هیچ انسانی بدون اخلاق نیست

عقیق:غلامحسین ابراهیمی‌دینانی چهره ماندگار فلسفه ایران در برنامه اخیر معرفت با موضوع «آشنایی کلی با عبدالرزاق لاهیجی» عنوان کرد: مرحوم فیض کاشانی و فیاض لاهیجی هر دو از شاگردان برجسته صدرالمتألهین شیرازی بودند، این دو دامادهای ملاصدرا نیز محسوب می‌شوند. ملاصدرا دو دختر بدریه و صدریه داشته که این دو را به همسری فیض و فیاض درآورده است.

وی در ادامه افزود: درباره فیض کاشانی پیش‌تر صحبت کردیم اما مناسب است که اکنون درباره فیاض لاهیجی صحبت کنیم. فیاض از هر جهت مثل فیض است اما تعداد آثار فیض بیشتر از فیاض است، با این حال نمی‌توانم ادعا کنم که عمیق‌تر هم هست.

ابراهیمی‌دینانی با اشاره به اینکه یکی از ویژگی‌های حکیم لاهیجی استقلال فکری ایشان است، توضیح داد: حکیم باید دارای استقلال فکری باشد والّا حکیم نیست حکیمی که مقلد باشد و جز آموخته‌هایش چیزی نگوید، دیگر حکیم نیست.

چهره ماندگار فلسفه ایران با بیان اینکه فیاض یک مقدار جنبه فلسفی بیشتری از فیض دارد، افزود: یکی از مهمترین کتاب‌های او «گوهر مراد» است که بسیار خوب انتخاب شده است و نویسنده می‌خواهد بگوید که ما به دنبال گوهر مراد معرفت می‌گردیم و معارف در این اثر بسیار زیاد است.

وی در ادامه افزود: یکی از مسائلی که کمتر کسی می‌تواند قبول نکند این است که بنا به گفته فیاض در  این کتاب، وجود انسان و همه موجودات در این جهان تفاوتی با دیگر عوالم دارد چرا که این جهان طبیعت است و احکام آن در عالم صادق است اما انسان موجودی است که غیر از احکام طبیعی در وجودش که محکوم به احکام طبیعت هم هست، چیزهای دیگری دارد که از سنخ طبیعت نیست. نخست خود اندیشه از جنس طبیعت نیست اندیشه را نمی‌توان در ترازو وزن کرد، پیر نمی‌شود و ...

دینانی با تأکید بر اینکه انسان متخلق به اخلاق است حتی کسی که خودش اخلاقی نیست برای اخلاق احترام قائل است، توضیح داد: بنابراین هیچ انسانی بدون اخلاق نیست اما آیا انسانی پیدا می‌شود که به اخلاق باور نداشته باشد و خودش را صاحب نوعی از اخلاق نداند؟ بله ممکن است خیلی انسان‌ها با اخلاق من تفاوت داشته باشند. سؤال دیگر این است که آیا نباتات و طبیعیات و حیوانات اخلاقی هستند؟ خیر چنین انتظاری از طبیعت و حیوانات نمی‌رود. 

وی با اشاره به اینکه مخاطب حکم خداوند، «عقل نبوی» و مخاطب فرمان نبی «عقلای عالم» هستند، توضیح داد: مجانین، حیوانات و نباتات اینجا مکلف نیستند فیاض معتقد است که انسان در میان موجودات عالم خصلتی دارد که این در هیچ موجودی نیست و  آن هم تفکر و تعقل است.

منبع:فارس