انتظار عامیانه. . .
اگر انتظار ما برای ظهور و تشریف فرمایی حضرت تنها به این دلیل باشد که مشکلات شخصی ما حل شود، معلوم است که چنین انتظاری بسیار سطحی و عامیانه است. . .
عقیق: نگاه عامیانه یعنی نگاه سطحی به مفاهیم و مسائل عمیق داشتن و به اندک آگاهی درباره هر چیزی اکتفا کردن. نگاه عامیانه یعنی پردازش اطلاعات اندک و افزایش غیر واقعی و خیال پردازانه آنها.این عوام زدگی آثار سویی به همراه دارد. یکی از آثار سو آن فراهم شدن زمینه تحریف و انحراف است. یکی دیگر از آثار سو آن این است که حتی اگر این عوام زدگی موجب تحریف و انحراف هم نشود، لااقل موجب بی زار شدن کسانی می شود که با دقت و موشکافی برخورد کرده و ضعف های نگاه عامیانه را به سرعت درمی یابند.
نعمت بی دلیل فراوان می شود
نگاه عوامانه دیگری که به مفاهیم مهدویت وجود دارد مربوط به این حقیقت است که پس از ظهور نعمت فراوان خواهد شد، برکات نازل می شوند، مریض ها شفا پیدا می کنند، بی خانه ها خانه دار می شوند، امنیت کامل برقرار می شود و خلاصه همه امور سامان می یابند. همه این گزاره ها درست مطابق با روایات مربوط به دوران ظهور است اما اگر نگاه ما به همین آثار یک نگاه عامیانه باشد کار به تلقی های نادرستی خواهد کشید.
اینکه ما به عظمت منزلت امام زمان نزد خدای متعال و اینکه ایشان به اذن خدا می توانند مشکلات زندگی بشر را به سهولت حل کنند اعتقاد داشته باشیم یقینا اعتقاد ارزشمندی است و بخشی از معرفت و اعتقاد ما به امام معصوم را تشکیل می دهد، اما همین اعتقاد نیز می تواند دچار نگاه عامیانه شود.
اگر انتظار ما برای ظهور و تشریف فرمایی حضرت صرفا به این دلیل باشد که مشکلات شخصی ما حل شود معلوم است که چنین انتظاری بسیار سطحی و عامیانه خواهد بود اگر چه حضرت حتی در دوران غیبت نیز گرفتاری های مومنان را برطرف می کنند و آنها را مورد عنایت و تفقد قرار می دهند اما درخواست فرج تنها برای رفع چنین مشکلاتی سطحی انگاشتن قیام منجی است.
بله اگر بدانیم رفع مشکلات معیشتی ما در گرو رفع مشکلات کلانی است که عالم گرفتار آن است و بناست منجی عالم این گرفتاری ها را به صورت ریشه ای برطرف فرمایند به نگاه عمیق تری رسیده ایم. اما اساسا هدف کلیدی ظهور و حضور حضرت رفع مشکلات خرد و کلان جامعه نیست. رفع این مشکلات تنها مقدمه ای برای نائل آمدن به اهداف بالاتر انسانی و معنوی است.
کسانی که می خواهند غیر عامیانه به این موضوع نگاه کنند باید بدانند که هم برطرف شدن سختی های زندگی مقدماتی دارد که اهم آنها برچیده شدن بساط کفر است و هم برطرف شدن مشکلات خود مقدمه ای برای رسیدن به اهداف مهم تری است مانند فراغت و فرصت یافتن بندگان خدا برای عبودیت پروردگار و کسب کمالات معنوی.
ضمن آنکه باید بدانیم اساسا پس از ظهور تمامی مشکلات برطرف نخواهند شد و برخی از مشکلات و حتی مظلومیت های حضرت باقی می ماند. حضرت امام خمینی در این باره اشاره روشنی دارند:
"و ما نباید توقع داشته باشیم که صبح کنیم در حالی که همه چیز سر جای خودش باشد. در زمان حضرت صاحب هم که ایشان با تمام قدرت می خواهند عدل را اجرا نمایند با این ترتیب نمی شود که هیچ کس حتی خلاف پنهانی هم نکند و بالاخره همان ها هم که مخالف هستند حضرت صاحب را شهید می کنند و در روایات قریب به این معنا دارد که بعضی فقهای عصر با ایشان مخالفت می کنند."
هر چند دوران طلایی و زیبای ظهور با وضعیتی که امروزه انسان ها تجربه می کنند بسیار متفاوت است اما این تصور هم که در آن زمان "دنیا جای خود را با بهشت عوض خواهد کرد" یک تصور عامیانه است تا دنیا باقی است سختی ها و مشکلات دنیا هم وجود خواهند داشت.
خالق انسان می فرماید: ما انسان را در رنج و زحمت آفریدیم و امیر مومنان می فرمایند: دنیا خانه سختی ها و محنت هاست.
تمام این نگرش های عوامانه می توانند حرف های درستی در بر داشته باشند اما وقتی نگاه عمیقی به این حرف ها نداشته باشیم ممکن است در ذیل هر کدام از آنها تصورات و برداشت های نادرستی شکل بگیرد. نباید با اشاره هایی که درباره ظهور و حکومت حضر وجود دارد بدون تحلیل برخورد کرد بلکه باید با بهره گیری از عموم معارف دینی به تفسیر آنها پرداخت.
ویژگی های مطرح شده درباره ظهور تنها بخش هایی از آن کوهستان باعظمتی است که از زیر آب دریا بیرون آمده و به صورت جزیره ای خودنمایی کرده است.
ما نباید فقط به همین گوشه بیرون آمده از دریا نگاه می کنیم بلکه باید غواصی کرده و به کمک معارف دینی با تمام مختصات آن کوهستانی که قرار است تماما از زیر آب بیرون بیاید آشنا شویم.
پی نوشت:
"انتظار عامیانه، انتظار عالمانه، انتظار عارفانه" نوشته حجت الاسلام علیرضا پناهیان، انتشارات بیان معنوی
منبع:شبستان
