گروهی از دانشجویان مرکز علمی ـ کاربردی فرهنگ و هنر یک خراسان رضوی، به سرپرستی استاد مهدی اسفیدانی، قصد کرده‌اند تا هنر و دانش خود را برای رقم زدن صفحات قرآن به کار بگیرند تا این گونه هنرشان باقیات‌الصالحات آن‌ها شود، در کارگاه کتابت قرآن، با استاد و گروهی از دانشجویان هنرمند به گفت‌و‌گو پرداختیم.
مهدی اسفیدانی، مدرس و مدیر گروه نقاشی ایرانی مرکز علمی ـ کاربردی فرهنگ و هنر یک خراسان رضوی در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایکنا با اشاره به حضور دانشجویان هنرهای تذهیب و خوشنویسی در دانشگاه ابراز کرد: با توجه به وجود چنین مجموعه‌ای به این فکر افتادیم تا از چنین ظرفیتی، استفاده بهینه‌ای کنیم.
وی افزود: با استقبال ریاست دانشگاه از پیشنهاد ما، کار را با کمک هنرمندان خوشنویس و تذهیب‌کار، برای کتابت قرآن شروع کردیم تا اثری ماندگار کتابت شده و برای آیندگان به جا ماند.
اسفیدانی با بیان اینکه دانشجویان خوشنویسی به نگارش قرآن پرداختند و دانشجویان تذهیب این دانشگاه مطابق با خط، طراحی کار را شروع کرده‌اند، گفت: این پروژه دانشجویی برای اولین‌بار انجام می‌شود زیرا در گذشته به صورت مقطعی انجام شده و ادامه‌دار نبوده است اما قصد ما بر این است تا کتابت قرآن را به طور کامل انجام دهیم.
وی به قطع در نظر گرفته شده برای این قرآن اشاره و اظهار کرد: پس از مشورت با اساتید فن، به این نتیجه رسیدیم که این قرآن را در اندازه متوسط 35 در 45 کتابت کنیم که برای اساتید خوشنویسی و تذهیب نیز مناسب باشد، همچنین می‌خواهیم تا به حد نصاب رسیدن اثر، با حضور در نمایشگاه‌ها، بخشی از کار را در معرض دید عموم قرار دهیم، بنابراین اندازه‌ای را در نظر گرفتیم تا حمل و نقل آن در نمایشگاه نیز آسان باشد.
مدیر گروه نقاشی ایرانی مرکز علمی ـ کاربردی فرهنگ و هنر یک خراسان رضوی با بیان اینکه زمان خاصی را برای اتمام کار در نظر نداریم، ابراز کرد: با توجه به اینکه قصد داریم تمام قرآن را نگارش و تذهیب کنیم، از طرفی دانشجویان ما هم مقطعی هستند و پس از یک یا دو سال باید منتظر دانشجویان جدیدی باشیم؛ لذا محدودیت خاصی را در نظر نگرفته‌ایم.
وی به پرکار بودن تذهیب این اثر اشاره و اظهار کرد: از آنجا که تمام کار با دست بوده و زمان‌بر است و دانشجویان در کنار کلاس‌های درس خود به آن می‌پردازند، محدودیت زمانی، به کار آسیب می‌زند، بنابراین نمی‌خواهیم کار را فدای زمان کنیم، ضمن اینکه کیفیت اثر از اهمیت بیشتری برخوردار است، هر چند زمانی طولانی را برای آن صرف کنیم.
اسفیدانی با اشاره به حمایت مرکز علمی ـ کاربردی فرهنگ و هنر یک خراسان رضوی گفت: دانشگاه هزینه رنگ و ابزار را فراهم کرده است و بقیه کار با دانشجویان است، هم‌اکنون پنج هنرمند خوشنویس و تذهیب‌کار، مراحل اولیه کار را انجام می‌دهند تا چهارچوب کار مشخص شود و پس از آن تعداد بیشتری وارد کار می شوند.
وی که برگزیده چهار جشنواره قرآنی است با بیان اینکه تذهیب، تشکیل شده از نقوش گیاهی است که از گل‌های طبیعت الهام می‌گیرد، عنوان کرد: از گذشته، هنرمندان در کتب خطی به خصوص قرآن و کتب ادعیه، از تذهیب استفاده می‌کردند، حتی اکنون در قرآن‌های چاپی نیز، نقوش اولیه، توسط هنرمند تذهیب کار طراحی شود.
مدیر داخلی آفرینش‌های هنری ملک با بیان اینکه از تذهیب، برای تزیین و آذین خوشنویسی به خصوص در قرآن استفاده می‌شود، اظهار کرد: بعد از هنرمند خوشنویس، هنرمند تذهیب‌کار، حاشیه یا بطن خط این قرآن دست‌نویس را تذهیب می‌کند.
وی به جایگاه تذهیب میان عموم مردم اشاره کرد و گفت: تذهیب در کنار خوشنویسی، هنر جا افتاده‌ای برای مردم است. در مکان‌های مذهبی مانند مساجد و حرم، دیدن تذهیب و کاشی‌کاری، تقدسی برای شما به وجود می‌آورد، به طوری که اگر شناختی نداشته باشید، متوجه مذهبی و قرآنی بودن مکان می‌شوید ولی مراحل تکنیکی کار، طرح‌ها و رنگ‌هایی که استفاده می‌شود برای عموم مردم کمتر شناخته شده است.
اسفیدانی به آغاز هنر اسلامی اشاره و ابراز کرد: از زمانی که اسلام وارد ایران شد، هنرمندان ایرانی آذین و تزئین کتب خطی به خصوص قرآن را آغاز کردند و از آن زمان هنر ما اسلامی و با قرآن و کتب ادعیه در هم آمیخته شده است، این گونه بود که هنر تذهیب در خدمت اسلام قرار گرفت و اکنون به عنوان یک هنر اسلامی از آن یاد می‌کنیم.
وی که آثار قرآنی خود را در 30 کشور به نمایش گذاشته است، درباره آثار مذهبی اظهار کرد: آثار مذهبی را با اعتقادات، باورها و با عشق، خلق می‌کنیم، تذهیب یا خوشنویسی صفحه‌ای از قرآن باید همراه با عشق درونی باشد وگرنه صرف انجام پروژه، راه به جایی نخواهد برد.
اسفیدانی به اشتیاق دانشجویان هنرمند برای خلق اثری ماندگار اشاره و عنوان کرد: در واقع کتابت این قرآن، برای آن‌ها به منزله باقیات الصالحات خواهد بود.
کار برای قرآن، متفاوت است
ظرافت قلم و چرخش آن بر روی صفحه، طرحی سحرانگیز را نوید می‌دهد. فهمیه صنعتگر تبریزی، دانشجوی ترم آخر کارشناسی نقاشی ایرانی است که طراحی تذهیب قرآن و اجرای آن را بر عهده دارد.
وی با اشاره به اینکه کار برای قرآن، حس خوب و متفاوتی دارد، ابراز کرد: از سال 86 روی شعرها و متن‌های خوشنویسی، کار تذهیب انجام داده‌ام ولی کار برای قرآن، متفاوت است.
صنعتگر تبریزی با اشاره به اینکه این اثر، دومین کار قرآنی اوست، اظهار کرد: قبل از این اثر، بانوی خوشنویس تهرانی، آیات قرآن را خوشنویسی کرده بود که تذهیب آن را انجام دادم.
وی با بیان اینکه همزمان با کلاس‌های دانشگاه، دو ساعت در روز را به تذهیب قرآن اختصاص داده‌ام، عنوان کرد: تذهیب هر صفحه از قرآن یک ماه و نیم به طول می‌انجامد.
خودنمایی عروس خطوط اسلامی
با لغزش قلم‌هایشان، صفحاتی از نور را کتابت می‌کنند و عروس خط فارسی را برای نگارش کلام وحی به کار گرفته‌اند تا برگی از صالحات را برای خود به یادگار گذارند.
محمود رباط جزی، استاد فوق ممتاز خوشنویسی و خوشنویس این اثر با بیان اینکه 20 سال به صورت حرفه‌ای خوشنویسی می‌کند، ابراز کرد: قبل از کتابت این قرآن، قطعه‌نویسی و کتابت آیات قرآن را با برپایی چندین نمایشگاه انفرادی در کارنامه هنری خود دارم.
وی با اشاره به اینکه معمولا قرآن به خط نسخ یا ثلث نگارش می‌شود، اظهار کرد: این قرآن با خط نستعلیق، نگارش می‌شود که هر صفحه از آن، 10 ساعت زمان می‌برد.
رباط جزی با بیان اینکه هر خوشنویس حدود 50 صفحه را نگارش خواهد کرد، ابراز کرد: برخی، حدود دو جزء از قرآن را خواهند نوشت، به این ترتیب نگارش این قرآن یک سال و نیم به طول می‌انجامد.
وی به ثبت اختراع خود در عرصه خوشنویسی نیز اشاره کرد و گفت: قلم‌هایی از پلاستیک فشرده در خوشنویسی ابداع کردم که بسیاری از خوشنویسان ایران و جهان از آن استفاده می‌کنند.
کتابت قرآن، باقیات الصالحات خود و والدین
تقی عباسی، استاد فوق ممتاز انجمن خوشنویسان ایران و مدرس خوشنویسی نیز همراه دیگر گفت‌و‌گوی ما در این جلسه بود که 18 سال سابقه خوشنویسی دارد، وی با بیان اینکه با یاری خدا، مشغول کتابت قرآن با جمعی از دانشجویان خوشنویسی است، ابراز کرد: به پیشنهاد استاد اسفیدانی و مدیریت دانشگاه این کار را شروع کردیم.
وی با بیان اینکه نگارش قرآن، حس و حال خاصی نیاز دارد زیرا هر زمانی مناسب نوشتن قرآن نیست، اظهار کرد: انسان باید خود را به لحاظ روحی آماده کند. گفتن اذکار و تلاوت قرآن در این زمینه بسیار مهم است تا خود قرآن یاری کند.
عباسی افزود: با وضو و رو به قبله بودن، بسیار مهم است تا بتواند تأثیر این کار را چندین برابر کرد، بنابراین باید مقدماتی را انجام دهیم و از خدا و یاری قرآن بهره ببریم تا این کار به سرانجام رسد.
وی درباره یک‌دست بودن خطوط نگارشی عنوان کرد: خطِ دو فوق ممتاز مشابه هم نیست زیرا دو نفر نمی‌توانند مثل هم بنویسند، ممکن است سطح خط یکی باشد ولی خط دو استاد خوشنویسی با یکدیگر متفاوت است، همچنانکه در دیگر هنرها نیز چنین است.
عباسی افزود: سعی می‌کنیم تا جایی که امکان دارد خط‌ها از کیفیت خوبی برخوردار باشند و با بهترین کیفیت نگارش شوند تا از کیفیت این کار قرآنی کاسته نشود از همین رو فقط متخصصان می‌توانند تشخیص دهند که دو یا چند نفر قرآن را نگارش کرده‌اند.
وی تعدد خوشنویسان را حسن این کار دانست و ابراز کرد: هر خطی نشان دهنده روحیات هر فرد است، از این منظر، قرآنی که با چند دست و خط نگاشته شود، دارای حسن است.
عباسی با بیان اینکه هنر خوشنویسی در خانواده‌اش موروثی است، اظهار کرد: از طفولیت عشق و علاقه خاصی برای نوشتن قرآن داشتیم، پدر و مادرم نیز که شاهد استعداد من بودند، می‌خواستند قرآن را کتابت کنم تا باقیات الصالحات خود و آنان باشد.
سمانه خراشاد
منبع:ایکنا
