عقیق:اساس تكبر اين است كه انسان از اينكه خود را برتر از ديگرى ببيند احساس آرامش كند، بنابراين تكبر از سه عنصر تشكيل مى‏شود: نخست اينكه براى خود مقامى قائل شود، ديگر اينكه براى ديگرى نيز مقامى قائل شود و در مرحله سوم مقام خود را برتر از آنها ببيند و احساس خوشحالى و آرامش كند.

قرآن کریم آیاتی را به مذمت این صفت ناپسند اختصاص داده و می فرماید: «وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا» در روی زمین با تکبر و غرور راه نروید.

و نیز می فرماید: «إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ» یعنی خداوند کسی را که متکبر و فخرفروش است دوست ندارد.

علاوه بر آیات قرآن، روایات ائمه معصومین (ع) نیز تکبر را نکوهش کرده و آن را آفت زندگی می دانند، آنچنان که امیرمومنان (ع) می فرمایند: «تکبر بدترن آفت های عقل است.» همان حضرت (ع) فرموده اند: «تکبر انسان بلندمرتبه را پست می گرداند.»

پیامبر اکرم (ص) نیز می فرمایند: «از تكبر بپرهيزيد كه ابليس به خاطر تكبر از سجده كردن بر آدم خوددارى كرد(و براى هميشه مطرود درگاه الهى شد)».

همان حضرت (ص) می فرمایند: «هر کس بمیرد و در دلش ذره ای تکبر باشد، بوی بهشت را استشمام نخواهد کرد مگر اینکه قبل از آن توبه کند.»

در حدیثی از امام باقر و امام صادق‏ علیهماالسلام آمده است: «كسى كه در قلبش به اندازه سنگينى دانه خردلى از كبر باشد هرگز داخل در بهشت نخواهد شد»!

در این میان، بدترین تکیر، تکبر ورزیدن برابر خداوند و پذیرش حق است که قرآن درباره آن می فرماید: «إِنَّهُ لَايُحِبُّ الْمُسْتَکْبِريِنَ» (نحل، 23)

پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: «هر که خود را بزرگ بشمارد و در راه رفتن تکبر کند خدا او را ملاقات خواهد کرد در حالی‌که بر او غضبناک است.»

از همان حضرت (ص) يك حديث قـدسي مـنقول اسـت كه خداونـد متعال می‌فرماید: «کبریایی و بـزرگی ردای من اسـت و عظمـت و بـرتری سـزاوار من است، هر کس در یکی از این‌ها بخواهد با من برابری کند او را به جهنم خواهم افکند.»

همچنین، از نبی مکرم اسلام روایت است که فرمودند: «بد بنده‌ای است که به سهو و لهو از قبرستان بگذرد (تکبّر کند) و پوسیدن بدن را در آن‌جا فراموش نماید» و نیز فرمودند: «روز قیامت متکبرین به صورت مورچه‌های کوچک محشور و پایمال مردم خواهند شد.»

از امام كاظم (ع) روایت است که فرمودند: «زراعت در زمين هاى نرم و هموار مى‏رويد و روى سنگ هاى سخت هرگز رويش ندارد، همين گونه دانش و حكمت در قلب انسان متواضع رويش دارد، و قلب متكبر جبار هرگز آباد نمى‏گردد، زيرا خداوند تواضع را وسيله عقل و تكبر را از ابزار جهل قرار داده است!‏»

علاوه بر این آثار دنیوی، فرجامی هم که قرآن برای متکبران تصویر می کند بسیار جای تامل دارد چراکه می فرماید: «قِيلَ ادْخُلُواْ أَبْوَابَ جَهَّنَمَ خَالِديِنَ فيِهَا فَبِئْسَ مَثْوَی الْمُتَکَبِّرِينَ» (زمر، 72) «و گفته شود از درهاى دوزخ درآييد جاودانه در آن بمانيد وه چه بد [جايى] است جاى سركشان.»

پی نوشت ها:

بحارالانوار

معراج السعاده

راه و رسم زندگی در بیان قرآن و روایات

کنزالعمال

منبع:قدس

211008