راز اجابت نشدن دعاى خوبان چیست؟

 رابطه انسان ها با دعا یعنی درخواست از خداوند رابطه ای است که متأثر از معرفت آن ها نسبت به خود و خدایشان است، به هر میزان که معرفت انسان نسبت به خود و خداوند بالا برود، بینش درست تری درباره دعا به دست خواهد آورد از جمله بینش او درباره استجابت دعا اصلاح خواهد شد. آیت الله حاج میرزا جواد آقا ملکی تبریزی در کتاب المراقبات بحث دقیق و ظریفی در این باره دارند.

استجابت نشدن دعاى خوبان به این جهت است که خداوند نسبت به بندگان صالحش عنایت کامل دارد و این عنایت باعث مى شود که او را از چیزهایى که باعث ضرر اوست حفظ کند؛ گرچه به خیال خود سعادتش در آن است ؛ مانند قصه حضرت خضر علیه السلام که آن بچه را کشت. اگر فرض کنیم پدر و مادرش از روى نادانى فکر مى کردند خیر آنها در زندگى و بقاى فرزندشان است و از خدا همین را مى خواستند، ولى خداوند مى دانست که در صورت زنده ماندن فرزند، پدر و مادر، کافر و هلاك مى شوند؛ در این صورت اجابت دعاى آنان فقط در کشتن فرزندشان بود. دعا کننده ، دعا مى کند و مقصود خود را دوست دارد، به خاطر این که فکر مى کند سعادت او در همان چیزى است که مى خواهد و وقتى خداى متعال مى بیند او اشتباه مى کند و خیر او در خلاف آن است ، در این جا اجابت واقعى این است چیزى به او بدهد که خیر واقعى اوست ، نه چیزى که او آن را خیر مى داند ولى باعث هلاکت اوست . و مردم نیز با یکدیگر همین طور رفتار مى کنند. مثلا اگر کسى خیال کند در ظرفى که زهر است ، پادزهر قرار داده شده و در ظرفى که پادزهر است ، زهر ريخت شده و از پدرش بخواهد مایع درون ظرف را به او داده تا بنوشد و شفا پیدا کند ولى پدرش بداند، آنچه را مى خواهد سم است ، اجابت او این است که از دادن آن به او خوددارى کرده و به او پادزهر بدهد و اگر بداند مایع درون ظرف سم و باعث نابودى اوست و آن را به او بدهد، خواهد گفت: من از پدرم پادزهر خواستم ولى به من زهر داد.

اجابت نشدن خواسته بنده، عین عنایت کامل است

خداوند نیز که از تمام جزئیات و خصوصیات بندگانش مطلع است ، مى داند فلان بنده طورى است که اگر مثلا مالى را که مى خواهد، به او عنایت کند، از رضایت و قرب پروردگار دور مى شود؛ گر چه او نداند و آن را از خدا بخواهد. عنایت کامل خدا در این جا، این است که او را از آن مال محروم کند و آن مال را به فقرى تبدیل کند که از او فرار مى کرد، زیرا فقیر تنها به این جهت مال را مى خواست که خیال مى کرد سعادت او در آن است ؛ مانند کسى که خیال مى کرد محتویات ظرف پادزهر است. خداوند متعال نیز که مى داند بزرگترین سعادت براى او فقر است و بى نیازى باعث بدبختى اوست و او به خاطر نادانى خود آن را مى خواهد، اگر مال را به او عنایت نماید، دعاى او را اجابت ننموده و اجابت حقیقى فقیر نمودن اوست . زیرا اعطاى مال شکل اجابت داشته ، ولى خالى از روح اجابت ا ست ولى عدم اعطاى مال بر عکس است . آنچه گفتیم بر گرفته از روایات بود؛ حتى در بعضى از روایات داریم : "خداوند به خاطر عنایتى که به بندگان مؤمنش دارد، اى بسا آنان را به گناهان کوچک مبتلا مى کند تا به عُجبى که بدتر از گناه و مایه نابودى اوست ، گرفتار نشود."

به هر صورت خداوند در رابطه با مؤمنین جز خیر انجام نمى دهد، گرچه اعمال او با توجه به ویژگی ها و حالات فردى و با توجه به حکمت الهى ، متفاوت باشد و هر خیرى که مخالف با حکمت و عدل خدا نبوده و با ویژگیهاى مؤمن سازگار باشد، خداوند متعال با عنایت خود آن را به مؤمن عطا مى فرماید گرچه مؤ من آن را نخواسته باشد.

پاسخ به شبهه ای درباره دعا

در اینجا این سؤال پیش مى آید که اگر عطایاى خداوند این گونه است ، پس دعا چه فایده اى دارد؟ و معناى اجابت چیست ؟ باید گفت : فایده دعا اصلاح حکم و حکمت الهى است، زیرا گاهى حالات و اعمال بنده به گونه اى است که حکمت الهى اقتضا مى کند او را از خیر خاص محروم نماید، ولى وقتى دعا با آن اعمال و حالات همراه شود، حکمت الهى اقتضا مى کند او را از آن خیر محروم ننماید. از طرف دیگر، دعا فواید زیاد دیگرى غیر از اجابت دارد.

امید بنده ای که به غیر من امیدوار شود حتما قطع مى کنم 

امیدوارى به خدا و قطع امید از دیگران از عوامل دیگری است که راه را برای بیداری قلب باز می کند. خداوند مى فرماید: "و با امید و آرزو و ترس او را بخوانید." و در "کافى"و سایر کتابهاى معتبر نیز امام صادق علیه السلام و او از پدرانش علیهم السلام و آنها از پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم روایت کرده اند که خداوند متعال به یکى از پیامبرانش وحى کرد: "قسم به عزت و جلال و مجد و ارتفاع من بر عرشم ، بلاشک امید هر کسى را که به غیر من امیدوار شود حتما قطع مى کنم  و بدون تردید و حتما لباس خوارى در میان مردم به او مى پوشانم و یقینا و به طور قطع او را از قرب خود کنار مى زنم ؛ و بى تردید و بلاشک او را از پیوستن به خودم دور مى کنم. در حالى که سختیها در دست من است امید او در سختیها به دیگران و به دیگران امیدوار است و درِ دیگران را مى کوبد در حالى که کلید درها در دست من بوده و درها هم بسته است، و در من براى کسى که مرا بخواند باز است. کیست که در حوادث ناگوار به من امید بسته و من امید او را براى بر طرف شدن ناگواریش قطع کرده باشم ! کیست که براى کار مورد علاقه اش به من امیدوار شده و من امید او را از خود قطع نموده باشم ! تمام آرزوهاى بندگان نزد من محفوظ است، ولى آنها به حفظ من راضى نشدند، آسمانهاى خود را پر از کسانى نمودم که از تسبیح من خسته نمى شوند و به آنان دستور دادم درها را بین من و بندگانم نبندید ولى بندگانم به سخن من اعتماد نکردند. آیا نمى داند اگر حادثه اى از حوادث ناگوار من به او برسد کسى جز من نمى تواند آن را برطرف کند ! آیا من که قبل از در خواست عطا مى کنم ، فکر مى کند اگر از من درخواست شود خواسته او را نمى دهم ! آیا من بخیلم که بنده ام مرا بخیل مى داند! آیا جود و کرم ، مال من نیست ! آیا عفو و رحمت به دست من نیست ! آیا محل آرزوها نیستم ! چه کسى غیر من آرزوها را قطع مى کند! آیا امیدواران نمى ترسند که به غیر من امیدوار مى شوند! اگر اهل آسمانها و زمینهایم همگى آرزو کنند و به هر کدام از آنان به اندازه تمام آنچه همگى آرزو کرده اند، بدهم به اندازه جز ذره اى از داراییم کم نمى شود. و چگونه مالى که من سرپرست اویم کم مى شود! چه بیچاره اند کسانى که از رحمتم مأیوس هستند، چه بدبختند کسانى که از دستوراتم سرپیچى کرده و من را در نظر ندارند."

با یقین به اجابت دعا کنید

در حدیث قدسى آمده است : "من نزد گمان بنده مؤمنم هستم، پس نباید جز خیر به من گمان داشته باشد." رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم فرمودند: "در حالى به درگاه خداوند دعا کنید که یقین به اجابت او دارید."

از امام صادق روایت شده که فرمودند: "وقتى که دعا کردى گمان کن که حاجت تو دم در است." و در روایت دیگرى چنین آمده است: "دلت را متوجه کن و گمان کن حاجت تو دم در است."

نیز روایت شده است: "فرعون در حال غرق شدن از موسى کمک خواست ولى موسی او را یارى نکرد، خداوند به موسى وحى کرد علت این که فرعون را یارى نکردى ، این بود که تو او را نیافریده اى و اگر از من یارى مى خواست یاری اش مى نمودم" داستان قارون و سرزنش خداوند، حضرت موسى را، به خاطر یارى نکردن او نیز معروف است.

منبع:شبستان