌شود و به همین دلیل میزان افسردگی ممکن است در آنها بیشتر شود.
افراد سالمند به علت ابتلا به بیماریهای دیگر بیشتر در معرض ابتلا به افسردگی قرار می‌گیرند.(روزنامه همشهری)
از سوی دیگر آمار تکان دهنده دیگری از مبتلایان به آلزایمر منتشر شده که حکایت از ابتلای 44 میلیون نفر به این بیماری در سراسر جهان داردانجمن جهانی آلزایمر(ای.دی.ای.) بتازگی با انتشار گزارشی با عنوان ˈتأثیر جهانی دمانس و بیماری آلزایمر، 2050-2013اعلام کرد: آمار بیماران مبتلا به آلزایمر تا سال 2010 ، 35 میلیون نفر بود که این رقم تا سال 2030 به 76 میلیون خواهد رسید که پیش بینی ها حاکی از 60 میلیون نفر بود.
براساس این گزارش در نیمه قرن 21 یعنی سال 2050، آمار این بیماران به 135 میلیون خواهد رسید، درحالی که پیش بینی قبلی بالغ بر 115 میلیون نفربود. این امر حاکی از رشد 17 درصدی این بیماران در جهان است.
همچنین این گزارش می افزاید :در دهه های آینده، بار جهانی بیماری به کشورهای کم درآمد و با درآمد متوسط انتقال خواهد یافت و تا سال 2050، 71 درصد از افراد مبتلا در این کشورها زندگی خواهند کرد.(خبرگزاری ایرنا)
اگرچه پیگیری های متعدد برای کسب اطلاع از میزان دقیق بیماریهای روانی و حتی میزان مصرف داروهای مرتبط با این بیماری ها در کشور به دلیل محرمانه بودن نتیجه نداد اما با توصیفی که در بالا آمد آمارها نشان می دهد حجم و نوع بیماریهای روانی در ایران و جهان روبه گسترش است .
بدون شک انسانی که در معرض انواع آلودگی های صوتی،اطلاعاتی،آلودگی هوا ،استرس و فشارهای اقتصادی و اجتماعی است علاوه بر گرفتار شدن در دام بیماری های جسمی از بیماریهای روانی نیز رنح می برد.از موارد خفیفی چون افسردگی ،غم و اندوه گرفته تا اختلالات جدی روانی که نیازمند بستری در بیمارستان های روانی است .
از سوی دیگر برخی عناصر همچون آلودگی اطلاعاتی و فاصله گرفتن از معنویت موجب شده تا انسانها گمشده خود را در برخی عرفانهای کاذب و یا دست یازیدن به مواردی همچون مانوس شدن با حیوانات ،ازدواج با حیوانات و ... بیابند.
خوشبختانه آیین های رحمانی این خواسته فطری و ذاتی بشر را به نقطه ای اصلی که همانا ذات باری تعالی است رهنمون می کنند که در آیین اسلام این امر به اوج خود می رسد و هرکار کوچکی را با منشاءهستی پیوند می زند به عنوان مثال برای آب خوردن که نیاز روزمره و حیاتی انسان است آدابی تعریف می کند و می گوید :در آغاز بسم الله بگویید و بعد از نوشیدن الحمدالله.بدین ترتیب یک عمل کوچک تبدیل به عملی روحانی و معنوی می شود .
چنین آیینی برای ارتباط بهتر با خالق هستی نیز دستوراتی دارد و وعده داده که با عمل به آنها و در صورت خالص شدن آدمی می تواند از ملک هم بالاتر رود .برخی از پیروان این آیین توحیدی که به عنوان شیعیان تعریف می شوند موهبت های بزرگ و اعتقادات ارزشمندی دارد که ارتباط آنها با خداوند را از طریق برخی واسطه ها تقویت می کند .توسل به بزرگان دین ،استمداد از قرآن کریم ،ارتباط با اولیای الهی و ...از جمله این موارد است.
زیارت ،عبادت و تخلیه روحی
ارمغان دين براي بشر شادي، بهجت و سرور به معناي واقعي و عميق آن ميباشد. دين هم بشر را با شادي واقعي آشنا كرده و هم راه رسيدن به آن و بهرهمندي كامل از آن را پيش روي او نهاده است.
خواندن دعايي با شور و حال و نمازي با حضور قلب، نجوايي شبانه و زمزمهاي عاشقانه، كمك به انساني افتاده، نوازش يتيمي غمگين، سير كردن گرسنهاي بينوا، زيارت بارگاه انساني پاك، ديدار وابستگان و گفتوگو با دوستي صميمي كه همگي از سفارشهاي دين و تعاليم پرمحتواي آن است، همان سرور و نشاطي را به دنبال دارد كه ديدن بهار طربانگيز و صبح پرلطافت و قطرهاي شبنم بر رخسار گل سرخ و زمزمه جويبار و وزش نسيم روح فزا.
هر دو نوع شادي برگرفته از يك حقيقت و هر دو جلوهاي از زيبايي وعظمت و كمال خداوند بزرگ و كريم است. نگاهي گذرا به تعاليم ديني نشان ميدهد، شادي و سرزندگي از آثار ايمان مذهبي است؛ چرا كه مذهب بر زمينههاي پيدايش شادي سفارش كرده و نشانههايش را ستوده است. نداشتن نگراني و اضطراب و غم و اندوه و رسيدن به اطمينان قلبي اساس هر نوع شادي است و اين ممكن نيست مگر با ايمان به قدرت مطلقي كه سرچشمه همه نيكيها است. به همين دليل، عميقترين و عاليترين شاديها و سرورها از آنِ مردان پاك سيرت و آشنا با خداوند است. در حديثي از پيامبر(ص) ميخوانيم: «ركعتان في جوف الليل أحب اليّ من الدنيا و مافيها ؛ دو ركعت نماز در دل شب نزد من از دنيا و آنچه در آن است، ارزندهتر و دوست داشتنيتر است.»
حضرت صادق(ع) ميفرمايد: اگر مردم از فضيلت شناخت خداوند متعال آگاه بودند، چشمان خود را به بهرههاي مادي كه خداوند به دشمنانش بخشيده نميدوختند و دنياي آنها در نظرشان از چيزي كه زير پالگد ميكنند، بيارزشتر بود و از شناخت خداوند چنان لذت ميبردند كه گويا پيوسته در باغهاي بهشت با دوستان خدا، همنشين و همراهند.
در دين اسلام دستورهاي فراواني كه زمينهساز شادي و سرور است وارد شده است: مانند سفارش به حسن خلق و گشادهرويي و ديدار برادران ايماني با روي گشاده و چهره شكفته و تلاش براي شادي كردن مؤمنان؛ چنان كه در روايت آمده است:
«الق اخاك بوجه منبسط ؛ با رويي گشاده با برادران ملاقات كن.» « ايما مسلم لقي مسلماً فسره، سرّه الله عزوجل ؛ هر مسلماني كه مسلماني را ببيند و او را مسرور كند، خداوند را شاد كرده است.»
در بهشت خانه اي است به نام خانه شادي، تنها كسي كه يتيمان و بچهها را خوشحال كند به آن داخل مي‌شود.
بوي خوش عامل مهم شادماني است و متقابلاً بوي بد عامل نااميدي و افسردگي؛ در روايات اسلامي توجه ويژهاي به استفاده از عطريات و بوي خوش شده است و خوشبو بودن از ويژگيهاي پيامبر اسلام - صلي الله عليه و آله - و از سنتهاي آن حضرت شمرده شده است؛ حضرت صادق - عليه السلام - ميفرمايد: رسول خدا - صلي الله عليه و آله - براي بوي خوش بيشتر از خوراك خرج ميكرد.
رنگ روشن شادي آفرين است؛ در دين نيز به پوشيدن لباسهاي روشن و به ويژه سفيد، توجه زيادي شده است؛ در حال نماز بر پوشيدن لباس سفيد تأكيد شده و پوشيدن لباس سياه در اين حال مكروه شمرده شده است؛ در حديثي از پيامبر بزرگ اسلام(ص) آمده است: « لبسوا البياض فأنهما اطيب و اطهر و كفنوا فيها موتاكم ؛ لباسهاي سفيد بپوشيد، چون بهتر و پاكتر است و مردگان خود را در آنها كفن كنيد.»
در اسلام آراستگي ظاهري امتيازي براي فرد و يكي از نشانههاي ايمان شمرده شده است. هر مسلمان مؤمني از كودكي با حديث « النظافة من الايمان » آشنا است؛ نقش آراستگي ظاهر در آرامش و نشاط روحي و ايجاد شادي و انبساط فردي و اجتماعي انكارناپذير است.
كار جوهر آدمي و نشانه حيات او است، انسان تنبل، بهرهاش از زندگي اندك و سلامتياش در معرض خطر و شادابياش برباد است. كار و تلاش از انحرافات و لغزشها جلوگيري ميكند؛ زمينه بسياري از مفاسد اخلاقي و اجتماعي را از بين ميبرد و بر سرزندگي و نشاط ميافزايد. در روايات اسلامي به حدي بر اهميت كار وتلاش در راه كسب روزي حلال و تأمين هزينههاي زندگي تأكيد شده كه انسان غرق در شگفتي و حيرت مي‌شود. حضرت صادق(ع) در روايتي ميفرمايد: فرد زحمتكش كه براي رفاه خانوادهاش ميكوشد، همانند مجاهد در راه خدا است.
سير و سفر در شهرها وسرزمينهاي مختلف و گشت و گذار در طبيعت و ديدن منظرههاي زيبا و آشنايي با آداب و رسوم ملتها، گذشته از فايدههاي فراوان مادي و معنوي، آدمي را از افسردگي ميرهاند و به سلامتي جسم و روان و ايجاد شادابي كمك شاياني ميكند. از اين رو، دين مقدس اسلام مردم را بسيار بدان سفارش كرده است و تعبير « سيروا في الارض » را در آيات متعددي از قرآن ميتوان يافت.
توصيه به شركت در مجالس شادي مثل مجالس عروسي و وليمه و اطعام دادن در هنگام ازدواج و تولد فرزند وخريد خانه و برگشت از حج و زيارت كه هدف از از آنها ايجاد انس و الفت و صفا بين مؤمنان و شاد و مسرور ساختن آنها است، گواه اهميت دادن دين مبين به مقوله شادي وسرور است. سفارش به پوشيدن لباسهاي نيكو و زيبا و زينت كردن و معطر بودن و شادي كردن و شاد ساختن يكديگر در اعياد اسلامي، به ويژه عيد سعيد غدير و تأكيد بر صله ارحام و اطعام دادن و دست دادن و مصافحه با مؤمنان و زيارت آنها و تبسم كردن به روي آنها و هديه دادن به آنها، شاهد ديگري بر توجه اسلام به اين امر است.
بايد دانست شادماني تنها در لذتهاي مادي گذرا خلاصه نميشود. شادماني واقعي در نزديك شدن به هدف والاي آفرينش و آراسته شدن به خصلتها و خويهاي انساني و الاهي است. به گفته ارسطو: «شادماني عبارت است از پروراندن عاليترين صفات و خصايص انساني.» بنابراين، لذت و خوشي تنها با عوامل مادي به دست نميآيد. عوامل معنوي نيز در ايجاد شادي مؤثرند. گاهي انجام كارهايي كه عادتاً بايد لذتبخش باشند، نه تنها لذتي به انسان نميبخشد، بلكه عذاب وجدان و تشويش روحي نيز ميآورد؛ چرا كه روح و وجدان آماده لذت بردن نيستند. يك غذاي لذيذ يا رابطه جنسي و يا خانه بسيار زيبا، اگر حرام و نامشروع و غير معقول باشد، براي انسان سالم و طبيعي تلخ و ناگوار است.
پرهيز از گناه در بيشتر مواقع، پرهيز از لذتهاي مادي سطحي است؛ ولي در عين حال شادي آور است؛ زيرا روح آدمي به گونهاي است كه گاه از پرهيز و رياضت معقول سرخوش مي‌شود. ارضاي تمايلات به هر صورت و در هر شرايط شادي آور نيست. گاه پرهيز از لذت، لذت بخشتر از نيل به لذت است.
اگر مادري برخلاف ميل فرزند دلبندش او را از خوردن غذايي زيانبار بازداشت، آيا مانع شادماني او شده است؟
اگر پزشكي براي راحت ساختن بيماري كه غدهاي در مغز دارد، با چاقوي تيز جراحي جمجمهاش را شكافت، آن غده دردآور را بيرون آورد و او را از غم و درد جانكاه رهانيد، به او شادي نبخشيده است؟ آيا درست است بگوييم اين پزشك با شكافتن استخوان اين بيمار او را آزرده ساخته و شادماني را از او گرفته است؟
آيا منع بيمار از بعضي غذاها و كارها، محروم كردن او از سرور و شادماني است؟
آيا منع از شراب خواري كه ارزندهترين گوهر وجود آدمي يعني عقل را محجوب و پوشيده ميسازد و بزرگترين جنايتها و زشتترين كارها را آسان و زيبا جلوه ميدهد، بازداشتن انسان از شادي و شادماني است؟
آيا سفارش به دوري از تهمت و غيبت و دروغ و ريا و نگاه ناروا و رابطه ناسالم كه زمينهساز هزاران آسيب فردي و اجتماعي و بستر همه ناهنجاريهاي رواني و اجتماعي است، دور كردن انسان از شادي است؟
آيا سفارش به ارتباط با كانون عظمت و كمال يعني خداوند متعال و رسيدن به سكون و اطمينان قلب در پرتو اين ارتباط كه محور اصلي آموزههاي ديني و مذهبي است، شادي بخش نيست؟
آيا دستور به نماز و عبادت و صله رحم و انفاق به تهيدستان و گذشت و بزرگواري و كمك به برادران ديني و پيشي گرفتن در نيكي و خوبي و تقوا و پاكدامني و عفت و وقار و اخلاص در اعمال و تكبر نورزيدن و خودپسند نبودن و هزاران دستور فردي و اجتماعي و اخلاقي و اقتصادي و سياسي ديگر، زمينه ساز شادي حقيقي و راستين بشر در دنيا و آخرت نيست؟
ستودن اعمالي چون گريه از خوف خداوند و عظمت و كبرياي او و گريستن بر خطاها و گناهان و نيز گريه و سوگواري در عزاداري اولياي الاهي و انسانهاي برجسته و ممتاز و سفارش به آنها، به هيچ وجه با سرزندگي و نشاط ناسازگار نيست. گريهاي كه از سر عشق به خداوند و يادآوري عظمت او باشد، پيوند با درياي بيكران همه نيكيها و زيباييها و سرچشمه همه شاديها و بهجتها است. گريستن بر مظلوميت اولياي الاهي و جفايي كه بر آنان رفته است، در واقع گريستن بر پنهان شدن خورشيدهاي تابان و زندگي بخش و چيرگي ظلمت و تيرگي بر آسمان انسانيت است؛ چنين گريه اي نه تنها به افسردگي نمي انجامد بلكه به گواهي تاريخ و تجربه، هماره نيروي معنوي و قدرت روحي و سرزندگي را افزايش ميدهد و پويايي و تحرك جامعه انساني را رونق مي بخشد.(سایت ریحانه المصطفی )
نتیجه گیری
ارمغان دين براي بشر شادي، بهجت و سرور به معناي واقعي و عميق آن ميباشد. دين هم بشر را با شادي واقعي آشنا كرده و هم راه رسيدن به آن و بهرهمندي كامل از آن را پيش روي او نهاده است.
خواندن دعايي با شور و حال و نمازي با حضور قلب، نجوايي شبانه و زمزمهاي عاشقانه، كمك به انساني افتاده، نوازش يتيمي غمگين، سير كردن گرسنهاي بينوا، زيارت بارگاه انساني پاك، ديدار وابستگان و گفتوگو با دوستي صميمي كه همگي از سفارشهاي دين و تعاليم پرمحتواي آن است، همان سرور و نشاطي را به دنبال دارد كه ديدن بهار طربانگيز و صبح پرلطافت و قطرهاي شبنم بر رخسار گل سرخ و زمزمه جويبار و وزش نسيم روح فزا.
بر این اساس می توان گفت ایجاد نشاط و بهجت به معنای واقعی یکی از ثمرات ارزشمند زیارت بارگاه منور رضوی است.علاوه براین زائران این بارگاه نورانی پس از واگویه هایی که با امام رضا علیه السلام دارند به تخلیه غم ها و دردهای ناگفته خویش می پردازند و با این کار آرامش درونی خود را تضمین می کنند.
چه بسا انسانهایی که با حضور در این بارگاه کوله بار غم خویش را جا گذاشته و با نفس روحانی امام هشتم طراواتی دیگر به زندگی خویش بخشیده اند ؛چه بسا تصمیمات حیاتی که در مذاکره زائران با امام رئوف رقم خورده و می خورد؛چه انسانهایی که ارتباط با خالق هستی را در محضر امام هشتم برقرار کرده و یا آن را استحکام بخشیده اند و به ارامش و سکینه قلبی رسیده اند .
بسیارند انسانهای داغدار و بیماردار و یا بیماری که با تمسک به این امام همام دردهای خویش را تسکین داده و می دهند .
تردیدی نیست که این اثار مهم برای زائرانی که به این امام بیشتر متوسل می شوند و یا مجاورانی که با امام رضا علیه السلام ارتباط بیشتری دارند می توانند از سلامت نفس بیشتری برخوردار باشند.
زیارت ائمه علیهم السلام صله و نیکی به خود آنان،رسول الله (ص)،امیر المومنین،فاطمه (س)شیعیان،دوستداران شان و بلکه نیکی به سایر انبیاء واوصیای الهی است و موجب خوشحالی آنان ،اجابت دعوت،تجدید عهد با ولایت،زنده نگه داشتن مرام و غلبه بر دشمنان شان می گردد.همه اینها عبادت خداست و سبب می شود که انسان به فضایل و برکاتی که نزد خداست برسد و به رضای او دست یابد .زیرا خوشحال کردن مومن عادی اگر آن همه فضیلت وثواب دارد،فضیلت و خوشحال کردن پیامبر اکرم و ائمه اطهار که از خطا و گناه معصوم هستند و خداوند آنان را امام مومنان و پیشوای پروا پیشه گان قرار داد،آسمان وزمین را برای آنان آفرید ،صراط ،سبیل و راهنما به سوی او دروازه رحمت الهی ،وسیله ارتباط او بندگانش هستند و ...غیر قابل وصف است (جوادی آملی ،ادب فنای مقربان)
از سوی دیگر در دنیای پرتلاطم و مملو از استرس و مشکلات روانی ،آرامش قلبی و روحی، از بسیاری خشونت ها و بیماری های روانی جلوگیری می کند. طبعا انسانهایی که زیارت بارگاه امام مهربانی ها را برمی گزینند علاوه بر ارتباط معنوی با خالق هستی بخش به آرامش روحی روانی که لازمه مواجه با مشکلات دنیای امروز می باشد دست می یابند
نگارش :علی هاشمی دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت اماکن مذهبی
پی نوشت ها:
جوادی آملی ،ادب فنای مقربان چاپ دوم 1381-جلد اول ص17
دانشنامه اسلامی http://wiki.ahlolbait.com/index.php/%D8%B2%D9%8A%D8%A7%D8%B1%D8%AA#cite_note-0
حبیب الله رعنایی کردشولی؛عبدالعلی شکر،سید محمدهاشم پورمولا،زهرا سادات شهیدیان مقاله رفتار شهروندی سازمانی،: http://www.ensani.ir/fa/content/324706/default.aspx
بحار الانوار-علامه مجلسی
ویکی فقه : http://www.wikifeqh.ir/%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%82%D8%A8%D9%88%D8%B1
http://www.aviny.com/occasion/ahlebeit/imamhosein/moharram/86/Hossein_Kist/Maghalat/Ziarat.aspx
سایت روزنامه قدس 13/6 /1393 : http://qudsonline.ir/detail/News/233415
روزنامه شرق http://vista.ir/article/210370
سایت شبکه خبر : http://www.irinn.ir/news/63766
سایت روزنامه همشهری http://hamshahrionline.ir/details/263121/Society/vulnerabilities
خبرگزاری ایرنا http://www.irna.ir/fa/News/80942720)
سایت ریحانه المصطفی http://reyhaaneh.ir/et-arch/842-1391-03-05-11-58-14.html
بررسی نیازهای فرهنگی –مذهبی زائران غیرایرانی حرم مطهر امام رضا علیه السلام مورد مطالعه زائران آذری زبان 1391/ مجید حیدری،حمیدرضاهمت ابادی،محمد اکبری
جوادی آملی ،ادب فنای مقربان چاپ دوم 1381-جلد اول ص29
منبع:قدس
211008
گزارش خطا
