۰۴ آذر ۱۴۰۳ ۲۳ جمادی الاول ۱۴۴۶ - ۱۷ : ۰۲
مدیر گروه قرآن و حدیث دانشگاه قم؛
عرفه؛ دوربرگردان به مسیر حق
محتوای دعای عرفه بسیار ارزشمند است، وقتی که حاجی این دعا را قرائت می کند، در واقع پیوند خود را با خدا محکم کرده و در این دعا از خدا می خواهد اگر لغزش کرده و از مسیر حق دور شده، مجدد به مسیر صحیح بپیوندد.
عقیق: "دعا نقش مهمی در جهت دهی زندگی انسان در سبک زندگی دینی دارد. هنگامی که انسان برنامه روزانه اش را با دعا شروع کند - به ویژه دعاهایی که برای ایام هفته پیش بینی شده- از همان آغاز روز یک سبک زندگی الهی را برای خود ترسیم می کند که تاثیر فراوانی دارد و فرد می تواند در روز از این دعایی که شروع کرده مدد بگیرد" این جملات گوشه از صحبت های حجت الاسلام سید رضا مودب، مدیر گروه قرآن و حدیث دانشگاه قم است که با ما در میان گذاشته؛ گفتگوی ما را با این استاد حوزه و دانشگاه می خوانید:با توجه به اینکه در فرهنگ و دین ما، دعا و خواندن آن از اهمّ مسائل زندگی به حساب می آید، به نظر شما این کاراکتر سبک زندگی افراد را به چه سمت و سویی می تواند هدایت کند و تغییر دهد؟ آیا اساسا این قدرت را دارد که دخل و تصرف در سبک زندگی داشته باشد؟
دعا در فرهنگ همه ادیان وجود دارد و در دین اسلام نیز بر آن تاکید شده؛ ما بیشترین دعا را از امام سجاد (ع) داریم و صحیفه سجادیه، کتاب بسیار گرانقدری است که ادعیه ایشان را بری همه شیعیان و بلکه همه مسلمانان و حتی همه انسان های مومن و عاقل این کتاب سودمند و قابل استفاده است.
پایه و سرمنشا دعا در قرآن است و ما در تعدادی از آیات شریفه قرآن ادعیه ای داریم برخی از آن را حتی در نماز می خوانیم. امامان معصوم (ع) نیز به پیروی از قرآن مجید ادعیه دیگری را بیان کرده اند و این ادعیه ثروت گرانقدری است که از سه قرن حضور امامان معصوم (ع) به ما رسیده است.
اما دعا نقش مهمی در جهت دهی زندگی انسان در سبک زندگی دینی دارد. هنگامی که انسان برنامه روزانه اش را با دعا شروع کند - به ویژه دعاهایی که برای ایام هفته پیش بینی شده- از همان آغاز روز یک سبک زندگی الهی را برای خود ترسیم می کند که تاثیر فراوانی دارد و فرد می تواند در روز از این دعایی که شروع کرده مدد بگیرد و در مسیر اعمال و رفتارش به یاد آن دعا باشد، خصوصا که افتخار معصومین(ع) و ادعیه آنها بر این است دعاهای وارد شده همه جهت سبک زندگی را معلوم می کند و به او توجه می دهند که برنامه زندگی انسان باید متوجه خداوند متعال باشد، برای خدا کار کند و مزد و نتیجه را از خدا بخواهد. لذا کسانی که سبک زندگی خود را با ادعیه پایه گذاری کرده اند و با دعاهای مناسب هر روز برنامه خود را شروع می کنند از آرامش بالایی برخوردار هستند انتظارات آنها از دیگران در برابر خدماتی که انجام می دهند یا اندک است یا هیچ و اصولا پاداش خویش را بر اساس ادعیه از خدا می خواهند و انسان هایی که با ادعیه برنامه سبک زندگی خود را انجام می دهند نسبت به دیگران موفق تر هستند و نسبت به اهداف زندگی و برنامه های آن موفقیت بیشتری دارند.
چرا؟ علت این موضوع چیست؟
به دلیل آن که بر اساس نظمی کارهای خود را پیش می برنند و در انجام کار این آرامشی که دارند سبب پیشرفت کارهایشان می شود. همچنین تمرکزی که در برنامه زندگی دارند به آنها اعتماد به نفس بیشتر می دهد و این اعتماد به نفس آنها را در برنامه های روزانه موفق تر می کند. اصولا انسان هایی که با دعا مانوس نیستند در کارهای شخصی و سبک زندگی توفیق کافی ندارند چرا که اعتماد به نفس لازم را ندارند. بنابراین یکی از کارکردهای مهم دعا ایجاد اعتماد به نفس در سبک زندگی است که اثر روانی و آرامبخش دارد.
این امر در سیره اهل بیت (ع) چگونه متبلور بود؟ آیا تنها توصیه به خواندن دعا به پیروان می شد یا خود نیز دعا را به عنوان کاربست در زندگی پیاده می کردند؟
امامان معصوم (ع) ما خود بیشترین دعاها را در زندگی می خواندند؛ مانند دعاها و ادعیه و مناجات هایی که از حضرت علی (ع) رسیده که یکی از دعاهای بسیار جالب که حضرت (ع) آن را قرائت می کردند، دعای کمیل است. این دعا یک دور معارف توحیدی با خداوند متعال را در بردارد و حتی می توان گفت یک مناجات نامه بسیار شکوهمند بین بنده خدا و خدای خود است و تا حدی از معارف توحیدی فکری و فطری گرانقدری برخوردار است که شاهدیم هر سال در مدینه منوره در ایام حج، طی چهار هفته متوالی در بین الحرمین و بین حرم پیامبر (ص) و قبور بقیع در شب جمعه این دعا خوانده می شود و نه تنها ایرانیان بلکه از کشورهای دیگر نیز با علاقه در این مراسم شرکت می کنند. شرکت این زائران در مراسم ادعیه به ویژه دعای کمیل در سبک زندگی آنها گاهی حداقل برای یک سال تاثیر دارد؛ لذا باید مومنان را توصیه کرد به خواندن دعاهایی که ماثوره است و وارد شده و می تواند جزء برنامه های هفتگی ما باشد (مانند دعای ندبه در صبح جمعه) و البته کتاب های ادعیه فراوانی در این جهت تدوین شده است.
متاسفانه گاهی در جامعه فعلی ما برخی که اهل دعا نیستند و تخصصی در این زمینه ندارند عباراتی را در قالب ادعیه برای افرادی توصیه می کنند که پایگاه روایتی نداشته و از معصومین (ع) وارد نشده است و چه بسا بازار گرمی است که باید از آنها پرهیز کرد و حتما برای خواندن دعا و دریافت آن باید به کتاب های معتبر و علما و مراجعی که متخصص در شناخت روایات و ادعیه هستند مراجعه شود.
آنچه به ظاهر مشهود است تاکید تمامی ادیان بر دعا کردن است اما به نظر می رسد دین اسلام بر این نکته و عنصر مهم زندگی، تاکید و توصیه بیشتری دارد، دلیل این امر چیست؟
بر خلاف این نظر، معتقدم تمام ادیان الهی نگاهشان به دعا یکسان است و در ادیان های پیشین مانند یهودیت و مسیحیت اصیل، توجه به دعا و مناجات ها و تاثیر آنها در زندگی وجود داشته است اما با آمدن اسلام، ادیان گذشته رو به فراموشی رفتند و بسیاری از آداب واقعی آنها تغییر یافته و اکنون ادیان، دگیر نمی توانند آنچه را دارند منتسب به خدا بخوانند. اما در عین حال قدری از فرهنگ دعاهای آنان هنوز باقی است مثلا مسیحیان روزهای خاصی را به کلیسا و یهودیان به کنیسه می روند و دعای خاص می خوانند و این باقی مانده از یهودیت و مسیحیت واقعی، نشان می دهد در فرهنگ اصیل آنها دعا وجود داشته است.
اما قطعا می توان یک وجه تمایزی در این میان قائل بود؛ اینطور نیست؟
بله حتما؛ مثلا در نوع دعاها، در برخی مضامین، دعاهای اسلام باشکوه تر و عالی تر است اما در اصل مساله دعا نمی توان بین اسلام و ادیان واقعی تفاوت قائل شد زیرا همه این ها منشا الهی دارند و از طرف خدا حامل سبک زندگی واحد برای انسانها دارند.
با توجه به اینکه در روز عرفه قرار داریم و دعا در این روز سفارش بسیار شده و در روایات جایگاه ویژه ای به آن اختصاص داده شده است، دعا در این روز چگونه می تواند پیوند میان خالق و مخلوق را مستحکم تر کرده و رابطه بنده را با مولی سامان و بهبود بخشد؟
دعا کردن در چنین روزی ابتدا برای حاجیانی که در عرفه هستند تاثیر فوق العاده ای دارد چرا که مکان عرفه و جبلی که در نزدیکی مکه به نام کوه عرفه معروف است، ویژگی دارد که وقتی انسان در آن فضا حاضر شود (جایی که امام حسین (ع) در آنجا حاضر شده و دعا خوانده) معرفت بیشتری کسب می کند.
اما محتوای دعای عرفه بسیار ارزشمند است و قتی که حاجی این دعا را قرائت می کند، در واقع پیوند خود را با خدا محکم کرده و در این دعا از خدا می خواهد اگر لغزش کرده و از مسیر حق دور شده، مجدد به مسیر صحیح بپیوندد و برگردد و مسیر را تکمیل کند لذا توصیه شده کسانی که در روز عرفه نمی توانند در مکه حاضر شوند در جاهای دیگری و بقاع متبرکه مانند کربلا در عصر عرفه این دعا را بخوانند و به یاد امام حسین (ع) و مناجات او، توجه پیدا کند و از این معارفی که در دعا به زبان می آورند بهره ببرند.
اما کسانی که دعای عرفه را می خوانند چه در عرفه و چه مکان های دیگر، میزان بهره این افراد منوط است به درک معنای جملاتی که در دعا خوانده می شود. هر اندازه این عبارت ها را بهتر بفهمد و با توجه بخواند تاثیر بیشتری خواهد داشت اما اگر تنها الفاظ را می خواند و به معنا توجه ندارد، بهره اندکی از دعا برده است. خرسندیم رسانه ها وقتی دعا را پخش می کنند ترجمه آن را هم زیرنویس می کنند چون اغلب مردم ایران فارسی زبان بوده و عربی نمی دانند لذا غافل شده و بهره کافی ممکن است نبرند یا حتی توصیه می شود افرادی که دعا می خوانند بخش هایی از آن را ترجمه کنند - البته نه اینکه شرح میان دعا یا مصیبت خوانی کنند - تا مخاطب بفهمد چه کلمات مهمی می خواند.
بنابراین بعد از قرآن، ادعیه معصومین (ع) معجزه گونه اند و از حیث محتوا و عبارات و جملات از رتبه دوم برخوردار است لذا حیف است روز عرفه فقط به خواندن کلمات یا صوت خواننده توجه کنیم بلکه مناسب است در کنار اینها به معنای کلمات یا حداقل بخش هایی از معنای کلمات دقت و توجه کرده و مطمئن باشیم در سبک زندگی تاثیر آن چند برابر شد.
منبع:شبستان
گزارش خطا
