۰۲ آذر ۱۴۰۳ ۲۱ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۳۰ : ۱۵
بدعتهای عزاداری به روایت سید مهدی میرداماد
رهبر معظم انقلاب تأکید کرده‌اند که هر حرکتی که این مستحب مؤکد را کمرنگ کند و از این مستحب گناه بسازند، باید پرهیز کرد. اگر ملاک حفظ زیبایی عزاداری باشد، می‌توانیم بدون برهنه‌شدن عزاداری کنیم و حال فرض کنیم می‌توانیم برهنه بشویم و سینه بزنیم اما نباید این برهنه‌شدن ملاک باشد بلکه عزاداری اهمیت دارد.
عقیق: این روز ها اصفهان شاهد حضور یکی از مداحان به نام کشور هست ، مداحی که در چند سال اخیر در استان قم و هیات رزمندگان اسلام قم توانست حرکات بسیار خوبی را به وجود بیاورد و امسال با حضور در اصفهان بر شور حسینی در شهر پایتخت فرهنگ و تمدن جهان اسلام افزوده است. سید مهدی میرداماد که به اصفهان آمده است در شب اول مدح خوانی خود درحسینیه ارشاد اصفهان صحبت هایی در مورد حضورش در اصفهان مطرح کرد و البته به بعضی از حواشی مطرح شده هم پاسخ داد.
وی در این مراسم گفت: خیلی خوشحالم از اینکه امسال توفیق نصیب بنده شد که در جمع مردم ولایت مدار و یکی از عاشورایی ترین شهرها و خطه های این کشور، در شهر اصفهان ، شهری که انصافا در محرم فرهنگ ناب عزاداری را به نمایش در می آورد ،حضور دارم، گرچه دل کندن از قم و جلسه ای که حدود 12 سال من از بهترین روزهای عمرم را در آن سپری کردم سخت بود اما اینجا هم روضه اباعبدالله است، جلسه سیدالشهداست ...نوکری حد و مرز نداره و جغرافیای اون منحصر به یک هیئت نیست
میرداماد در ادامه با اشاره به اینکه ما مهمان مردم اصفهان هستیم و دوست دارم که خود شما جلسه را اداره کنید اظهار داشت: نکته ای می خواستم بگویم که البته خیلی دور از شان این جلسه است، اما باید گفته شود آن هم اینکه من شغلم مداحی نیست و منبع درآمدم هم از مداحی نیست و کسی هم این انگ رو نمیتواند به من بزند، میتوانید دوازده سالی که من قم خواندم را بپرسید که تاحالا از کسی چیزی گرفته ام؟!تا حالا در مورد محرم با کسی حرفی زده ام ؟ نه . زندگی من مشخص است ، شغل و درآمد من هم مشخص است.
وی افزود: اینجا هم به همین شکل است ، دهه محرم برای من دهه عاشقی است ، بعد از اینکه قرار براین شد که قم نباشم و پرچم را بدست یک جوان بدهم، همانطوری که به من اعتماد شد، من هم امسال به یک جوان اعتماد کردم ، شهرهای مختلف رو بررسی کردیم ، اصفهان رو مناسب ترین شهر دیدیم ، هم به دلیل فضای فرهنگی و هم به دلیل فضای معنوی و هم جوان های نازنینش ، هم فرهنگ امام حسینیش ، در اصفهان هم گشتیم و حسینیه ارشاد را بهترین گزینه دیدیم ، بادوستان صحبت کردیم ، قبول کردند که ما به اینجا بیاییم ، پس کسی ما را دعوت نکرده، خدایی نکرده با غیبت و با تهمت و با بعضی حرفهایی که به امام حسینی ها نمیخوره محرممان را خراب نکنیم ، من میدانم که دور از شان این جلسه است ولی قسم به این منبر اباعبدالله برای دهه محرم با هیچ کس تعارف ندارم ، این را گفتم تا بدانید من عاشقانه این منبر را دوست دارم و میدانم قیمت نوکری در این دنیا با این اعداد و ارقام مسجل نمیشود.
به نظر شما فرهنگ صحیح عزاداری ابا عبدالله (ع) چیست؟ عزاداری که مورد تایید اهل بیت (ع) هم باشد.
سلام عرض می کنم و ایام عزای حضرت سید الشهدا (ع) را تسلیت عرض می کنم. در مورد فرهنگ صحیح عزاداری باید پیش کسوتان و موسفیدکرده‌های این دستگاه نظر بدهند زیرا این فرهنگ قدمت و سابقه زیادی دارد.
اما به نظر من باید از نظر خودشان بهره ببریم، ایشان فرموده اند: کونُوا لَنا زَيْناً وَ لا تَکونُوا عَلَيْنا شَيْناً
یعنی برای ما زینت باشید. لذا احساسم بر این است که عزاداری امام حسین باید برای تبلیغ شعائر مذهبی باشد و زیبایی مکتب امام حسین را جا بیندازد، امتداد همان زیبایی که حضرت زینب فرمود جز زیبایی چیزی ندیدم. باید زیبایی عزاداری سید الشهدا به مرحله بروز برسد. زیبا نشان دادن عزاداری امام حسین یک کلید واژه است، یعنی زمانی عزاداری صحیح است که به زیبایی اشک بریزیم و به زیبایی مرثیه سرایی کنیم. هر چیز زیبایی را به هر شکل و هر نحوی مخدوش کنند، آفت عزاداری است.
امسال هم تمام ده شب دهه اول محرم را در اصفهان حضور پیدا کردین ، اصفهان را چطور ارزیابی نمودید؟
خوشبختانه امسال به شهری آمده ام که به حمدالله یکی از عمیق ترین فرهنگ های عزاداری را دارد. انصافا شهر اصفهان عمیق ترین فرهنگ عزاداری را در خود جای داده است و در ایام محرم و روز عاشورا حرکت های بسیار زیبایی در هیات های مذهبی وجود دارد، به ویژه در چند سال اخیر استقبال قابل توجه جوانان در اصفهان در قالب 12،13 مجموعه فرهنگی با تکیه بر تیم های قوی روحانیون و فعالیت های فرهنگی، انجام شده است.
چند سالی هست که عرصه عزاداری دچار آفت هایی شده ف چگونه می شود این آفت ها را به دور کرد؟
احساسم بر این است اگر می خواهیم فرهنگ عزاداری بدون آسیب و آفت را حفظ کنیم و جا بیندازیم، باید به دو فاکتور توجه کنیم. اول توجه به فرهنگ عزاداری سنتی است زیرا عزاداری سنتی هویت و شناسنامه دارد. اخیراًکتابی چاپ شده که نوحه های 50 سال قبل از سال 1350 را با ردیف و نت موسیقی گردآوری کرده است که همین مساله نشان می دهد نوحه های قدیمی چه قدر اصالت دارند. من نوحه اکبر ناظم را بعد از 50 سال می خوانم، هنوز کاربرد دارد زیرا هویت و شناسنامه داشته است. پس فرهنگ عزاداری مبتنی بر سنت باشد هویت خود را حفظ کرده است.
فاکتور دوم اضافه کردن خلاقیت و ابتکار برای جاذبه پیدا کردن است. نسل جوان و فعلی نوحه های قدیمی را نشنیده اند و اگر در دهه محرم سبک های قدیمی را تکرار کنیم، جالب خواهد بود، به شرطی که خلاقیت هم به آن اضافه شود.فرهنگ عزاداری بسیار عمیق است، اگر با تکیه بر این باشد که ما زینت نشان می دهیم واقعیت را بخوانیم. اما متاسفانه برخی افراد خواندنشان یک بار مصرف است و هنوز از جلسه خارج نشده ای، تمام می شود.
این خواندن یک بار مصرف چه ویژگی دارد؟
این خواندن فقط جاذبیت دارد.
مثلا؟
الان عرض می کنم. آقای انسانی که خدا حفظشان کند، یک بار از یک مداح جوان پرسید که هدف تو از عزاداری و مداحی که کردی چه بود، وی جواب داد، می خواستم انرژی حاضران را تخلیه کنم، آقای انسانی جواب داد وظیفه ما تخلیه نیست، بلکه باید پر کنیم، به این معنی که جوان وقتی پس از یک ساعت از مجلس بیرون می رود، با انرژی که از یک ساعت مداحی گرفته، خودش را بسازد و زندگی اش را تغییر بدهد.آخه فقط تخیله انرژی که تعبیر دیگری صورت می گیرد
اتفاقا بعضی از مداحان و یا هیات ها تعبیرشان این هست ما کاری کنیم این جوان بیاید در هیات خودش را تخلیه انرژی کند.اگر عزاداری با هدف باشد خوبه یعنی اینکه شور همراه با شعور باشد. برای عزاداری امام حسین باید بعد احساسی، اعتقادی و اخلاقی کنار هم لحاظ شود.امام حسین به شهادت می رسد باید همه ابعاد مختلف بررسی شود. به فرموده مقام معظم رهبری ما با ریتم مشکل نداریم، با آهنگ مشکل نداریم با محتوا مشکل داریم. اگر شور با شعور همراه شود و محتوا داشته باشد، مداحی یک بار مصرف نمی شود.
پس قبول دارید که یک سری بدعت هایی در عرصه مداحی شکل گرفته؟
بدعت های عزاداری به دلیل کثرت رخ می دهد و متاسفانه در طول تاریخ نیز رخ داده است. مقابله با بدعت ها تنها با بازگشت به عقبه انجام می شود. در برخی از مجالس عزاداری مشاهده می کنیم که یک پیرمرد در مجلس نیست در صورتی که حضور پیر غلامان و جوانان در کنار یکدیگر، به مجالس عزاداری هویت داده و آفت را کم می کند.
چرا این بدعت ها شکل گرفته؟
اگر در ریشه عزاداری ها دقت کنیم، به مرور زمان هر چه جلوتر رفته ایم، محتوای عزاداری ها کم شده است اما ویترین جذاب تری پیدا کرده است در صورتی که محتوا و بطن عامل اصلی برای تاثیر گذاری عزاداری است و باید ویترین و محتوا در کنار هم باشند. بعضی از مداحی ها ویترن خیلی خوبی دارند ولی وقتی وارد مغازه می شوی می بینی هیچی نیست ! جذابیت دارد سر و صدا دارد ولی داخلش هیچی نیست!
در دیداری که هر ساله به مناسبت حضرت زهرا با مقام معظم رهبری داریم و متاسفانه بیشتر افراد مبتلا به هستند در این جلسات حضور ندارند و این دیدارها را سیاسی عنوان می کنند و فکر می کنند اگر در این جلسات حضور داشته باشند، مداح دولتی و حکومتی به آن ها اطلاق می شود. ما به اصولی پایبند هستیم و مخالف با سیاسی بازی هستیم. در دیدارهایی که با آقا داشته ایم، ایشان تاکید داشته اند که از خط کشی های سیاسی و جناحی بازی پرهیز کنیم و در منبر امام حسین به جز از امام حسین حرف دیگری نزنیم.
باید اگر قرار است نکته ای را بگوییم، به جا باشد اما نمی توانیم هم بی تفاوت باشیم و حرفی از امام و شهدا نزنیم زیرا ما در کشوری زندگی می کنیم که آرامش امروزی ما مدیون شهداست، به ویژه در شهری مانند اصفهان که روزی مانند 25 آبان را در کارنامه اش دارد.پس ما نمی شود به این ریشه ها بی تفاوت باشیم
به گفته بزرگان شهادت حضرت سید الشهدا در نوع خود یک اتفاق سیاسی به حساب می آید، بر دست گرفتن حضرت علی اصغر یک حرکت سیاسی است و حسین کاری کرد که همه حقانیت وی را بفهمند و ظلم یزید عیان شود.
ما داریم دنیا را میبینیم کشور خودمان را می بینیم قرار نیست چشم خود را ببندیم و فقط بگوییم حسین. این حسین یک شعار دارد و یک عقیده. حسین می گوید : إِنِّيْ لا أَرَيَ الْمَوْتَ إِلَّا سَعَادَةً خوب این سعادت یه تفسیری دارد ، قصد جسارت به کسی ندارم اما متاسفانه مداحان ما کمتر وقت برای پای منبر و وعظ و خطابه می گذارند، من افتخارم این است که از شهری می آیم که هر کوچه اش مرجع تقلیدی دارم و نزد آن ها خوانده ام و یاد گرفته ام.
من شنیده بودم در سال های دور مداحان قبل از هیات می رفتن در مراسم حضور پیدا می کردن پای منبر می نشستن و خودشان یه فضائلی بدست می آورند و با ان آمادگی که بدست می آوردند شروع به مداحی می کردند.
خوب بله ، دقیقا همین درست هست ، مداح باید جوانان را سیراب کند ، مداح یک ساعت بگوید یا حسین ایرادی ندارد اما باید حداقل این مجلس باید یک پیام داشته باشد . یک ساعت بگوید حسین عیب ندارد ولی حداقل یه إِنِّيْ لا أَرَيَ الْمَوْتَ إِلَّا سَعَادَةً بگو یا یه بار هَيْهاتِ مِنّا الذلَّة بگو، خوب آخه ما تو خواندن مان یه پیام یه محتوا نداشته باشیم که ظلم کردیم
خود شما در انتخاب شعر و محتوا و سبک موسیقی چه کاری را انجام می دهید؟
خدا را شکر در این چند ساله تفکری را در مجموعه خودمان جا انداخته ایم و تیم تخصصی را مخصوصا برای محرم گرد آوری کرده ایم که از پنج شش ماه قبل بررسی ها را آغاز می کنیم. بررسی هایی برای چیدمان جلسه از غزل ابتدایی، شعر مرثیه و خود مرثیه. ما معمولا برای روضه هایمان طراحی هایی را می کنیم ، طراحی روضه ها نیز مراتبی دارد زیرا همین طوری که نمی توان روضه ساخت بلکه باید به مقاتلی که در این زمینه وجود دارد، مراجعه کنیم، یعنی مقاتلی که در مورد آن ها تواتر وجود دارد. به مقاتل قبل از قرن 10 و به ویژه قبل از قرن 7 مثل مقتل شیخ مفید می توانیم استناد کنیم. بعد از اینکه مقتل را در آوردیم روضه را طراحی می کنیم برای روضه مسیر را مشخص می کنیم این فرهنگ باید جا بیفتد که خوانند اول خودش بفهمد چه می کند.
به طور نمونه برای روضه عبدالله بن حسن کلید واژه ما سرباز ولایت است. امام برای اینکه تنها نماند سرباز می خواهد، دقیقا همان چیزی که در مدینه وجود نداشت و امام حسن ناچار به صلح شد اما در کربلا وجود داشت. ما در روضه ایشان می آییم برای مردم می گوییم که حضرت عبدالله سرباز پا به رکاب بود بعد از اینکه روضه را خواندیم و اشک گرفتیم، ولی نهایتاً خروجی را می گیریم. حضرت زینب برای فتح شام با دو سلاح عمل کرد، سلاح خطبه توسط خودش و امام سجاد و سلاح گریه دست حضرت رقیه (ع). این محتوای عزاداری است و روی این چیدمان کار می کنیم و بر اساس روضه شعر گفته و آهنگش را می سازند.
خب برای موسیقی چه کاری انجام می دهید؟
ما همین فضا را در اختیار تیم موسیقی قرار می دهیم و آنها شروع می کنند به ساختن آهنگ های محرم.
یعنی خودشان می سازند؟
بله کاملا خودشان می سازند.
یعنی امکان نداره بروند سراغ یک موسیقی و آن سبک را بردارند؟
نه به هیچ وجه .
خوب اگر بروند چه ایرادی دارد از دید شما؟ مثل خواند با سبک اهنگ های غربی...
اولا این کار اهانت به این دستگاه است .بعد هم ما آن منابع غنی داریم که نیازی به تقلید نیست در ضمن اینکه ما اولین قدم را اشتباه برداشتیم چرا که شان لازم را حفظ نکردیم یک خواننده باید ردیف موسیقی و الحان مختلف را بشناسد و توانایی تفکیک داشته باشد. شاید باورتان نشود ما برای ساختن یک موسیقی شاید ساعت ها مداحی های گذشته را گوش می کنیم به نوحه های قدیمی توجه می کنیم ، مثلا مداحی های آقای آهنگران و کویتی پور را گوش می کنیم و به ترکیب مورد نظر می رسیم که خلاقیت است، به طوری که برای یک محرم 20لحن می سازیم که در اختیار داریم. وقتی آهنگ ساخته شد، محتوا را در اختیار شاعر می گذاریم و مثلا می گوییم ما در شب عاشورا انی احب صلاه را می خواهیم کار کنیم و در نهایت خروجی روضه ما می شود نماز ، در نهایت نیز کار چندین بار بررسی و تست می شود و در نهایت به اجرا در می آید.
خود عزاداران هم بعضا دچار بدعت هایی شده اند مثلا الان می بیینم که زنجیر های تیغی به میدان آمده یا برهنه شدن هنگام عزاداری و ...
همان طوری که پیشتر نیز تاکید کردم، هر چیزی زیبایی عزاداری را خدشه دار کند، آفت است. ما به روایات و احادیث توجه داریم و هر چیزی جایگاهی دارد و فضایی را می طلبد. باید پرهیز کنیم از کارهایی که دشمنان سو برداشت می کنند. یه زمانی این اتفاقات بروز بیرونی نداشته است اما حالا دشمن از عزاداری تصویر خشنی ایجاد می کند و برداشت های اشتباهی صورت می گردد که به ریشه عزاداری آسیب می زند.
زمان امامان معصوم ما عزاداری متفاوت بوده است، در زمانی عزاداری در خانه انجام می شده و زمانی عزاداری در مسجد. در مورد عزاداری تاکید شده که عوام فهم و خواص پسند باشد. رهبر معظم انقلاب تاکید کرده اند که هر حرکتی که این مستحب موکد را کم رنگ کند و از این مستحب گناه بسازند، باید پرهیز کرد. اگر ملاک حفظ زیبایی عزاداری باشد، می توانیم بدون برهنه شدن عزاداری کنیم و حال فرض کنیم می توانیم برهنه بشویم و سینه بزنیم اما نباید این برهنه شدن ملاک باشد بلکه عزاداری اهمیت دارد.
اگر نکته ای در پایان هست ...
من هم از همه التماس دعا دارم و امیدوارم این محرم بهترین محرم عمرشان باشد.
از اینکه وقت گذاشتید متشکرم
خواهش میکنم
منبع:مشرق
گزارش خطا
