رخدادهای فرهنگی زمان حضور کاروان اسیران اهل بیت(ع) در کوفه؛
همچنان که گفته شد، از زنان کاروان اهل بیت(ع) در فرصت ورود و اقامت کاروان در کوفه تا نوزدهم محرم سال 61 هـ ق. 3 بانوی عظیم الشأن سخنرانی کرده‌اند.
عقیق: امام جعفر صادق(ع) از فعالیتهای فرهنگی کاروان اسیران در مدت حضور آنان در کوفه گزارش داده‌اند. مطابق این گزارش سخنرانی حضرت فاطمه صغری(س) در میان کوفیان از سخنرانی عمه‌اش حضرت ام کلثوم دختر امام علی(ع) طولانی‌تر بوده است.امام صادق(ع) فرموده‌اند: فاطمه صغری(س) زمانی که همراه با کاروان اسیران از کربلا به کوفه آمد در این شهر در میان کوفیان سخنرانی کرد و گفت: «ستایش خدا را به عدد ریگ و سنگریزه و وزن عرش تا فرش! او را می‌ستایم و به او ایمان دارم و به او توکل می‌کنم و گواهی می‌دهم که خدایی جز خدای یگانه بدون شریک نیست و محمد(ص) بنده و فرستاده اوست و فرزندانش را در کنار رود فرات بی‌هیچ تقصیر و گناهی سربریدند... .»
حضرت فاطمه(س) در آغاز سخنرانی‌اش حمد و سپاس بی‌حد و حصر خویش را بر خدای سبحان اظهار می‌دارد و با این جملات رضایت خود را از آنچه در راه خدا بر آنان گذشته است نشان می‌دهد و بصراحت از «ایمان» و «توکل» خود به پروردگار یاد می‌کند.
وی در همین آغاز خطابه خویش بر توحید و نبوت شهادت می‌دهد تا توطئه شوم باند اموی و ابن زیاد و عمر سعد را افشا کند و نقشه تخریبی آنان علیه اهل بیت(ع) را خنثی سازد. آنان امام حسین(ع) را «خارجی» که از دین اسلام خارج شده و علیه خلیفه مسلمانان و حکومت اسلامی شورش کرده است وانمود می‌کردند. اینجا دختر سیدالشهدا(ع) شهادتین بر زبان جاری می‌سازد تا فریب خوردگان را ارشاد کند و غافلان را هوشیار سازد.
ایشان پس از حمد الهی و اظهار ایمان و توکل بر خدا و شهادتین بی‌فاصله با جمله‌ای تکان دهنده از جنایت بزرگ باند زر و زور و تزویر بنی‌امیه و یزیدیان خبر می‌دهد و فریاد برمی‌آورد: «ان ذریته ذبحوا بشط الفرات بغیر ذحل و لاترات!» با این جمله شناسنامه اباعبدا... الحسین(ع) و اهل بیت(ع) ایشان را که در کربلا شهید شدند آشکار می‌سازد. ذریه و فرزندان رسول خدا(ص) بی‌تقصیر و گناه در کنار رود فرات «ذبح» شدند.
ایشان در این کلام خود جرم بزرگ و جنایت بی‌نظیر یزیدیان را با همین واژه «ذبح» افشا می‌سازد. فرزندان پیامبر خدا را سربریدند! رهبر قیام را فرزند پیامبر خدا(ص) می‌نامد و اقدام دشمنانش را «ذبح» فرزندان و ذریه پیامبر خدا(ص) می‌شمارد. با همین سخنان آگاهی بخش و بیدارکننده تبلیغات فراوان امویان را بی‌اثر می‌سازد.
در ادامه به کوفیان هشدار می‌دهد و خاندان خود را معرفی کرده و می‌گوید: «ای کوفیان! ای مکاران خیانتکار متکبر! «فانا اهل بیت ابتلانا ا... بکم و ابتلاکم بنا فجعل بلائنا حسنا و جعل علمه عندنا و فهمه لدینا فنحن غیبته علمه و وعاء فهمه و حکمه و حجته علی الارض فی بلاده لعباده، اکرمنا ا... بکرامته و فضلنا بنبیه محمد صلی ا... علیه و آله و سلم علی کثیر ممن خلق تفضیلا بینا فکذبتمونا و کفرتمونا و رأیتم قتالنا... .
ما خاندانی هستیم که خدا ما را وسیله آزمایش شما و شما را به ما به آزمون ما قرار داد و امتحان ما را نیکو ساخت و علمش را نزد ما نهاد و فهمش را به ما داد. ما گنجینه دانش او و ظرف فهم و حکمت اوییم و نیز حجت خدا بر زمینیان در سرزمین‌های بندگانش. خداوند ما را به کرامت خود بزرگ داشت و ما را با پیامبرش محمد(ص) بر بسیاری از مخلوقاتش، آشکارا برتری بخشید. اما شما ما را تکذیب و تکفیر کردید و جنگ با ما را روا داشتید و حلال شمردید و اموال و دارایی ما را به یغما بردید. گویا ما اهل کفر بودیم. هم چنان که دیروز جد ما را کشتید. از شمشیرهای شما به خاطر کینه دیرینه‌ای که از ما داشتید، خون می‌چکد! چشمهایتان روشن! دلتان شاد! با این دروغی که بر خدا بستید و نیرنگی که با خدا کردید و خداوند بهترین مکر کننده‌هاست. مبادا از خونی که از ما ریختید و اموالی که از ما به دست شما افتاد خوشحال باشید که این مصیبت‌های بزرگ و محنت‌های شگرف که به ما رسیده پیش از اینکه به ما برسد در تقدیر الهی بوده و این بر خدا آسان است. خداوند هر کس را که متکبر و فخرفروش باشد دوست ندارد!»
ایشان در ادامه از عذاب و کیفر الهی دشمنان اهل بیت(ع) خبر داده و می‌گوید: مرگتان باد! مرگ بر شما! در انتظار لعنت و عذاب خدا باشید. عذاب الهی آن چنان نزدیک است که گویی بر شما فرود آمده است و عقاب و نکبت‌های آسمانی پی در پی بر شما نازل شده است.
عذاب خدا شما را به آتش می‌کشد و شما را به جان هم می‌اندازد و سپس روز قیامت در عذاب الهی دردناکی که خود با ستمهای‌تان نسبت به ما ساخته‌اید برای همیشه خواهید ماند. - الا لعنه ا... علی الظالمین! - هان! لعنت خدا بر ستمکاران! وای بر شما! آیا می‌دانید کدامین دستتان به ما زخم زد و طغیان نمود؟ و کدامین فرد به ستیز با ما برخاست؟ یا با کدام پا به جنگ ما آمده‌اید؟ به خدا سوگند سنگدل گشته‌اید. جگرتان خشن شده، دلهای‌تان مهر خورده و گوشها و چشمهایتان بسته شده است.
شیطان شما را فریب داد و فرصت را برای شما آراست و پرده‌ای بر دیده‌تان نهاد که راه را نمی‌یابید. مرگ بر شما باد ای اهل کوفه! پیامبر خدا(ص) چه کسی از شما را کشته بود؟ و چه خونی را از شما به گردن داشت؟ به چه خاطر با برادرش و جدم علی بن ابی طالب و پسرانش و خاندان برگزیده پیامبر(ص) عناد ورزیدید؟ و شاعرتان به خود بالید و مباهات کرد و سرود: «ما علی و فرزندان علی را کشتیم. با شمشیرهای هندی و نیزه‌ها. و ما زنان‌شان را به سان زنان ترک اسیر کردیم. و آنان را نمی‌دانی چگونه به خاک و خون کشاندیم!»
دهانت ای شاعر پر از خاک و سنگ باد! به کشتن کسانی افتخار کردی که خداوند پاکشان داشته و آلودگی را از آنها رانده و پاک و پاکیزشان کرده است! هیچ مگوی و بر جای خود بنشین!
وای بر شما! آیا به خاطر برتری خدادادی ما بر ما حسد ورزیدید؟» حضرت فاطمه صغری(س) خود در ادامه با شعری به سخن خویش ادامه داده و فرمود: «فما ذنبنا ان جاش دهراً بجورنا و بحرک ساج مایواری الا عامصا
گناه ما چیست که همیشه روزگار، دریای ما جولان دارد؟ و دریای تو بی‌موج است و ناتوان از برگرفتن یک کرم؟!»
آن فضل الهی است که خدا به هر که بخواهد می‌دهد و خداوند دارای بخشش بزرگ است (حدید / 21) و هر که خدا برایش نوری قرار ندهد نوری نخواهد داشت (نور / 40).
دستاورد و آثار سخنرانی
درباره اثر این سخنرانی نوشته‌اند: «فارتفعت الاصوات بالبکاء و الخیب! و قالوا: حسبک یا ابنه الطیبین فقد احرقت قلوبنا و انضجت مخورنا و اضرمت أجوافنا، فسکتت!
صداها به گریه و شیون بلند شد و گفتند: کافی است. و دیگر مگوی ای دختر پاکان بس کن که دلهای ما را آتش زدی و سوزاندی و درونمان را شعله ور کردی. در این هنگام فاطمه صغری(س) آرام گرفت و ساکت شد.
آری! فاطمه صغری(س) فرزند شهید و خواهر شهید است. او دختر سیدالشهدا اباعبدا... الحسین(ع) و خواهر علی اکبر و علی اصغر(ع) شهیدان کربلاست.
او در مکتب تربیتی پدرش امام حسین(ع) آموزش دیده است و همراه عمه‌هایش زینب کبری(س) ام کلثوم(س) رشد کرده است. اکنون در دوران اسارت در شهر کوفه این چنین سخنرانی می‌کند و بساط ظلم و فساد و توطئه طاغوتیان را به هم می‌ریزد. اثر و دستاورد فوری سخنرانی او بلند شدن صداها و فریادهای گریه شنوندگان است.
او با خطبه‌اش در دلهای حاضران نفوذ می‌کند. قلبها و درون آنان را آتش می‌زند به گونه‌ای که خود آنان، فاطمه صغری(س) را «ابنه الطیبین» - دختر پاکان می‌نامند- و اثرپذیری خویش را آشکار می‌سازند.
سند و مدرک سخنرانی
این سخنرانی را زید بن موسی از پدرش و او از جدش امام صادق(ع) نقل کرده است. بنابراین امام معصوم بر اساس علم الهی خویش خطبه‌ای را از عمه خویش گزارش کرده‌اند. گرچه امام جعفر صادق(ع) در کربلا نبوده‌اند و آن زمان هنوز به دنیا نیامده بودند چون پدرشان امام باقر(ع) در چهار سالگی در کربلا حضور داشته‌اند، اما از روی علم لدنی و در پرتو منبع بی‌کران علم الهی از هر آنچه خدا می‌خواست آگاه بوده‌اند. پس امام معصوم کلام فاطمه صغری(س) را برای نسلهای بعد بیان نموده‌اند و این سند ماندگار و معتبر را برای عاشوراپژوهان به یادگار گذاشته‌اند.
مرحوم سیدبن طاووس در مقتل خویش کتاب «اللهوف علی قتلی الطفوف» و مرحوم ابومنصور احمدبن علی بن ابی طالب طبرسی در کتاب «الاحتجاج» و مرحوم علامه مجلسی در «بحارالانوار» متن این خطبه را با همین سند معتبر از امام جعفرصادق(ع) نقل کرده‌اند. حاج شیخ عباس قمی در کتاب «منتهی الآمال» و محمد محمدی ری شهری در کتاب «شهادت نامه امام حسین(ع) بر پایه منابع معتبر، این سخنرانی را آورده‌اند.
حقایق و پیامها
فرزند سیدالشهدا(ع) در این سخنرانی خویش در کوفه ماهیت دشمنان اهل بیت(ع) را آشکار ساخت و علل و اسباب پیدایش عاشورا را روشن نمود. یزید و پیروانش ابن زیاد و عمر سعد و باند تبهکار امویان را به جامعه معرفی کرد. او با شجاعت و شهامت حسینی بر ستمگران و طاغوتیان و پیروان شیطان نهیب زد و چند بار فریاد زد: مرگ بر شما! مرگتان باد!
این که دختری در صحنه نبرد فرهنگی و جنگ سرد در حال اسارت در شهر کوفه، در برابر عموم مردم و افراد و اقشاری که در جشن پیروزی و شادی بنی امیه حضور دارند، این گونه حوادث سیاسی اجتماعی زمان خویش را تحلیل کند و دو جبهه حق و باطل را با شاخص‌هایش توصیف نماید، بسیار شگفت انگیز و خطیر و مهم است.
فاطمه صغری(س) در این سخنرانی نشان داده است بر قرآن و ادب و شعر معاصر تسلط دارد او به آیات قرآن استناد می‌کند، اشعار دشمنان را می‌خواند و نقد می‌کند و پاسخ می‌دهد و خود وضعیت جامعه را با شعر توصیف می‌کند.
او فلسفه قیام پدرش را خوب می‌شناسد و در اینجا پیام خون شهیدان را به جامعه می‌رساند. او چیستی و چرایی و چگونگی شکل گیری انقلاب عاشورا را به درستی تبیین می‌کند. از دعوت مردم کوفه و سپس بی‌وفایی و مکر و حیله آنان یاد می‌کند و توضیح می‌دهد چگونه مردمی که با نامه‌های فراوان از امام زمان خویش برای تشکیل حکومت اسلامی دعوت کرده‌اند، از او بازمی‌گردند و فریب می‌خورند و گمراه می‌شوند و فرزند پیامبرخدا(ص) و امام زمان خویش را به شهادت می‌رسانند!
وی در این سخنرانی منشأ و ریشه‌های حوادث دردناک کربلا را می‌شکافد و نقش کینه‌ها و حسادتها و غرض ورزی‌های بنی امیه و تلاش‌های دشمنان اهل بیت و کافران و مشرکان و فرمانبرداری از شیطان و پیروی از هوای نفس. در رخدادهای سیاسی اجتماعی زمان خویش را روشن می‌سازد.
آری! «فاطمه صغری»(س) که به دلیل همنامی با جده‌اش حضرت «فاطمه کبری»(س) دختر پیامبرخدا(ص) با وصف «صغری» شهرت یافت، یکی از اسوه‌های حسنه و الگوهای بزرگ برای زنان مسلمان جهان و پیروان اهل بیت(ع) است. باید دختران و زنان جامعه اسلامی او را بشناسند و ازسیره و رفتار و گفتار وی بهره ببرند.
منبع:قدس
