۰۷ آذر ۱۴۰۳ ۲۶ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۰۱ : ۰۱
معنای زهد از منظر امیرالمؤمنین(ع)
هنگامی که وقت نماز فرا می‌رسید، امیرالمؤمنین(ع) رنگ صورتش تغییر می‌کرد و بدنش به لرزه می‌افتاد.
عقیق: آیت الله ابراهیم امینی ، در یکی از بیانات خود پیرامون شخصیت بی نظیر و مقدس امیرالمومنین حضرت امیرالمومنین(ع) مطالب سودمندی را مطرح کرده اند که به شرح زیر است:عبادت و زهد حضرت علی(ع)
حضرت علی (ع) از بزرگ‌ترین عُبّاد روزگار بود. هم از جهت کمیّت و مقدار عبادت، هم از جهت کیفیّت، یعنی اخلاص در عبادت و توجّه و حضور قلب و مشاهده معبود.
امیرالمؤمنین (ع) می‌فرمود:
گروهی، به امید ثواب و پاداش، خدا را عبادت می‌کنند و این، عبادت تجّار است. گروهی دیگر از ترس عِقاب عبادت، می‌کنند و این، عبادت بردگان است. گروهی نیز برای تشکّر خدا او را عبادت می‌کنند و این، عبادت آزادگان است.[1]
در جای دیگر می‌فرماید:
خدایا! من، تو را از ترس عقاب و به طمع ثواب، عبادت نمی‌کنم، بلکه تو را شایسته عبادت می‌دانم و عبادت می‌کنم.[2]
شخصی خدمت امیرالمؤمنین(ع) عرض کرد: «آيا تو، پروردگارت را ديدهاى كه او را عبادت مىكنى؟». فرمود: «واى بر تو! من، خدايى را كه نديده ام، عبادت نمىكنم.». عرض کرد: «چه گونه او را ديدهاى؟». فرمود: «چشم سَر، خدا را نمىبيند، بلكه چشم دل، از روى حقيقت ايمان، او را مشاهده مى كند.».[3]
قشیری می‌نویسد: هنگامی که وقت نماز فرا می‌رسید، امیرالمؤمنین(ع) رنگ صورتش تغییر می‌کرد و بدنش به لرزه می‌افتاد. عرض شد: «چرا اين چنين مىشويد؟». فرمود: «هنگام اداى امانتى است كه خداى متعال آن را بر آسمانها و زمين و كوهها عرضه داشت و آنها، تحمّل قبول آن را نداشتند، ولى انسان ضعيف، آن را پذيرفت. ترس من از اين است كه آيا توانسته ام اداى امانت كنم يا نه.».[4]
امام سجاد (ع) در کتابی که عبادت‌های حضرت علی علیه‌السلام را ثبت کرده بود، نگاه کرد. پس آن را بر زمین نهاد و فرمود: «كيست كه قدرت داشته باشد مانند على ابن ابى طالب (ع) عبادت كند؟».[5]
ابن عباس می‌گوید: دو شتر به پیامبر اهدا شد. به اصحاب فرمود: «يكى از اين شترها را به كسى مىدهم كه با حضور كاملِ قلب، دو ركعت نماز بخواند به گونهاى كه در طول نماز اصلاً به فكر امور دنيوى نيفتد.». در این رابطه، جز علی ابن ابی طالب(ع) کسی پاسخ مثبت نداد. پس پیامبر هر دو شتر را به او عطا کرد.[6]
حبّه عرنی می‌گوید: شبی من و نوف در صحن دارالاماره خفته بودیم. امیرالمؤمنین(ع) را دیدیم که همانند انسان واله و پریشان، دستش را بر دیوار گذاشته و می‌گفت: «إنّ في خلق السماوات والأرض...». آیات مذکور را تکرار و همانند انسان مجنون حرکت می‌کرد. به من فرمود: «اى حبّه!خواب هستى يابيدار؟». عرض کردم: «بيدارم. شما اينگونه رفتار مىكنيد پس ما چه كنيم؟». شروع به گریستن کرد و فرمود: «اى حبّه! خدا، به من و تو،
از رگ گردن نزديكتر است. چيزى ما را از خدا محجوب نمىكند.».
آن گاه به نوف فرمود: «بيدارى يا خواب؟». عرض کرد: «يا اميرالمؤمنين! خواب نيستم. شما در اين شب، ما را به گريه انداختى.». فرمود: «اگر در این تاریکی شب، از خوف خدا گریه کنی، در قیامت، چشمت روشن می‌شود.
ای نوف! هر کس از خوف خدا اشکی بریزد، گناهانش آمرزیده می‌شود.
ای نوف! هر کس از خوف خدا بگرید و حُبّ و بغضش برای خدا باشد، کسی به منزلت او نمی‌رسد.
ای نوف! هر کس محبّت او در راه خدا باشد، چیزی را بر آن محبّت ترجیح نمی‌دهد، و هر کس بغضش در راه خدا باشد بغض خود را در راه منافع شخصی صرف نمی‌کند. بدین صورت حقیقت ایمانتان را کامل می‌گردانید».
سپس آن دو نفر را موعظه کرد و در آخر فرمود: «از خدا بترسيد.». بعد از آن حرکت کرد و فرمود: «خدايا! نمىدانم تو از من اعراض كردهاى يا عنايت دارى؟ كاش مىدانستم با اين خوابهاى طولانى و قلّت سپاسگزارى، حالم چهگونه است!».
حبّه گفت: «به خدا سوگند! تا طلوع فجر در همين حال بود.».[7]
معاویه به ضرار بن ضمره گفت: «على را براى من توصيف كن.». گفت: علی را در بعض مواقف دیدم که در تاریکی شب، در محراب عبادت ایستاده بود. ریش خود را در دست گرفته و همانند انسان مارگزیده به خود می‌پیچید و زار زار می‌گریست و می‌فرمود: «اى دنيا! از من دور شو! آيا به سوى من مىآيى؟ وقت تو نيست! هيهات! غير مرا فريب بده! من به تو نياز ندارم! تو را سه طلاقه كردم! زندگى تو، كوتاه و ارزش تو، كم و آرزوى من نسبت به تو، اندك است! آه از كمى توشه و طول سفر و مقصد بزرگ و دشوارىهاى جايگاه!».[8]
زهد حضرت علی (ع)
زهد به معنای عدم دل‌بستگی به اموردنیوی مانند مال و جاه و مقام و زن وفرزنداست.
حضرت علی(ع) از بزرگ‌ترین زهّاد بود. حسن بن صالح می‌گوید: نزد
عمربن‌عبدالعزیز سخن از زهاد به میان آمد. هر کس فردی را به عنوان زاهد معرّفی کرد. عمربن عبدالعزیز گفت: «زاهدترين مردم جهان، على ابن ابى طالب بود.».[9]
سفیان می‌گوید: «على(ع) در طول زندگى، آجرى بر آجر، و خشتى بر خشت نگذاشت و سقفى را نپوشانيد. خوراكش هم از مدينه مىآمد.».[10]
ابن عباس می‌گوید: «على ابن ابى طالب(ع) در زمان خلافت، پيراهنى را به مبلغ سه درهم خريد و پوشيد.».[11]
اصبغ می‌گوید: علی برای خرید لباس به بازار رفت. دو لباس خرید: یکی به سه درهم و دیگری به دو درهم. به غلامش قنبر فرمود: «لباس سه درهمى را تو بپوش و دو درهمى از من باشد.». قنبر عرض کرد: «لباس سه درهمى براى شما مناسبتر است؛ زيرا، شما منبر مىرويد و براى مردم خطبه مىخوانيد.». فرمود: «تو جوان هستى و اين لباس برايت بهتر است. من از خدا خجالت مىكشم كه لباسم از تو بهتر باشد.».[12]
امام صادق(ع) فرمود: «اميرالمؤمنين در غذا خوردن، شبيهترين مردم به رسول الله(ص) بود. خودش نان و سركه و زيتون مى خورد و به مردم نان و گوشت مى خورانيد.».[13]
جعفر بن محمّد(ع) فرمود: برای حضرت علی(ع) غذایی آوردند که با خرما و کشمش و روغن درست شده بود. از خوردن آن امتناع ورزید. عرض کردند: «اين نوع غذا را حرام مىدانيد؟». فرمود: «نه؛ حرام نيست، ولى مىترسم به خوردن آن علاقه پيدا كنم و معتاد شوم.». سپس این آیه را تلاوت فرمود: «اذهبتم طيّباتكم فى حياتكم الدنيا»[14]
سوید بن غفلة می‌گوید: روز عیدی بر حضرت علی وارد شدم. سفره‌اش گسترده بود. نان گندم سیاهی در آن سفره بود و ظرفی از حریره که با قاشق خورده می‌شد. عرض کردم: «يا اميرالمؤمنين! روز عيد و خوردن حريره!». فرمود: «عيد، براى كسى است كه گناهانش بخشيده شده باشد.».[15]
پی نوشت ها:
[1]ـ بحارالأنوار، ج 41 ، ص 14 ـ قال امیرالمؤمنین علیه‌السلام : «إنّ قوماً عبدوا الله رغبة فتلك عبادهالتجار، و إنَّ قوماً عبدواالله رهبة فتلك عبادهالعبيد، و إنّ قوماً عبدواالله شكراً فتلك عبادة الأحرار.».
[2]ـ بحارالأنوار ، قال علی علیه‌السلام: «الهى! ما عبدتك خوفاً من عقابك و لا طمعاً في ثوابك و لكن وجدتك أهلاً للعبادة فعبدتك.».
[3]ـ بحارالأنوار، ص 16 ـ جاء حبر إلی أمیرالمؤمنین علیه‌السلام فقال: «يا أميرالمؤمنين! هل رأيت ربّكَ حين عبدته؟». فقال: ويلك! ما كنت أعبد رباً لم أره.». قال: «و كيف رأيته؟». قال: «ويلك! لا تدركه العيون في مشاهدة الأبصار و لكن رأته القلوب بحقائق الإيمان.».
[4]ـ بحارالأنوار، ج 41 ، ص 17 نقلاً عن تفسیر القشیری کان علیّ علیه‌السلام إذا حضر وقت الصلاة تلونّ و تزلزل. فقیل له: «مالك؟». فیقول: «جاء وقت أمانة عرضها الله تعالى على السماوات و الأرض والجبال فأبين أن يحملنها و حملها الإنسان في ضعف، فلا أدرى أحسن أذا ما عملت أم لا.».
[5]ـ بحارالأنوار، ج 41، ص 17، أخذ زین العابدین علیه‌السلام بعض صحف عبادة علی علیه‌السلام فقرأ فیها یسیراً ثم ترکها من یده تضجراً و قال: «مَن يقوى على عبادة على ابن ابى طالب عليهالسلام.».
[6]ـ بحارالأنوار، ج 41، ص 18 ـ عن ابن عباس، قال: «أهدي إلى رسول الله صلىاللهعليهوآله ناقتان عظيمتان فجعل إحداهما لِمَن يصلى ركعتين لايهم فيهما بشيء من أمر الدنيا. و لم يجبه أحد سوى على عليهالسلام فأعطاه كلتيهما.».
[7]ـ بحارالأنوار، ج 41 ، ص 22
[8]ـ بحارالأنوار، ج 40 ، ص 345
[9]ـ ترجمه‌الإمام علی ابن ابی طالب، ج 3 ، ص 202
[10]ـ ترجمه‌الإمام علی ابن ابی طالب، ج 3 ، ص 188
[11]ـ ترجمه‌الإمام علی ابن ابی طالب، ج 3 ، ص 191
[12]ـ بحارالأنوار، ج 40 ، ص 324
[13]ـ بحارالأنوار، ج 40 ، ص 330
[14]ـ الغارات، ج 1 ، ص 90
[15]ـ بحارالأنوار، ج 40 ، ص 326
پایگاه اطلاع رسانی آیت الله امینی
منبع:جام
211008
گزارش خطا
