۰۵ آذر ۱۴۰۳ ۲۴ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۴۶ : ۰۲
راه های مبارزه پيامبر با كجروی های اجتماعی /1
رسول اکرم با ديدن انحرافات و کجرويهاي مردم آزرده خاطر مي گشت، و براي اصلاح و هدايت آنان رنج و عذاب مي کشيد.
عقیق: رسول اکرم با ديدن انحرافات و کجرويهاي مردم آزرده خاطر مي گشت، و براي اصلاح و هدايت آنان رنج و عذاب مي کشيد، تا آنجا که خداوند متعال از اين حالات حضرت در قرآن کريم چنين ياد مي کند: «فَلَعَلَّكَ باخِعٌ نَفْسَكَ عَلى آثارِهِمْ إِنْ لَمْ يُؤْمِنُوا بِهذَا الْحَديثِ أَسَفًا؛ شايد اگر به اين سخن ايمان نياورند تو جان خود را از اندوه در پيگيرى [كار]شان تباه كنى». (کهف، 6)با ملاحظه رفتار نبي اکرم و انديشيدن در مورد آنها مي توان آموخت که چگونه با انحرافات و کجرويهاي اجتماعي مواجهه شد و آنها را به حد مطلوب اصلاح کرد، و اين نه تنها الگويي براي مسئولان ممکلتي و فرهنگي است بلکه راهنماي عملي تمام کساني است که در حوزه هاي فرهنگي و اجتماعي به فعاليت مشغول مي باشند.
امروز برخورد با پديده انحرافات اجتماعي و کجروي، تحت عنوان کنترل اجتماعي کجروي مفهومي مهم در جامعه شناسي است از آن به عنوان ابزار و مکانيسم مناسب و کارآمد، براي مقابله با وقوع اين پديده در جوامع انساني ياد مي شود، در ادامه نمايي اجمالي از مقابله پيامبر اعظم با انحرافات اجتماعي در جامعه نبوي به تصوير کشيده مي شود، که مي تواند تعيين کننده محتواي سياست هاي اجتماعي برخورد با انحرافات و کجروي در سطوح مختلف سياست گذاري و راه حل هايي اجرايي باشد.
کنترل انحرافات اجتماعي
کنترل اجتماعي به معناي کنترل توان اعمال قدرت، هدايت يا بازداشتن اعمال ديگران است که داراي کاربرد در موارد مختلف اجتماعي و سياسي اقتصادي، قضايي و آموزشي مي باشد و انحراف عبارت است از: هر گونه رفتاري که با انتظارات جامعه يا يکي از گروههاي مشخص درون جامعه، منطبق و سازگار نباشد، و هنگامي رخ مي دهد که فرد يا گروهي معيارهاي جامعه را رعايت نمي کند.(کوهن، بورس، مباني جامعه شناسي، ترجمه دکتر غلامعباس توسلي، و رضا فاضل، چاپ 12، تهران، انتشارات سمت، 1280، ص 215)
در طول تاريخ، انحرافات اجتماعي از جمله معضلات اجتماعي جوامع بوده است، بدين سبب، جامعه شناسان و انديشمندان اجتماعي، نظريات و راهکارهايي براي مقايسه و پيشگيري و درمان انحرافات، ارائه داده اند، نظير:
- ايجاد تعلق خاطر و تعبد
- مشارکت دادن افراد در رفتارهاي سالم و صحيح
- تقويت باور (سليمي، همان، ص 579)
- تقويت پاي بندي افراد به الزام هاي اخلاقي يا ضرورت هاي اجتماعي (سليمي، همان، ص 615)
- تمرکز کنترل بر منصرف ساختن فرد يازيدن به ابزارهاي نامشروع (سليمي، همان، ص )
- تلاش براي کاهش فشار اجتماعي و دوباره اجتماعي کردن فرد کجرو و با افزايش فرصت ها و ترويج فعاليت هاي سالم. (سليمي، همان )
- تامين نيازهاي اقتصادي و تشويق
- استفاده از تهديد (به کار بردن قوه قهريه)
- استفاده از تشويق (يا اعمال نفوذ)
- توسل به وجدان افراد از طريق مطرح ساختن معيارهاي درستي و نادرستي در يک نظام اخلاقي (سليمي، همان)
روش هاي مقابله پيامبر اعظم با انحرافات اجتماعي
بعد از مرور نظريات مطرح، در باب کنترل اجتماعي، انحرافات، اكنون به بررسي چند شيوه اصلي پيامبر در مواجهه با انحرافات اجتماعي و کنترل آن مي پردازيم:
1- تقويت باور ديني افراد، در موقعيتي که پيامبر احساس مي کرد که فردي از لحاظ بنبيه ديني ضعيف مي باشد. حضرت يا توسل به وجدان افراد و مطرح ساختن رفتارهاي صحيح و ناصحيح در نظام ديني فرد را از ارتكاب افعال نادرست منصرف مي کرد
2- منصرف ساختن افراد، با ايجاد تعلق خاطر و ترويج فعاليت هاي سالم، از شيوه هاي پيامبر بوده است در آنجا که احساس مي نمود فرد به خاطر قرار گرفتن در يک فشار اقتصادي کوچک اقدام به هنجار شکني و رفتن به سوي انحرافات و کجروي ها مي کند.
3- استفاده از تهديد و به کاربردن قوه قهريه که حاصل آن تقويت پاي بندي افراد منحرف به الزامات اخلاقي و ضرورت هاي اجتماعي است و اين نحوه مقابله خود يک محور اصلي در کنترل کجرويهاي اجتماعي است.
در ادامه به بيان نمونه ها که پيامبر اعظم از اين مکانيزم ها و شيوه هاي در جهت مقابله با انحرافات اجتماعي استفاده کرده اند، پرداخته مي شود:
اول: نمونه اي براي استفاده از شيوه تقويت باور ديني با مطرح ساختن رفتارهاي صحيح و ناصحيح
از انحرافات اجتماعي موجود در جوامع انساني، داشتن روابط جنسي نامشروع است که پيامبر اکرم بارها به عقوبت اين عمل نامشروع متذکر شده اند: «اشد غضب الله علي الزنا؛ خشم خدا نسيت به زناکارن بسيار سخت است». (پاينده، پيشين، ص 211)
المقيم علي الزنا کعابد وثن؛ آنکه بر زنا اصرار ورزد چون بت پرست است». (پاينده، پيشين، ص 784)
«هر که زنا کند با کسان وي زنا کنند». (پاينده، پيشين، ص 766)
جواني به خدمت پيامبر آمد عرض کرد اي پيامبر آيا به من اجازه مي دهي زنا کنم؟ باگفتن اين سخن فرياد مردم بلند تر، و از گوشه و کنار به او اعتراض کردند، ولي پيامبر با خونسردي و ملايمت فرمود: آيا دوست داري با مادر تو چنين کنند، نه فدايت شوم. فرمود: همين طور مردم راضي نيستند با مادرشان چنين شود.
آيا دوست داري با دختر تو چنين کنند؟ گفت نه فدايت شوم. فرمود: همين طور مردم درباره دخترانشان راضي نيستند، آيا براي خواهرت مي پسندي؟ جوان مجددا انکار کرد.
از آن به بعد منفورترين کار در نزد اين جوان زنا (عمل نامشروع جنسي ) بود. (آيه الله مکارم، تفسير نمونه، ج 3، ص 43)
برتري جويي و تفاخر نيز از جمله انحرافات و کجروي ها به شمار مي رود که برخي افراد به خاطر متنعم بودن از ماديات بر اين ايده اند که اساسا يک نوع امتيازاتي از ديگران دارند و اين طرز انديشه و تفکر موجب تبعيض اجتماعي و به وجود امدن شکاف طبقاتي در جامعه مي شود. که پيامبر اکرم با آن شديدا مخالف بود و به پيشگيري از آن مي پرداختند.
مردي ثروتمند با لباسهاي پاکيزه و تميز خدمت پيامبر آمد و نشست بعد از او مرد فقيري با لباس هاي کهنه و مندرس وارد شد و پهلوي همان ثروتمند نشست. ثروتمند لباس آراسته خود را از کنار مستمند تازه وارد جمع کرد پيامبر فرمود: «ترسيدي لباست را کثيف کند عرض کرد خير، پرسيد چرا چنين عمل را انجام دادي» (صداقت، سيد علي اکبر، يکصد موضوع ، پانصد داستان، ج 1، چاپ 3، انتشارات تهذيب، 1385، ص 172)
و نمونه ديگر آنکه روزي عده اي از اصحاب در مسجد پيغمبر نشسته بودند، هر کسي درباره اصل و نسب خود چيزي مي گفت و آن را بالا مي برد، نوبت به سلمان رسيد، به او گفتند، تو از اصل و نسب خودت بگو، او به جاي اين که از اصل و نسب، افتخارات سخن به ميان آورد، گفت:
«انا سلمان بن عبدالله» من نامم سلمان است و فرزند يکي از بندگان خدا هستم، گمراه بودم و خداوند به وسيله محمد (ص) مرا راهنمايي کرد فقير بودم مرا بي نياز کرد، برده بودم، به وسيله محمد (ص) آزاد کرد. اين جريان به پيامبر گزارش شد.
رسول اکرم فرمود: اي گروه قريش خون يعني چه، نژاد يعني چه، نسبت افتخارآميز هر کس دين اوست، مردانگي هر کس عبارت است از خلق و خوي و شخصيت او، اصل و ريشه هر کس عبارت است از عقل و فهم او و ادارک او، چه ريشه و اصل و نژادي بالاتر از عقل؟. (صاحبي، محمد جواد، حکايت ها و هدايت ها در آثار شهيد مطهري، مرکز انتشارات دفتر تبليغات اسلامي، 1360، ص 20)
شماره بعدی را هم ملاحظه بفرمایید.
منبع:پرسمان
211008
گزارش خطا
