۰۳ آذر ۱۴۰۳ ۲۲ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۴۷ : ۰۶
آیت الله سید محمد جواد علوی بروجردی :
خطبه فدک تحلیل وضعیت جامعه اسلامی است
کتاب«شکوه یاس» که درمهرماه سال گذشته ازآن رونمایی شد کتابی نفیس است که خطبه فدکیه حضرت فاطمه(س) با متن وترجمه ای خوشنویسی شده درآن نگاشته شده وآیت ا... سید محمد جوادعلوی بروجردی برآن مقدمه ای نوشته است.
عقیق:به همین مناسبت درمورد مقدمه این کتاب باایشان به گفتگو نشسته ایم.*چطور شد که جنابعالی برکتاب «شکوه یاس » مقدمه نوشتید ؟
من به طور معمول برکتاب ها مقدمه نمی نویسم ولی دیدم افراد گروه بسیار زحمت کشیده اند و این کتاب از حیث خط ، ترجمه و تذهیب بسیارعالی و زیبا از کار درآمده ومن حیفم آمد که در مقابل این تلاش ها سکوت کنم وچیزی ننویسم .
به همین خاطر براین کتاب مقدمه ای نوشتم ودرآن به مسائلی که خطبه حضرت زهرا(س) دربرگیرنده آن مسائل است اشاره کردم .
*حضرت زهرا(س) دراین خطبه به چه مسائلی اشاره کردند؟
حضرت زهرا (س)در این خطبه پیامی را به مردم می دهند و بعد هنگامی که زنان مدینه برای عیادت ایشان آمده بودند آن پیام را تکمیل می کنند در واقع این پیام از توطئه ای درحال شکل گیری پرده برمی دارد وحضرت صدیقه کبری درباره این توطئه مطالبی را بسیار صریح و بدون هیچ واهمه ای بیان می کنند. ایشان درخطبه خود، به انحراف اسلام از مسیر حقیقی خود هشدار می دهند.
حضرت زهرا به مردم هشدار می دهند که هوشیار باشید که جاهلیتی بعد از اسلام دارد به وقوع می پیوندد این درحالی است که پیامبر مبعوث شد تا شما از جاهلیت خود واز بنده زر و زور بودن دست بردارید و مطیع خداوند شوید اما دوباره بعد از رحلت پیامبر دوباره همان بت ها درقالب زر و زور شکل می گیرد. پس هوشیار باشید که این بار به مقصد نمی رسد و تنها شما هستید که می توانید جلوی این واقعه را بگیرید. حضرت زهرا درگفتگوی خود با زنان مدینه که به عیادت ایشان آمده بودند به آنان تاکید می کنند که اگر آرام بنشینید و در مقابل آنان سکوت کنید مقصرهستید و فردا هم خود شما قربانی می شوید. باید گفت درهیچ متنی به این صراحت چنین مطالبی بازگو نشده است ولی متاسفانه این پیام شنیده نشد ومردم این پیام را درک نکردنداما همه این پیش بینی هایی را که حضرت دراین خطبه اعلام کردند با فاصله کوتاهی در زمان بنی امیه عینا به وقوع پیوست وبعد از چند سال معاویه در همین شهرمدینه درمسجد پیامبر(ص )روی منبرمی رود ومی گوید من نه به نمازتان ونه به روزه تان کاری ندارم قصد من از جنگیدن با علی ابن ابی طالب مسلط شدن برشما بود و باز تقریبا 50سال بعد ازاین خطبه یزید مدینه را قتل عام کرد و فجایع دردناکی را به وجود آورد.
*خطبه فدک با این همه غنا در محتوا چه تاثیری برمردمان آن زمان داشت ؟
ما نمی توانیم بگوییم هیچ تاثیری نداشت افرادی بودند که بعد از این خطبه حرف زدند ، از حضرت فاطمه(س)دفاع کردند. ولی دو مسئله وجود داشت که مانع از اقدام کارساز مردم می شد: اول فضای حاکم بر جامعه بود و سپس فعالیت برخی احزاب در چامعهآن روز.
دومین مسئله بافت قبیله ای بود که در بین اعراب رواج داشت. در فرهنگ قبیله ای اگر رییس قبیله تصمیمی می گرفت بقیه اعضا باید تبعیت می کردند وآن کسانی که دست اندر کار بودند روسای قبایل را دور هم جمع کرده و با وعده و وعید آنها را با خودشان همگام کرده بودند البته با این وجود حضرت زهرا به در خانه بعضی از روسای قبایل رفتند و با آنها صحبت هایی کردند و حتی این حرفها در تاریخ هم ثبت شده ولی این اقدامات ثمری نداشت.
*فدک طبق چه حکمی به حضرت زهرا(س)تعلق پیدا کرده بود؟
در جنگ هایی که خود پیامبر حضور داشتند زمین هایی به دست می آمد که جز غنایم بود و غنایم هم به مردم تعلق داشت. اما یک سری زمین هایی وجود داشت که صاحبانشان آن ها را رها کرده و رفته بودند این زمین ها برای رهبر و امام مسلمین بود فدک جز همین زمین های رها شده بود که به پیامبر تعلق پیدا می کرد و ایشان هم این زمین را به حضرت زهرا بخشیدند. از لحاظ فقهی اگر چیزی را فرد در زمان حیات خود به شخصی از ورثه خود ببخشد جدای از ارث است وبعد از مرگ شخص دیگر مال بخشیده شده بین ورثه تقسیم نمی شود چون بخشش یا هبه یک عقد شرعی است. حضرت زهرا(س) خود در این رابطه می فرمایند: فدک هدیه پیامبر در زمان حیاتش به من بود.
*آیا خطبه فدکیه دچار تحریف شده؟
چنین چیزی شنیده نشده چون تحریف باید علامتی داشته باشد، یعنی مثلا بعضی نکته ها با بعضی نکته های دیگر مطابق نباشد، یا بی تناسبی وجود داشته باشد درحالی که آن نقل هایی که به ما رسیده یک مضمون واحد دارد و استدلالی که در آن وجود دارد بسیار محکم و متین است و نشان از تسلط به قرآن دارد که ممکن نیست از کسی جز حضرت زهرا(س) نقل شده باشد. و نکته دیگر اینکه ائمه اطهار به دلیل علاقه بسیاری که به حضرت زهرا(س) داشتند اهتمام ویژه ای در نگهداری و نقل این خطبه داشتند و فرزندان خود را به حفظ این خطبه تشویق می کردند.
*منابع این خطبه از کجا ذکرشده است ؟
این خطبه یکی از ارزشمندترین میراث شیعه است و ارزش بسیار بالایی دارد چون به غیر از اینکه در بین شیعیان نقل شده اهل تسنن هم این خطبه را نقل کردند. یکی از راویان این خطبه شاگرد امیرالمومنین ابن عباس است که ایشان هم آن را از حضرت زینب نقل کرده اند باید توجه داشت که حضرت زینب در زمان نقل خطبه چهارساله بوده اند و این نشان از حافظه قوی ایشان دارد .
*اهمیت این خطبه درچیست؟
عمده اهمیت این خطبه ازجهات تاریخی آن است این خطبه درتاریخ ودر علم کلام بسیار مورد توجه می باشد چون تمام ریشه ها را بیان می کند. حضرت زهرا (س) مثل یک تحلیلگر سیاسی حاذق که نه تنها قدرت تحلیل مسائل روز جامعه را دارد بلکه قدرت پیش بینی فوق العادهای نسبت به آینده دارد مسائل را بیان می کنند و ما می دانیم که درتاریخ دقیقا همه این پیش بینی ها به وقوع می پیوندد استدلال های آن حضرت مثل استدلالشان درمورد ارث درفقه استفاده می شود.
*این خطبه از لحاظ ادبی چه ارزشی دارد ؟
این خطبه از لحاظ کلامی، ادبی و لفظی زیبایی فوق العاده ای دارد. کتابی با عنوان« بلاغات النساء» تاليف أبوالفضل أحمد بن أبي طاهر، معروف به ابن طيفور كه در قرن سوم هجری نگاشته شده و کلمات بلیغ و بدیعی را که از زنان نقل شده جمع آوری کرده است این خطبه به عنوان شاهکارهای ادبی بانوان در آن کتاب نقل شده است.
*و در پایان بفرماییدچاپ کتاب هایی مانند «شکوه یاس » چه اهمیتی دارد؟
ازاین نظر اهمیت دارد که این کتابها به داخل خانه های مسلمانان برود و مورد جلب توجه عموم قرار بگیرد. گاهی بعضی از مردم هرکتابی را با هر چاپ وخطی مطالعه نمی کنند ولی وقتی این کتابها با چاپ و خط و تذهیب زیبا و چنین ترجمه روانی به بازار نشر عرضه شود طبیعتا تاثیر بیشتری خواهد داشت و بهانه ای برای مطالعه می شود. مشابه این کتاب ها در مورد زیارت عاشورا و زیارت جامعه کبیره هم صورت گرفته اما در مورد خطبه فدک این کار صورت نگرفته بود البته من به دوستانی که کتاب «شکوه یاس» را تهیه کردند توصیه کردم که درمورد خطبه غدیر هم چنین کاری را انجام بدهند وامیدوار هستم که این امر هم محقق شود.
منبع:قدس
211008
گزارش خطا
