یهودیانی که ازرپشت بام بر سر عزاداران گلاب میریختند

عقیق: عبدا... انوار، ناصر تکمیل‌همایون و احمد مسجدجامعی، عضو شورای شهر تهران در کارگروه تاریخ و باستان‌شناسی خانه اندیشمندان علوم انسانی همراه یکدیگر از عزاداری محرم گفتند و به بررسی دایره‌المعارف غلامحسین مصاحب و همراهی اقلیت‌های تهران در برپایی مجلس سوگواری امام حسین(ع) پرداختند.

ناصر تکمیل همایون با تورق اثر «تاریخ بیهقی» گریزی به حکایت کشته شدن حسنک وزیر از سوی مسعود غزنوی زد که در آنجا بیهقی گفته است:«زمانی که می‌خواهند حسنک وزیر را بکشند، حسنک با افتخار می‌گوید: «من که عزیزتر از حسین بن‌علی نیم» این روایت نشان‌دهنده این است که امام حسین(ع) در طول تاریخ محبوب آزادی خواهان بوده و هر جا ظلم و ستم است، از امام حسین(ع) یاد می‌کنند، اما برای ایرانی این امام معصوم به منزله یک پرچم دفاع از آزادی و استقلال یک ملت بوده است.

تکمیل همایون محقق و تاریخ نگار به روزهایی در تهران اشاره می‌کند که دسته‌های مختلف عزاداری در امامزاده زید گرد هم می‌آمدند و در روزهای عزاداری محرم هر روز تعزیه به نام یکی از شهدا از جمله تعزیه مسلم بن عقیل، طفلان مسلم و حربن ریاحی خوانده می‌شد. وی می‌گوید: این مراسم ریتمی درست و منطقی داشت و هر بیننده و شنونده‌ای آموزه‌های بسیاری از آن می‌آموخت. سنت‌ها و آیین‌های ایرانی به نوعی تشیع را در دل خویش زنده نگه داشته بود، سنتی که حول محور حسین(ع) می‌چرخید.

او که به گفته خودش به سفارش احمد مسجدجامعی برای تحقیق در خصوص عزاداری اقلیت‌های مذهبی سراغ «دایره‌المعارف غلامحسین مصاحب» هم رفته است، می‌گوید: در این کتاب صفحاتی را پیدا کردم که نشان می‌داد، یهودیان در محرم دسته‌های عزاداری دایر می‌کردند؛ همچنین با برخی یهودیان به گفت‌وگو نشستم، آنها می‌گفتند: ما دو روز قبل از محرم در منطقه عودلاجان تهران تکیه آماده می‌کردیم و از بالای پشت بام بر سر عزاداران گلاب می‌ریختیم و ارباب جمشید، نماینده زرتشتیان در مجلس شورای ملی اسب‌های خودش را در روز عاشورا در اختیار دسته‌های عزاداری قرار می‌داد و می‌گفت این اسب‌ها در خدمت عزاداران شهید راه آزادی است.

نوبت که به سیدعبدا... انوار، محقق نسخ خطی رسید، وی از «تجارب الامم» ابن‌مسکویه به عنوان بهترین کتاب تاریخی که قیام امام حسین(ع) را به صورت تاریخی و دقیق تشریح می‌کند، یاد کرد و گفت که تهیه‌کنندگان کتاب‌های تاریخ کمبریج نیز از مستندات این کتاب استفاده کرده‌اند.

وی همچنین به اظهار نظر کنت دوبینو، یکی از اعضای سفارت انگلیس در زمان ناصرالدین شاه هم اشاره کرد که گفته بود: من در ایران به خانه یکی از تاریخ‌نویسان ایرانی  یعنی لسان الملک سپهر رفتم و به او که در حال نوشتن بود ،گفتم چه تاریخی می‌خواهی بنویسی؟ گفت: از پیدایش آدم تا امروز، گفتم به تنهایی می‌نویسی. او گفت: بله. حیران شدم که ما فرنگی‌ها زمانی که می‌خواهیم تاریخی بنویسیم آن‌قدر اسناد را زیر و زبر می‌کنیم تا یک حکم پیدا کنیم با این حال باز هم زیر آن حکم می‌نویسیم این حکم به احتمال زیاد قطعی نیست، آن‌وقت یک ایرانی می‌تواند از تاریح پیدایش آدم تا زمان حال را بدون استفاده از هیچ سندی بنویسد؛ از این رو تاریخ‌نویسی در میان مسلمانان آن طوری که من اطلاع دارم به عمق و دقت امروز نبوده است.

انوار همچنین به برپایی مراسم محرم در تهران پرداخت و گفت که این مراسم از زمان صفویه شکل گرفته است؛ در این شهر که بافتی شیعی داشت، این مراسم در مکان‌هایی مانند امامزاده اسماعیل، امامزاده یحیی، امامزاده زید و ... برگزار می‌شد و با تأثیرگیری از آداب آیین‌های ایرانیان در شکل تعزیه به بهترین وجه خود را نشان داد.

در این نشست احمد مسجدجامعی، عضو شورای شهر تهران هم از ارادات ایرانیان به امام حسین (ع) گفت و اینکه این علاقه و احترام منحصر به دیروز و امروز نیست.او ادامه داد: همدردی و تألم ایرانیان در تنهایی امام    حسین (ع) در واقعه کربلا ریشه در ادبیات ما دارد، مثلاً مولانا با سرودن شعر کجایید ای شهیدان خدایی بلاجویان دشت کربلایی به این علاقه و ارادت ایرانیان به امام حسین (ع) معنای خاصی بخشید؛ همچنین حسنک وزیر هنگامی که از سوی سلطان مسعود غزنوی به اعدام محکوم شد به مادرش می‌گوید که خون من که از حسین بن علی (ع) که رنگین تر نیست.

او که بتازگی یادداشت‌هایی را خصوص محرم‌گردی در تهران نوشته به «حسینیه صفایی» یکی از قدیمی‌ترین مجالس روضه خوانی و تکیه‌داری در تهران اشاره می‌کند و می‌گوید: به نظر می‌رسد یک زن از بنیانگذاران و فعالان این حسینیه بوده و حتی زمانی که در زمان رضاخان عزاداری در تهران ممنوع می‌شود، این حسینیه فعال بوده است.

مسجدجامعی همچنین از تکیه نفرآباد به عنوان قدیمی‌ترین تکیه تهران یاد می‌کند و می‌گوید: دلیل نامگذاری این تکیه به نفر این بوده که چون این محل ایستگاه خروج از شهر بوده و چون آن زمان شتران از شهر خارج می‌شدند و واحد شمارش شتر نفر بوده به این نام معروف شده است. از طرفی طایفه‌ای به نام نفرآباد نیز در این محل ساکن بوده است. نفرآبادی‌ها تا کنون هشت نسل است که این تکیه را در اختیار دارند. اگرچه اکنون این تکیه به نام «حسینیه حضرت علی اکبر» مشهور است که بنده مطلبی درباره این تکیه و تاریخچه آن نوشته‌ام تا این تکیه معرفی شود.

وی با بیان جایگاه تعزیه در مراسم محرم و تشبیه رنگ لباس افراد در تعزیه به سه رنگ چراغ راهنمایی و رانندگی، ادامه داد: در مراسم تعزیه اولیای خوان‌ها رنگ سبز به تن می‌کنند، اشقیای خوان‌ها رنگ قرمز و افرادی که بین این دو گروه بودن رنگ زرد به تن می‌کردند که افرادی همچون حر از یاران امام حسین (ع) می‌شوند.مسجد جامعی به نقش زنان تهران قدیم در ماه محرم هم اشاره کرد و افزود: زنی به نام حسنیه صفایی در زمانی که عزا داری در سال 1314 ممنوع می‌شود، در قلعه دولت آباد تعزیه را بنیان می‌گذارد و با انتخاب مداحی، مراسم عزاداری امام حسین (ع) را برگزار می‌کند.

منبع:قدس

211008