فروغ نیلچی‌زاده؛
استاد دانشگاه تهران گفت: اکثر مساجد از نظر هندسه حقیقی نیازهای نمازگزاران بنا نشده است، مثلاً در صورتی که فضای فیزیکی مسجد کم باشد، خانم‌ها را در طبقه بالا جای می‌دهند و طبقه پایین را به آقایان اختصاص می‌دهند.
عقیق: درباره نقش بانوان در گسترش معارف الهی در خانواده و اجتماع با فروغ نیلچی‌زاده استاد حوزه و دانشگاه درباره فرهنگ ترویج نماز و مطالبات زنان در این خصوص گفت‌وگو کردیم که مشروح آن در ادامه می‌آید:*بانوان جامعه چگونه می‌توانند از فرهنگ نماز بهره ببرند؟ به بیان دیگر، فرهنگ نماز برای زنان جامعه، دربردارنده چه فرصت‌هایی است؟
-برپا داشتن نماز را می‌توان در دو حیطه خاص مشاهده کرد؛ یکی برگزاری نماز و دیگری، برنامه‌های جنبی آن. نماز، نقشی کلیدی در تسهیل و تصحیح روابط، ایجاد سلامتی و تحکیم خانواده دارد، زن که رکن اصلی خانواده است، قطعاً می‌تواند با کارکرد نماز و تقویت جایگاه نماز، بُعد سلامت اخلاقی و معنویت خود و خانواده‌اش را ارتقا دهد.
درباره فعالیت‌های جنبی نیز باید گفت نماز، خواه فردی باشد یا جمعی، با فعالیت‌های مرتبط با خود دیده می‌شود، در حالت فردی مقدمات و مؤخرات، به پیش باز رفتن و تعقیبات نماز، این قابلیت را چندین برابر خواهد کرد؛ برای مثال، وقتی فرهنگ اذان را در مردان جامعه مشاهده می‌کنیم، می‌توانیم نقشی کلیدی را هم برای مادران در نظر بگیریم؛ به بیان دیگر، ترویج این فرهنگ از سوی زنان قطعاً می‌تواند ماندگاری بیشتری در طول نسل‌ها ایجاد کند. ما پیرمردهایی سراغ داریم که مؤذن هستند و هر جای دنیا که باشند، افقشان افق خدا، مادر و دل است. این به خاطر همان فرمول‌هایی است که مادران در کودکی، آن‌ها را با نماز آشنا ساخته تا ذکر خداوند را بالا ببرند، که آمده است: «ترفع و یذکر».
با این ویژگی، اقامه نماز مجموعه‌ای فرهنگی است و نمی‌توان آن را عمل فردی خاص قلمداد کرد، تعقیبات آن نیز همین‌گونه است، دعاها، مناجات‌ها، ذکر تسبیحات و... کمک می‌کنند که فرد ارتباطش با خدا را تقویت کند. زن در جایگاه کمالی خود به عنوان مادر، وقتی سایر افراد خانواده را تقویت می‌کند، آن‌ها را در کسب توفیقات بیشتر یاری می‌دهد. پس برای این نقش باید اهمیت بسیاری قائل شد.
*چگونه می‌توان این فرهنگ را در میان بانوان ترویج داد یا چه راهکارهایی وجود دارد تا این فرهنگ در میان زنان جامعه تغییر کند؟
-ترویج فرهنگ نماز را گاهی می‌توان به صورت انفرادی تحلیل کرد و گاهی هم به صورت گروهی؛ کدام فرض، مورد اهتمام شماست؟ در هر دو مورد، مسائل بسیار مهمی وجود دارد که نباید از آن‌ها غفلت کرد، اگر بخواهیم فرهنگ نماز به صورت فردی را تقریر کنیم، چند رکن مهم دارد؛ یکی از آن‌ها احکام ویژه بانوان است و هر چه این‌ها دقیق‌تر، راحت‌تر و صحیح‌تر به خانم‌ها برسد، به فرهنگ نماز آن‌ها بسیار کمک خواهد کرد، چون نماز خواندن خانم‌ها در زمان‌ها، مکان‌ها و شیوه‌ها با آقایان متفاوت است؛ عدم توجه به این موضوع، مشکلاتی را ایجاد خواهد کرد.
در زمینه جمعی و ترویج نماز در نمازهای جمعه و جماعت نیز باید گفت، اگر آداب، اخلاق، عقاید و احکام نماز به زیرساخت‌های اجتماعی بدل نشود، قطعاً در ترویج فرهنگ نماز شاهد اختلال خواهیم بود، هر چند زنان و دختران ما اهل ایمان و تقوا باشند؛ یعنی با سختی و رنج‌های بسیار می‌توانند در جماعت حاضر شوند؛ برای نمونه، در مساجد جدید بحث‌های تفکیکی لحاظ نشده تا اگر خانمی عذر شرعی داشته باشد، بتواند از آنجا استفاده کند. دلیلش هم این است که در مساجد، نه مشاوران زن وجود دارد و نه با مجتهدان مدبر تطبیق داده می‌شود، بانی خیری وجود دارد که می‌خواهد مسجدی بسازد و احیاناً از یکی ـ دو نفر از روحانیون نظر خواسته می‌شود، اما اینکه واقعاً مساجد از نظر هندسه حقیقی نیازهای نمازگزاران بنا شوند، در اغلب مساجد رعایت نشده است، مثلاً در صورتی که فضای فیزیکی مسجد کم باشد، خانم‌ها را در طبقه بالا جای می‌دهند (بدون وجود آسانسور) و طبقه پایین را به آقایان اختصاص می‌دهند و فرهنگ عمومی جامعه ما، آسانسور برای یک طبقه را رفتاری غیراخلاقی می‌داند! این مسأله از نظر منطق احکام نماز درست است، اما از نظر رعایت شرایط خاص بانوان، غلط است، زیرا آقایان کمردرد و پا درد کمتری نسبت به بانوان، به خصوص پس از دوران یائسگی دارند.
عدم بهره‌گیری از زیباشناختی بانوان در مساجد
مسأله دیگر این است که خانم‌ها، چه در خانه و چه در جامعه، مطابق فطرت خدادادی جزو منظفات هستند، یعنی هم تمیزکننده هستند و هم به تمیزی علاقه دارند، به اضافه اینکه، زیبایی، عنصر مهمی است که خانم‌ها به آن اهمیت می‌دهند. حال، چه بخشی از مسجد را به خانم‌ها اختصاص می‌دهند؟ معمولاً بخشی که اگر بخواهند وسایل اضافی را در جایی انبار کنند، آن را در بخش خانم‌ها می‌گذارند! اگر قرار است پرده مخمل نصب شود، روی مخمل برای آقایان است و پشت آن برای خانم‌ها! در صورتی که باید پرسید: این پرده برای این است که خانم‌ها راحت باشند یا قرار است آقایان راحت باشند؟! اگر این پرده به دلیل حضور زنِ مسلمان در مسجد است، یا پرده دورو بزنید یا یک هفته آن را به سمت زنان بزنید و خواهید دید که زنان خواهند فهمید و مردان متوجه نخواهند شد! این‌ها نکاتِ ریزی است که از آن‌ها به «زبان اشیاء» یاد می‌شود.
علم امروز بعضی از این چیزها را می‌فهمد، در حالی که فرهنگ اهل بیت(ع) بسیار دقیق‌تر از این را به ما یاد داده است که «زنان را تکریم کنید!» و فرموده‌اند: «مَا اکرَمَهُنَّ الّا کَریم و مَا اهَانَهُنَّ الّا لَعین»، آیا جامعه دینی و سبک رفتاری ما در سطحی قرار ندارد که به زنان، یعنی کسانی که در مسجد و پای منبر و محراب بزرگ شده‌اند و با همه چیز ساخته‌اند، اهانت می‌شود؟!
*پس معتقد هستید برای تنظیم این هندسه، از مشاوران زن بهره گرفته شود؟
-معتقدم باید در هیأت امنای مساجد، برای اصلاح ساختار فیزیکی مساجد اقداماتی صورت بگیرد، سپس با خانم‌هایی که اهل دین، تقوا، آگاهی، دانایی و فرهنگ هستند، مشورت کنند و چه بسا مشکلات بسیاری به دست این‌ها حل شود، بدون تردید، حضور بانوان متدین در برنامه‌ریزی و اجرای برنامه‌ها ضرورت دارد.
*چه راهکاری برای استفاده از حوزه‌های تربیتی دیگر مانند مدارس، ادارات، تشکل‌ها، هیأت‌های خانگی و ... برای ترویج فرهنگ نماز وجود دارد؟
-لازمه‌اش این است که «مبلغان تخصصی بانوان» را تربیت و حمایت کنند. دوره‌های بازآموزی و ارتقا بگذارند، الان این همه فارغ‌التحصیل حوزه‌های علمیه و رشته‌های الهیات داریم، این‌ها پس از فارغ‌التحصیلی می‌گویند: ما یا بیکاریم و یا با هزار سختی جذب مدارس شده‌ایم! گروه‌های مساجد، هیچ‌گاه مبلغان ویژه‌ای تربیت نکرده‌اند، چون احساس کرده‌اند از این موضوع بی‌نیازند! تربیت تخصصی مبلغان خانم باید در زیرشاخه‌های کودکان، مسائل خاص نوجوانان و جوانان و مسائل خاص زنان خانه‌دار و شاغل صورت بگیرد؛ یعنی همان‌گونه که ما دندان‌پزشک اطفال داریم، باید مبلغان گروه‌های مختلف را هم تربیت کنیم، اگر به گروهی بپردازیم و از دیگری غفلت کنیم، به بقیه ظلم کرده‌ایم، امروزه امکان این کار در دسترس است.
*در موضوع مدارس و دانشگاه‌ها مشاهده می‌کنیم که وضعیت خیلی خوب نیست!
-آسیب‌های مدارس و دانشگاه‌ها آشکار می‌شود، اما در بقیه جاها به این وضوح نمی‌توان این آسیب‌ها را مشاهده کرد. اگر نماز جزو هندسه وجودی شخص شود، از بسیاری آسیب‌ها به دور خواهد بود و این وعده قطعی قرآن است.
*بانوان جامعه ما چگونه می‌توانند خودشان را با نرم‌افزار حکومتی و ولایتی تطبیق دهند؟
الان گروه‌های مردم‌نهاد باید از جاهای مختلف مجوز گرفته و از آن‌ها پول دریافت کنند و دست آخر باید به آن‌ها گزارش دهند! درباره فعالیت‌های مذهبی نباید این اتفاق بیفتد، ما قدرتمندترین گروه‌های مردمی عالم را داریم که همان «هیأت‌ها» هستند، در مسأله نماز هم خانم‌ها فوق‌العاده فعال هستند، از برگزاری نمازهای مستحبی و محافل غذا در هیأت‌ها می‌توان این مسأله را فهمید، البته آسیب‌هایی هم در این زمینه وجود دارد.
*شاید یکی از دلایل عدم مقبولیت این کارها این است که در برخی اعمال جمعی، نوعی بدعت دیده می‌شود!
-علت آسیب دیدن این‌ها، به سبب بلند کردن عَلم و کتل است تا زمانی که فرهنگ صحیح ترویج نشود و به ارتقای آن کمک نکنید، حق ندارید جلوی آن را بگیرید! هر جا که معرفت دینی ناب نیاید، دین‌فروشی می‌آید، معتقدم برای ارتقای فرهنگ دینی زنان، هوشمندانه‌تر و با برنامه‌ریزی بهتر می‌توان کارهای بهتری را صورت داد، چون زنان پتانسیل بسیار بالایی در این راستا دارند.
منبع:فارس
