هنگامى كه مختار ثقفى در شعبان سال ۶۵ ه.ق در قيام خون‌خواهى امام حسين (ع) به پيروزى رسيد و قاتلان آن حضرت (ع) و يارانشان را در هم كوبيد، بر مزار ایشان حاضر شد و شالوده نخستين بقعه را بر فراز آن قبرهاى مطهر بنا نهاد.
عقیق: بناى حرم سيدالشهداء (ع)، تاريخى به درازاى چهارده قرن دارد. پس از شهادت اباعبدالله الحسین (ع) و ياران باوفايشان، طايفه‌اى از بنى‌اسد كه در آن نزديكى زندگى مى‌كردند، پيكر امام (ع) و ياران گرامى شان را در همان جايى كه به شهادت رسيده بودند، به خاك سپردند. نخستين بنايى كه آرامگاه سیدالشهداء (ع) را به مردم مى‌نماياند، برآمدگى‌هايى از خاك بود.در برخى گزارش‌ها، چنين آمده كه امام حسين (ع) هنگام ورود به «طف»، زمين قبر خود و يارانشان را به شصت هزار درهم خريدند و آن را صدقه قرار دادند، البته به اين شرط كه آنها قبر ايشان را آباد كرده و از زائران ایشان سه روز پذيرايى كنند.
گواه ديگر بر اين مطلب، روايت حضور توابين به فرماندهى سليمان صرد خزاعى بر آرامگاه امام حسین (ع) در ربيع الاول سال ۶۵ ه.ق است. البته در آن زمان، قبرها روباز بودند و سايبانى نداشتند.
هنگامى كه مختار بن ابى عبيده ثقفى در شعبان سال ۶۵ ه.ق در قيام خون‌خواهى امام حسين (ع) به پيروزى رسيد و قاتلان آن حضرت (ع) و يارانشان را در هم كوبيد، بر مزار ایشان حاضر شد و شالوده نخستين بقعه و آرامگاه را بر فراز آن قبرهاى مطهر بنا نهاد و بر آن، گنبدى از آجر و گچ قرار داد. اين آرامگاه شامل يك بناى سرپوشيده و يك مسجد بود. مسجد دو در داشت. يك در آن به سمت مشرق و در ديگر، به سمت مغرب باز مى‌شد.
اين بنا، به ظاهر به همان صورت تا آغاز خلافت عباسيان باقى بوده است؛ زيرا روايتى كه از امام صادق (ع) درباره چگونگى زيارت سيدالشهداء (ع) نقل شده، گوياى اين است كه امام ششم شيعيان (ع)، آن بارگاه را ديده و به درب‌هاى آن اشاره كرده است. اين مسير شرق - غرب، هم اكنون نيز وجود دارد.
جسارت متوکل به حرم شریف
متوكل عباسى، نخستين خليفه‌اى است كه با جسارت تمام و بى‌شرمانه براى محو آثار شهيدان كربلا تلاش كرد. او در سال ٢٣۶ هجری قبر امام (ع) و خانه‌هاى اطراف آن را ويران كرد و دستور داد تا زمين آن را شخم بزنند و بذر بپاشند و بر قبر آب ببندند و مردم را از زيارت آن مقام باز دارند.
در دوران منتصر فرزند متوکل، بنای مزار مطهر امام حسین (ع) بازسازی شد اما در در نهم ذى الحجه سال ٢٧٣ هجری در حالى كه زائران در مرقد امام گرد آمده بودند، سقف آن فرو ريخت و در اثر اين حادثه، بسيارى از زائران كشته شدند. از این رو، اين مكان به مدت 10 سال همچنان بدون بنا باقى ماند تا اينكه در سال ٢٨٣ هجری محمد بن زيد علوى ملقب به «داعى صغير» و از حاكمان شيعى طبرستان دستور به بر پا كردن بنايى براى مرقد امام حسين (ع) داد. بنابراين، قبه باشكوهى بر فراز قبر ساختند و در مجاورت آن، دو ساختمان با سقف چوبى بنا كردند تا زائران بتوانند بالاى سر امام (ع) به زيارت بپردازند.
حرم مطهر در سال ۴٠٧ هجری و دوران حكمرانى قادر بالله عباسى دچار آتش‌سوزى شد و به شدت آسيب ديد. وزير شيعى قادر به نام حسن بن مفضل سهلان به تعمير آن اقدام كرد.
با روى كار آمدن پادشاهان صفوى كه مروج مذهب تشيع بودند، در بسيارى از سرزمين‌هاى زير سلطه خويش، به تعمير و ساخت بناهاى مربوط به امامان شيعه و امام‌زاده‌ها و تكريم آنها پرداختند. شاه اسماعيل صفوى، در اين راه تلاش فراوانى كرد. او در سال ٩١۴ هجری بغداد را گشود و در دومين روز حكومتش، به زيارت سيدالشهداء (ع) رفت و به تزيين حرم ایشان پرداخت و دوازده چراغ‌دان طلا به حرم هديه كرد.
ارادت شاهان قجری به بارگاه حسینی
عمده‌ترين بازسازى‌ها و توسعه و تزيين حرم سرور شهيدان (ع)، در عصر قاجار صورت گرفت كه آثار آن همچنان باقى است. در سال ١٢١١ هجری آقا محمدخان قاجار دستور داد گنبد را به طلا آراستند.
در سال ١٢٢٧ هجری ساختمان حرم در حال فرسودگى بود. از اين رو، مردم كربلا براى فتحعلى‌شاه قاجار نامه نوشته و فرسودگى گنبد را به وى اطلاع دادند. او نيز دستور داد بنا را نوسازى و ورق‌هاى طلاى گنبد را تعويض كنند.
ناصرالدين شاه نيز در سال‌هاى ١٢٧٣ و ١٢٨۵ هجری به توسعه و ترميم و تزيين بقعه همت گمارد.
سال ١٣٨٨ هجری ستون‌هايى سنگى از ايران وارد كردند و به برداشتن سقف قديمى ايوان پرداختند. اين كار، دو سال زمان برد و پس از آن، در سال ١٣٩٢ هجری كلنگ احداث بناى جديد ايوان طلا بر زمين زده شد. طرح نوسازى و هماهنگ سازى صحن شريف، در سال ١٣٩۴ هجری تدوين شد كه شامل احداث مجدد ايوان، خراب كردن ضلع غربى صحن و تزيين ديوارها با كاشى بود كه اجراى آن تا سال ١٣٩۶ هجری طول كشيد. هم اكنون نيز توسعه و بازسازى حرم و ضريح شريف امام حسین (ع) ادامه دارد.
پی نوشت:
مرقدها و مکان های زیارتی کربلا
كربلا و حرم هاى مطهر
اعيان الشيعه
منبع:قدس
