عقیق:فخرالمحققین حلی فرزند علامه حلی در سال 628 هجری در شهر حله متولد و در سال 771 در گذشت و امروز (15 جمادی الثانی ـ 16 فروردین ماه ) سالمرگ اوست.

علامه حلی در مقدمه کتاب تذکرة الفقها از فرزندش تجلیل کرده و آرزو کرده که فرزندش پس از خودش کارهای ناتمام او را به اتمام برساند.

فخرالمحققین یا فخرالاسلام محمد حلی فرزند دانشمند علامه حلی و از نوابغ جهان شیعه است که مقدمات علوم زمان خود از فلسفه و کلام گرفته تا منطق و فقه و اصول نزد علامه آموخت و تقریباً تا زمان بلوغ از تحصیل بی نیاز شد، وی کتابی ارزنده در زمینه فقه با عنوان «‏«ایضاح الفوائد فی شرح‏ مشکلات القواعد» نگاشته است.

یکی از مهمترین شاگردان او شهید اول است که در زمان حیات خود به شاگردش شمس الدین بن نجده از حلی با القابی همچون سلطان العلما، منتهی الفضلاء، خاتم المجتهدین و فخرالملة و الدین یاد کرده است.

قاضی نورالله شوشتری نیز در مدح او می‌گوید که فخرالمحققین در علوم عقلی و نقلی محققی کامل بود، در جای دیگر از قاضی نورالله برای اثبات اینکه فخرالمحققین هنگام تصنیف کتاب «قواعدِ» پدر مجتهد بوده و کمتر از ده سال داشته می‌نویسد: «از ملاحظه ‏تاریخ ولادت او و تاریخ تصنیف کتاب ظاهر مى‏‌شود که سن او در آن موقع کمتر از ده‏ سال بوده و تعجب شهید ثانى در این باب چنان که در حاشیه قواعد اظهار فرموده، وجهى ندارد. بلکه تعجب او عُجب است، زیرا که خود (یعنى شهید ثانى) در شرح‏ درایه اصول حدیث، حال جمعى کثیرى را که خداى تعالى، در کمتر از آن عمر توفیق‏ کمال داده، ذکر کرده است.»

محمد بن حسن اصفهانی فقیه نامور و از اعاظم مجتهدین که  به واسطه اقامت چندی در هندوستان، معروف به «فاضل هندی» است، در آغاز کتاب «کشف‌اللثام » تصنیف ذی قیمت خود که شرح قواعد حلی است، بعد از نقل عبارت فخر المحققین می‌نویسد: «ممکن است بعضی از گفته وی تعجب کنند که چگونه در آن سن به این مقام رسیده است، ولی می‌دانیم که تولد وی در سال 682 روی داده و پدرش علامه، برخی از کتب خود را در کتاب «خلاصه »که به سال 692 یا693 تألیف کرده است، ذکر کرده، بنابراین با تطبیق این دو تاریخ، فخر المحققین در آن موقع ده سال یا کمتر داشته است.» و سپس می‌نویسد:«این لطف و مرحمت الهی است که به هر کس خواهد موهبت می‌کند.

*فخر المحققین از منظر علامه حلی

فخر المحققین در ایام جوانى با پدرش به ایران سفر کرده، آن گاه با پدر به حله ‏واقع در کشور عراق بازگشته و به طوریکه خود در حاشیه کتاب ‏«الالفین‏» مى‌‏نویسد، ناگزیر به جلاى وطن شد و به نواحى آذربایجان آمد و گویا مجدداً به حله برگشت.

علامه در برخى از آثار خود، هر جا از فرزندش فخر المحققین نام‏ مى‏‌برد، مى‏‌گوید:«خداوند مرا فداى او کند و از بدی‌ها دور بدارد.»

فخر المحققین به همان میزانى که از لحاظ مراتب فضل و کمال ممتاز و در حد خود بى ‏نظیر بوده است، از حیث ادب و اخلاق و ملکات فاضله نیز امتیازى مخصوص‏ داشته است.

از شاگردان فخرالمحققین می‌توان از شهید اول، سید بدر الدین مدنى، شیخ احمد بن ‏متوج بحرانى، سید حیدر آملى، سید تاج الدین ابن معیه و ظهیر الدین فرزند دانشمندش نام برد.

*تالیفات

تالیفات او همه در شمار بهترین کتب علمى شیعه به شمار مى‏‌آیند و اغلب شرح‏ و حاشیه و تعلیقه کتب پدر عالی‌قدرش است ، مانند شرح المسترشدین،شرح مبادى‏‌الاصول، شرح تهذیب الاصول، ایضاح الفوائد فی حل مشکلات القواعد، رساله فخریه‏ در نیت، حاشیه ارشاد، الکافیة الوافیة در علم کلام و مسائل صدریه.

فخر المحققین شب جمعه پانزدهم یا بیست و پنجم جمادى الثانى سال 771، در سن ‏89 سالگى دار فانی را وداع گفت.

منبع:فارس