اعمال مخصوص شبهای قدر در روايات

غسل ماه رمضان مانند روز تولد از مادر است

در روایتی می خوانیم که راوی  از امام صادق(ع) سؤال می کند: «كَم أغتَسِلُ في شَهرِ رَمَضانَ لَيلَةً؟ / در ماه رمضان، چند شب غسل كنم؟» حضرت می فرماید:« لَيلَةَ تِسعَ عَشرَةَ، و لَيلَةَ إحدى و عِشرينَ، و ثَلاثٍ و عِشرينَ / شب نوزدهم، شب بيست و يكم و  شب بيست و سوم».

در روایت دیگری از همین امام همام می خوانیم: «مَن ِاغتَسَل َلَيالِيَ الغُسلِ مِن شَهر ِرَمَضانَ خَرَجَ مِن ذُنوبِهِ كَهَيئَةِ يَومَ وَلَدَتهُ اُمُّهُ / هر كس شبهاى غسل ماه رمضان را غسل كند، همچون روز تولّد از مادر، از گناهانش بيرون مى آيد.»

غسل اين شب ها چنان که در مفاتیح الجنان به نقل از علامه مجلسی آمده، بهتر است هنگام غروب آفتاب انجام شود.

فضيلت شب زنده داری ماه رمضان از زبان رسول الله (ص)

در روایتی از رسول خدا صلّي الله عليه و آله و سلّم می خوانیم:« مَن أحيا لَيلَةَ القَدرِ حُوِّلَ عَنهُ العَذابُ إلَى السَّنَةِ القابِلَةِ / هركس شب قدر را زنده بدارد، تا سال آينده عذاب از او برگردانده مى شود.»

دعاي جوشن كبير و مصون شدن از آتش جهنم

در سیره امام محمد باقر عليه السلام در روایات می خوانیم:« كانَ أبوجَعفَرٍ عليه السلام إذا كانَت لَيلَةُ إحدى و عِشرينَ، و لَيلَةُ ثَلاثٍ و عِشرينَ أخَذَ فِي الدُّعاءِ حَتّى يَزولَ اللَّيلُ، فَإِذا زالَ اللَّيلُ صَلّى / وقتى شب بيست و يكم و شب بيست و سوم مى شد، امام باقر عليه السلام شروع به دعا كردن مى كرد تا شب سپرى شود. چون شب مى گذشت، نماز مى خواند.»

برخی از ادعیه مربوط به شب های قدر در مفاتیح الجنان نقل شده است. از جمله این دعاها به دعای جوشن کبیر می توان اشاره کرد. در روایتی می خوانیم که جبرئیل خطاب به پیامبر صلّي الله عليه و آله و سلّم در ضمن برشمردن فضایل و آثار این دعا فرموده:«  يَا مُحَمَّدُ وَ مَنْ دَعَا بِهِ فِي شَهْرِ رَمَضَان َثَلَاثَ مَرَّاتٍ أَوْ مَرَّةً وَ احِدَةً حَرَّمَ اللَّهُ جَسَدَهُ عَلَى النَّارِ وَ وَ جَبَتْلَهُا لْجَنَّة.../ ای محمد کسی که در ماه رمضان سه مرتبه یا یک مرتبه دعای جوشن کبیر را بخواند خداوند بدن وی را بر آتش جهنم حرام می کند و بهشت را بر او واجب می گرداند.»

قرآن و اهل بيت عليهم السلام را در دعاهايتان واسطه قرار دهيد

این عمل همان چیزی است که در بین ما به مراسم «قرآن به سر» مشهور شده است و آنچه در مفاتیح الجنان در این خصوص وارد شده به نقل از امام صادق عليه السلام است.

روايت امام صادق (ع) از فضيلت زیارت امام حسین (ع)

در روایتی از امام صادق عليه السلام می خوانیم:« اذا كان ليلة القدر نادى مناد من السّماء السّابعة من بطنان العرش انّ الله قد غفر لمن زار قبر الحسين عليه السلام / هرگاه شب قدر شودكه در آن، هركار حكمت آميزى فيصله مى يابد آن شب، منادى از دل عرش بانگ برمى آورد كه: « خداوند، هركس را امشب به زيارت قبر حسين عليه السلام آمد، آمرزيد.»

نمازهايي كه در شب قدر وارد شده است  

در روایتی از رسول خدا صلّي الله عليه و آله و سلّم می خوانیم:« مَن صَلّى لَيلَةَ القَدرِ إيمانا وَ احتِسابا غَفَرَ اللّه ُ لَهُما تَقَدَّمَ مِن ذَنبِهِ / هركه در شب قدر، از روى ايمان و براى پاداش الهى نماز بخواند، خداوند گناه گذشته او را مى آمرزد.»

آنچه در شب های قدر اهمیت دارد برقراری ارتباط با ذات اقدس الهی است و نماز از جمله بهترین راه هاست و به هر صورتی که انجام بپذیرد - نماز مستحبی، نماز قضا - مانعی ندارد. البته نمازهای مخصوصی نیز در خصوص این شب ها نقل شده که از ثواب ویژه ای بهره مند هستند. یکی از آنها نمازی دو رکعتی است که در هر ركعت بعد از قرائت سوره حمد، هفت مرتبه سوره توحيد باید خوانده شود، و بعد از پایان نماز هفتاد مرتبه أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ گفته شود. در خصوص ثواب این نماز در روایتی از رسول خدا صلّي الله عليه و آله و سلّم می خوانیم:«لا يَقومُ مِن مَقامِهِ حَتّى يَغفِرَ اللّه ُ لَهُ ولِأَبَوَيهِ، وبَعَثَ اللّه ُ مَلائِكَةً يَكتُبونَ لَهُ الحَسَناتِ إلى سَنَةٍ اُخرى، وبَعَثَ اللّه ُ مَلائِكَةً إلَى الجِنانِ يَغرِسونَ لَهُ الأَشجارَ، ويَبنونَ لَهُ القُصورَ، ويُجرونَ لَهُ الأَنهارَ، ولا يَخرُجُ مِنَ الدُّنيا حَتّى يَرى ذلِكَ كُلَّهُ /  از جاى خود بر نمى خيزد تا آن كه خداوند، او و پدر و مادرش را مى آمرزد و خداوند، فرشتگانى را بر مى انگيزد كه تا سال ديگر براى او حسنات مى نويسند و خداوند، فرشتگانى را به سوى بهشت مى فرستد كه براى او درختانى بكارند و كاخ هايى بسازند و نهرهايى جارى كنند، و از دنيا بيرون نمى رود تا آن كه همه اينها را ببيند.»

نماز دیگری که در این شب ها از استحباب بیشتری بهره مند است صدر رکعت نماز است و بهتر آن است که بعد از قرائت سوره حمد، صد مرتبه (و طبق روایتی ده مرتبه) سوره توحید قرائت شود. در فضیلت این نماز می خوانیم:« إِن فَعَلَ ذلِكَ أعتَقَهُ اللّه ُ مِنَ النّارِ وأوجَبَ لَهُ الجَنَّةَ ، وشَفَّعَهُ في مِثلِ رَبيعَةَ ومُضَرَُ /  پس اگر چنين كند، خداوند، او را از آتش مى رهاند و بهشت را براى او حتمى مى سازد و شفاعت او را درباره جماعتى به شمار قبيله ربيعه و مُضَر مى پذيرد».

اعمال مخصوص شب نوزدهم

۱- صد مرتبه اسْتَغْفِرُاللَّهَ رَبّى‏ وَ اتُوبُ الَيْهِ.

۲- صد مرتبه اللَّهُمَّ الْعَنْ قَتَلَةَ اميرِ الْمُؤْمِنينَ.

۳- خواندن اين دعای « اللهُمَّ اْجْعَلْ فيما تَقْضى‏ وَتُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ...» که در مفاتیح الجنان به صورت کامل ذکر شده است.

اعمال مخصوص شب بیست و یکم

چنان که مرحوم شیخ عباسی قمی نیز در مفاتیح الجنان متذکر شده، فضيلت این شب از شب نوزدهم بیشتر است و بايد اعمال مشترك شبهاى قدر را به جا آورد  و در اين شب كه شب شهادت حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام است. صلوات زياد فرستاد و قاتلان آن حضرت را لعن و نفرين نمود و گفت: «اللّهمَّ الْعَن قَتَلَةَ أميرالمُؤمِنِين»

و از اين شب دعاهاى شبهاى دهه آخر ماه رمضان شروع می شود.

اعمال مخصوص شب بیست و سوم

این شب برتر از دو شب گذشته است و احتمال شب قدر بودن آن بیشتر است. اینک به اختصار به اعمال مخصوص آن اشاره می شود.

 سوره های عنکبوت، روم، دخان را قرائت كنيد

در روایتی از امام صادق عليه السلام نقل شده:« مَن قَرَأَ سورَتَيِ  العَنكَبوتِ ، وَالرّومِ في شَهرِ رَمَضانَ في لَيلَةِ ثَلاثٍ وعِشرينَ ، فَهُوَ وَاللّه ِ ـ يا أبا مُحَمَّدٍ ـ مِن أهلِ الجَنَّةِ لا أستَثني فيهِ أبَداً ، ولا أخافُ أن يَكتُبَ اللّه ُ عَلَيَّ في يَميني إثماً ، وإنَّ لِهاتَينِ السّورَتَينِ مِنَ اللّه ِ مَكاناً /  هر كس دو سوره عنكبوت و روم را در ماه رمضان، در شب بيست و سوم بخواند، به خدا قسم ـ اى ابو محمّد ـ او از اهل بهشت است و هرگز در اين سخن استثنا نمى كنم و نمى ترسم كه خداوند، در اين سوگند گناهى بر من بنويسد. اين دو سوره نزد خداوند، جايگاهى والا دارند.»

در اقبال سید بن طاووس نیز می خوانیم که «و مِنَ الزِّياداتِ لَيلَةَ ثَلاثٍ وعِشرينَ: قِراءَةُ سورَةِ «الدُّخانِ» فيها / و از اعمال افزون در شب بيست و سوم، خواندن سوره دُخان در آن شب است.»

فضيلت قرائت هزار مرتبه سوره قدر در روايت امام صادق (ع)

در روایتی از امام صادق عليه السلام می خوانیم: لَو قَرَأَ رَجُلٌ لَيلَةَ ثَلاثٍ وعِشرينَ مِن شَهرِ رَمَضانَ: «إِنَّـآ أَنزَلْنَـاهُ فِى لَيْلَةِ الْقَدْرِ» ألفَ مَرَّةٍ ، لَأَصبَحَ وهُوَ شَديدُ اليَقينِ بِالاِعتِرافِ بِما يَختَصُّ فِينا، وما ذاكَ إلاّ لِشَيءٍ عايَنَهُ في نَومِهِ» (۱۳) « اگر كسى در شب بيست و سوم ماه رمضان، هزار بار سوره إنّا أنزلناه بخواند، صبح خواهد كرد، در حالى كه يقين او، با اعتراف به آنچه مخصوص ماست، استوار خواهد بود و اين نيست ، مگر به سبب آنچه در خواب خود مى بيند.»

برای امام زمان (عج) دعا كيد

محمد بن عیسی نقل می کند که در شب بیست و سوم و اساسا در طول ماه مبارک رمضان در هر حالتی اعم از رکوع و سجود و قیام و ... که هستی دعای اللهم کل لولیک ....را قرائت کن.

غسل آخر شب را از ياد نبريد

راوی از سیره امام صادق عليه السلام نقل می کند که « رَأَيتُهُ اغتَسَلَ في لَيلَةِ ثَلاثٍ وعِشرينَ مِن شَهرِ رَمَضانَ ، مَرَّةً في أوَّلِ اللَّيلِ، ومَرَّةً في آخِرِهِ / ديدم امام صادق عليه السلام در شب بيست و سوم از ماه رمضان غسل كرد: يك بار در اوّل شب، يك بار هم در آخر آن.»

منبع:شبستان