ایرانیانی که به اسلام می‌گرویدند، پس از مدتی نام و شهرت خود را تغییر می‌دادند و کنیه رایج در میان اعراب را بر می‌گزیدند و این امر با فاصله گرفتن از صدر اسلام بیشتر می‌شد؛ به همین دلیل تعیین ملیت اصحاب ائمه اطهار(ع) با گذشت زمان مشکل‌تر می‌شود.
در طول تاریخ برخی از ایرانیان موفق شدند به محضر امامان شیعه رسیده و حضور ایشان را درک کنند و تعدادی از آنها نیز جزو یاران خاص آن ائمه معصوم قرار گیرند.
اصحاب ایرانی امام کاظم(ع)
بر اساس منابع رجالی و منابع تحقیقاتی مشهوری مانند «مسند الامام الکاظم(ع)» و «احسن التراجم لاصحاب الامام موسی الکاظم(ع)» نام برخی از یاران این امام بزرگوار که ایرانی بودن آنها برای نویسندگان محرز شده به این ترتیب است: «ابراهیم بن محمد اشعری قمی»، «ابراهیم بن ابی محمود خراسانی»، «ابراهیم هاشم ابواسحاق قمی»، «احمد بن حسن بن اسماعیل تمار میثمی»، «بیاع هروی» معروف به اخی ادیم، «بشر بن الحارث بن عبدالرحمان مروزی» معروف به بشر حافی، نحسن تفلیسی»، «حسن بن علی بن مهران» و «حمزة بن یسع اشعری قمی».هرچند مورخان تعداد یارانی ایرانی امام کاظم(ع) تا 80 تن برشمرده‌اند اما به یقین ایرانیان حاضر در محضر ایشان بیش از این‌ها بوده اما به دلیلی که گفته شد، یعنی تغییر نام و کنیه توسط آنها، شناسایی ملیت ایران ائمه(ع) کاری دشوار است.
یکی از مشهورترین یاران ایرانی امام موسی کاظم(ع)، «ابراهیم بن ابی محمود خراسانی» نام دارد که با وجود نابینایی، مسائل مهمی را که از امام شنیده بود در 25 برگ نوشت و جمع آوری کرد. شیخ طوسی می‌نویسد: «ابراهیم بن ابی محمود راوی کتاب مسائل است و احمد محمد بن عیسی، مسایل را از او نقل می‌کند».
ایرانیان دیگری نیز جزو یاران امام هفتم شیعیان هستند که از مهم‌ترین آنها می‌توان به خاندان اشعری اشاره کرد. «حمزة بن یسع اشعری»، «ابراهیم بن محمد اشعری قمی» و « زکریا بن عبدالصمد قمی» از جمله معروف‌ترین افراد این خاندان هستند.
امام هشتم و شیعیان ایرانی
امام رضا(ع) به دلیل مدتی چند حضور در ایران، یاران فراوانی از میان شیعیان این سامان داشت و کتب زیادی در شرح تعداد ایرانیان حاضر در محضر ایشان نگاشته شده است. بر اساس مستندات تاریخی و منابع موثق افرادی چون «آدم بن ابی أیاس الخراسانی عسقلانی»، «أبان بن الصلت»، «ابان بن محمود»، «ابراهیم بن اسحاق نهاوندی»، «ابراهیم بن هاشم، ابو اسحاق قمی» و «احمد بن حرب الزاهد مروزی» از جمله این اشخاص به شمار می‌روند هرچند منابع تاریخی هزاران تن را در این میان نام برده‌اند ولی معروف‌ترین آنها همین افراد هستند. «ابوطالب بن صلت قم» معروف به «ابی الصلت قمی» از مفسران قرن دوم هجری نیز جزو یاران ایرانی امام رضا(ع) است که از طرف امام جواد(ع) نیز وکالت داشته است. وی عمری طولانی داشت و در سند بیش از 22 روایت نام او به چشم می‌خورد. «اسماعیل بن مهران» نیز از کوفیان ایرانی تباری بود که محضر امام هشتم را درک کرد و مورد اعتماد ایشان قرار گرفت. وی از راویان مورد وثوق بود و احادیث فراوانی از امام رضا(ع) نقل کرده است به طوری که نامش در سلسله اسناد 130 حدیث در کتب اربعه وارد شده است.
ایرانیان حاضر در کنار امام جواد (ع)
مورخان و دانشمندان معروفی چون شیخ طوسی نام‌های ایرانی بسیاری را جزو یاران امام نهم شیعیان دانسته‌اند. از این میان می‌توان به «ابراهیم بن شیبه کاشانی»، «ابراهیم بن هاشم قمی»، «احمد بن حمزة قمی»، «احمد بن محمد بن عبیدالله اشعری قمی» و «احمد حماد مروزی» اشاره کرد. یکی از معروف‌ترین یاران ایرانی امام جواد(ع)، «ابراهیم بن مهزیار» است که تا زمان امام حسن عسکری(ع) جزو یاران ائمه(ع) محسوب می‌شود. ابن‌بابویه روایت مفصلی از ابراهیم نقل کرده است که حاکی از دیدار وی با امام مهدی(عج) و بزرگی شأن او نزد آن امام است. کشی نیز روایتی از پسر ابراهیم نقل کرده است که گویای این است که وی با وکیلان امام مهدی(عج) ارتباط داشته است. «ابو یوسف، یعقوب بن اسحاق ابن سکیت» نیز از بزرگان اهل لغت، ادب و از شخصیت‌های بزرگ زمان خود به شمار می‌رود که مورخان او را ایرانی تبار و جزو یاران امام جواد(ع) برشمرده‌اند. وی تالیفات فراوانی از جمله «اصلاح المنطق»، «الاضداد»، «شرح دیوان الخنسا»، «الاجناس» و «الالفاظ» دارد.
امام دهم و اصحابی از ایران
منابع تاریخ اسامی افرادی چون «ابراهیم بن شیبه کاشانی»، «ابراهیم عبده نیشابوری»، «ابوبکر رازی»، «احمد بن اسحاق بن عبدالله اشعری قمی» و «جعفر بن عبدالله بن حسین بن جامع حمیری قمی» را جزو افرادی دانسته‌اند که با ملیت ایرانی و در محضر امام هادی (ع) تلمذ کرده‌اند. «احمد بن حمزه قمی» از جمله مشهورترین این افراد به شمار می‌رود که مورد وثوق کامل امام هادی (ع) قرار داشت. یکی دیگر از معروف‌ترین یاران ایرانی امام دهم، «سهل بن زیاد آدمی رازی» است که به گفته صاحب معجم رجال الحدیث، ابوسعید در سند بسیاری از روایات (حدود 2304 روایت) واقع شده است.
اصحاب ایرانی امام حسن عسکری(ع)
بر اساس آنچه در «الامام العکسری(ع) من المهد الی اللحد» از سید کاظم قزوینی و سایر منابع تاریخی آمده شماری از ایرانیان محضر امام یازدهم را درک کرده و جزو راویان حدیث از این امام همام به شمار می‌روند. «ابراهیم بن اسماعیل خلنجی گرگانی»، «ابراهیم بن عبده نیشابوری»، «احمد بن اسحاق رازی»، «ابراهیم بن هاشم قمی» و «جعفر بن شریف گرگانی» از جمله کسانی هستند که نام آنها در فهرست یاران ایرانی ایشان آمده است. «ابن‌بابویه قمی» مشهورترین صحابی امام حسن عسکری(ع) به شمار می‌رود که دارای ملیتی ایرانی است.وی دارای خدمات ارزنده‌ای است که موجب شد در آسمان حدیث و فقاهت شیعه بدرخشد و صاحب فتوا شود. مقام و مرتبه او در فقه و حدیث آن قدر والاست که فقها به دلیل اطمینانی که به او داشته‌اند نظریه‌هایش را بدون چون و چرا پذیرفته‌اند. ابن‌بابویه در طبقات روسای امامیه اثنی‌عشری قرار دارد. نجاشی او را شیخ اهل قم، پیشرو و مورد اعتماد آنان معرفی می‌کند و طوسی درباره‌اش می‌نویسد: «کان فقیها جلیلا».
اصحاب ایرانی امام عصر(عج)
سازمان وکالت یکی از تشکیلات شیعه امامیه است. این سازمان در عصر امام صادق(ع) به وجود آمد و امام هادی(ع) و امام عسکری(ع) برای تقویت شیعه در عصر غیبت به تقویت آن پرداختند. این سازمان که همان نظام ارتباط امام با شیعیان به وسیله وکلا بود، در طی ده‌ها سال فعالیت خود با فراز و نشیب‌هایی مواجه شد. سازمان وکالت در زمان امام عصر(عج) تنها راه ارتباطی شیعه با امام محسوب می‌شد. مهم‌ترین وکلای ایرانی امام عصر(عج):1. «ابراهیم بن محمد همدانی» از سوی امام زمان(عج) با واسطه نیابت داشت و بدون اینکه از امام درباره او سوالی شود، توقیعی در وثاقت و مورد اطمینان بودن او صادر شد.2. ابراهیم بن مهزیار3. ابراهیم بن عبده نیشابوری که وکیل ارشد امام عسکری(ع) در نیشابور بود.4. احمد بن اسحاق قمی که وکیل امام(ع) در قم و آوه بود و از اصحاب خاص امام حسن عسکری(ع) به شمار می‌رفت. همچنین او وکیل اول امام در اوقاف قم بود ولی پس از شهادت امام عسکری(ع) از قم به بغداد هجرت کرد. او در بغداد معاونت عثمان بن سعید را در امور مالی به عهده گرفت و تا زمان سفیر دوم، فعالیت خود را ادامه داد.5. حسین بن اشکیب خراسانی. او فردی ثقه و از مردم خراسان و از وکلای امام عصر(عج) بود. حسین از متکلمان و مؤلفان شیعه نیز محسوب می‌شود.6. فضل بن سنان نیشابوری که وکیل امام رضا(ع) نیز بود. نام‌های زیادی در ردیف وکلای ائمه (ع) ذکر شده است که به بیان همین تعداد بسنده می‌کنیم.
منبع: مشرق نيوز
اصحاب ایرانی امام کاظم(ع)
بر اساس منابع رجالی و منابع تحقیقاتی مشهوری مانند «مسند الامام الکاظم(ع)» و «احسن التراجم لاصحاب الامام موسی الکاظم(ع)» نام برخی از یاران این امام بزرگوار که ایرانی بودن آنها برای نویسندگان محرز شده به این ترتیب است: «ابراهیم بن محمد اشعری قمی»، «ابراهیم بن ابی محمود خراسانی»، «ابراهیم هاشم ابواسحاق قمی»، «احمد بن حسن بن اسماعیل تمار میثمی»، «بیاع هروی» معروف به اخی ادیم، «بشر بن الحارث بن عبدالرحمان مروزی» معروف به بشر حافی، نحسن تفلیسی»، «حسن بن علی بن مهران» و «حمزة بن یسع اشعری قمی».هرچند مورخان تعداد یارانی ایرانی امام کاظم(ع) تا 80 تن برشمرده‌اند اما به یقین ایرانیان حاضر در محضر ایشان بیش از این‌ها بوده اما به دلیلی که گفته شد، یعنی تغییر نام و کنیه توسط آنها، شناسایی ملیت ایران ائمه(ع) کاری دشوار است.
یکی از مشهورترین یاران ایرانی امام موسی کاظم(ع)، «ابراهیم بن ابی محمود خراسانی» نام دارد که با وجود نابینایی، مسائل مهمی را که از امام شنیده بود در 25 برگ نوشت و جمع آوری کرد. شیخ طوسی می‌نویسد: «ابراهیم بن ابی محمود راوی کتاب مسائل است و احمد محمد بن عیسی، مسایل را از او نقل می‌کند».
ایرانیان دیگری نیز جزو یاران امام هفتم شیعیان هستند که از مهم‌ترین آنها می‌توان به خاندان اشعری اشاره کرد. «حمزة بن یسع اشعری»، «ابراهیم بن محمد اشعری قمی» و « زکریا بن عبدالصمد قمی» از جمله معروف‌ترین افراد این خاندان هستند.
امام هشتم و شیعیان ایرانی
امام رضا(ع) به دلیل مدتی چند حضور در ایران، یاران فراوانی از میان شیعیان این سامان داشت و کتب زیادی در شرح تعداد ایرانیان حاضر در محضر ایشان نگاشته شده است. بر اساس مستندات تاریخی و منابع موثق افرادی چون «آدم بن ابی أیاس الخراسانی عسقلانی»، «أبان بن الصلت»، «ابان بن محمود»، «ابراهیم بن اسحاق نهاوندی»، «ابراهیم بن هاشم، ابو اسحاق قمی» و «احمد بن حرب الزاهد مروزی» از جمله این اشخاص به شمار می‌روند هرچند منابع تاریخی هزاران تن را در این میان نام برده‌اند ولی معروف‌ترین آنها همین افراد هستند. «ابوطالب بن صلت قم» معروف به «ابی الصلت قمی» از مفسران قرن دوم هجری نیز جزو یاران ایرانی امام رضا(ع) است که از طرف امام جواد(ع) نیز وکالت داشته است. وی عمری طولانی داشت و در سند بیش از 22 روایت نام او به چشم می‌خورد. «اسماعیل بن مهران» نیز از کوفیان ایرانی تباری بود که محضر امام هشتم را درک کرد و مورد اعتماد ایشان قرار گرفت. وی از راویان مورد وثوق بود و احادیث فراوانی از امام رضا(ع) نقل کرده است به طوری که نامش در سلسله اسناد 130 حدیث در کتب اربعه وارد شده است.
ایرانیان حاضر در کنار امام جواد (ع)
مورخان و دانشمندان معروفی چون شیخ طوسی نام‌های ایرانی بسیاری را جزو یاران امام نهم شیعیان دانسته‌اند. از این میان می‌توان به «ابراهیم بن شیبه کاشانی»، «ابراهیم بن هاشم قمی»، «احمد بن حمزة قمی»، «احمد بن محمد بن عبیدالله اشعری قمی» و «احمد حماد مروزی» اشاره کرد. یکی از معروف‌ترین یاران ایرانی امام جواد(ع)، «ابراهیم بن مهزیار» است که تا زمان امام حسن عسکری(ع) جزو یاران ائمه(ع) محسوب می‌شود. ابن‌بابویه روایت مفصلی از ابراهیم نقل کرده است که حاکی از دیدار وی با امام مهدی(عج) و بزرگی شأن او نزد آن امام است. کشی نیز روایتی از پسر ابراهیم نقل کرده است که گویای این است که وی با وکیلان امام مهدی(عج) ارتباط داشته است. «ابو یوسف، یعقوب بن اسحاق ابن سکیت» نیز از بزرگان اهل لغت، ادب و از شخصیت‌های بزرگ زمان خود به شمار می‌رود که مورخان او را ایرانی تبار و جزو یاران امام جواد(ع) برشمرده‌اند. وی تالیفات فراوانی از جمله «اصلاح المنطق»، «الاضداد»، «شرح دیوان الخنسا»، «الاجناس» و «الالفاظ» دارد.
امام دهم و اصحابی از ایران
منابع تاریخ اسامی افرادی چون «ابراهیم بن شیبه کاشانی»، «ابراهیم عبده نیشابوری»، «ابوبکر رازی»، «احمد بن اسحاق بن عبدالله اشعری قمی» و «جعفر بن عبدالله بن حسین بن جامع حمیری قمی» را جزو افرادی دانسته‌اند که با ملیت ایرانی و در محضر امام هادی (ع) تلمذ کرده‌اند. «احمد بن حمزه قمی» از جمله مشهورترین این افراد به شمار می‌رود که مورد وثوق کامل امام هادی (ع) قرار داشت. یکی دیگر از معروف‌ترین یاران ایرانی امام دهم، «سهل بن زیاد آدمی رازی» است که به گفته صاحب معجم رجال الحدیث، ابوسعید در سند بسیاری از روایات (حدود 2304 روایت) واقع شده است.
اصحاب ایرانی امام حسن عسکری(ع)
بر اساس آنچه در «الامام العکسری(ع) من المهد الی اللحد» از سید کاظم قزوینی و سایر منابع تاریخی آمده شماری از ایرانیان محضر امام یازدهم را درک کرده و جزو راویان حدیث از این امام همام به شمار می‌روند. «ابراهیم بن اسماعیل خلنجی گرگانی»، «ابراهیم بن عبده نیشابوری»، «احمد بن اسحاق رازی»، «ابراهیم بن هاشم قمی» و «جعفر بن شریف گرگانی» از جمله کسانی هستند که نام آنها در فهرست یاران ایرانی ایشان آمده است. «ابن‌بابویه قمی» مشهورترین صحابی امام حسن عسکری(ع) به شمار می‌رود که دارای ملیتی ایرانی است.وی دارای خدمات ارزنده‌ای است که موجب شد در آسمان حدیث و فقاهت شیعه بدرخشد و صاحب فتوا شود. مقام و مرتبه او در فقه و حدیث آن قدر والاست که فقها به دلیل اطمینانی که به او داشته‌اند نظریه‌هایش را بدون چون و چرا پذیرفته‌اند. ابن‌بابویه در طبقات روسای امامیه اثنی‌عشری قرار دارد. نجاشی او را شیخ اهل قم، پیشرو و مورد اعتماد آنان معرفی می‌کند و طوسی درباره‌اش می‌نویسد: «کان فقیها جلیلا».
اصحاب ایرانی امام عصر(عج)
سازمان وکالت یکی از تشکیلات شیعه امامیه است. این سازمان در عصر امام صادق(ع) به وجود آمد و امام هادی(ع) و امام عسکری(ع) برای تقویت شیعه در عصر غیبت به تقویت آن پرداختند. این سازمان که همان نظام ارتباط امام با شیعیان به وسیله وکلا بود، در طی ده‌ها سال فعالیت خود با فراز و نشیب‌هایی مواجه شد. سازمان وکالت در زمان امام عصر(عج) تنها راه ارتباطی شیعه با امام محسوب می‌شد. مهم‌ترین وکلای ایرانی امام عصر(عج):1. «ابراهیم بن محمد همدانی» از سوی امام زمان(عج) با واسطه نیابت داشت و بدون اینکه از امام درباره او سوالی شود، توقیعی در وثاقت و مورد اطمینان بودن او صادر شد.2. ابراهیم بن مهزیار3. ابراهیم بن عبده نیشابوری که وکیل ارشد امام عسکری(ع) در نیشابور بود.4. احمد بن اسحاق قمی که وکیل امام(ع) در قم و آوه بود و از اصحاب خاص امام حسن عسکری(ع) به شمار می‌رفت. همچنین او وکیل اول امام در اوقاف قم بود ولی پس از شهادت امام عسکری(ع) از قم به بغداد هجرت کرد. او در بغداد معاونت عثمان بن سعید را در امور مالی به عهده گرفت و تا زمان سفیر دوم، فعالیت خود را ادامه داد.5. حسین بن اشکیب خراسانی. او فردی ثقه و از مردم خراسان و از وکلای امام عصر(عج) بود. حسین از متکلمان و مؤلفان شیعه نیز محسوب می‌شود.6. فضل بن سنان نیشابوری که وکیل امام رضا(ع) نیز بود. نام‌های زیادی در ردیف وکلای ائمه (ع) ذکر شده است که به بیان همین تعداد بسنده می‌کنیم.
منبع: مشرق نيوز
